هر سینه یک حسینیه، هر خانه یک چراغ

۱۷ مرداد ماه روزی برای تقدیر از خبرنگاران است به همین بهانه پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو در گزارشی به گفتگو با خانم تهمینه رحمانی عکاس خبری نمایشگاه عکس «مجلس پرده‌نشینان» نشست و ضمن آشنایی با دغدغه‌های عکاسی بانوان به تشریح عکاسی روضه‌های خانگی پرداخت.

به نقل از روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، این نمایشگاه شامل ۵۲ عکس در اندازه‌های ۵۰ × ۷۰ سانتی متر، ۱۰۰ × ۱۵۰، ۱۰۰ × ۷۰ و ۳۰ × ۴۰ سانتی متر است که از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ توسط عکاسان طاهره بابایی و تهمینه رحمانی به ثبت رسیده است.

آنچه می‌خوانید گفتگوی گزارشگر جهان‌بانو است که از نظر شما خوانندگان محترم می‌گذرد.

در خدمت خانم تهمینه رحمانی عکاس خبری میزان هستیم. قبل از ورود به عکاسیِ روضه‌های خانگی می‌خواهیم با این سوال وارد بحث عکاسی بانوان شویم که بانوان فعال تا چه میزان می توانند در تقویت رسانه‌ها موثر باشند؟

حتما  بانوان در یک سری از موضوعاتی که وجود دارد مثل موضوعات اجتماعی، موضوعات مربوط به زنان، خانواده و مسائلی اینچنین، هم راحت‌تر می‌توانند ورود پیدا کنند و هم به دلیل روحیات زنانه‌ای که دارند و خودشان محوریت خانه و زنانگی قرار می‌گیرند، نگاه موشکافانه‌تری به یک سری از مسائل می‌توانند داشته باشند.

پس طبیعتا استفاده از نگاه و بینش بانوان در فضای رسانه باعث تقویت مسائل مربوط به زنان می‌شود. و این ورود تاثیرگذاری بیشتری برای بانوان خواهد داشت. این تاثیرگذاری مسیری بهتر برای جامعه و رسانه‌ی بانوان خواهد بود.

اینکه ورود بانوان در رسانه برای معرفی خودشان اهمیت دارد جای خودش، اما من به عنوان کسی که چند سالی هست در حیطه‌ی فعالیت خودم با رسانه‌ها به طور رسمی فعالیت می‌کنم باید بپرسیم جایگاه زنان و مردان در رسانه تا چه حد هست!

من وارد رسانه‌ی خبر نمی‌شوم، با توجه به اینکه خودم در دانشکده خبر، عکاسی خبری خواندم،از همان ابتدایی که وارد این عرصه شدم همیشه با نابرابری‌هایی دست و پنجه نرم کردم. کلا جذب بانوان به عنوان نیروی ثابت رسانه به سختی است.

در حال حاضر ما عکاس خانم ثابت با شرایط ایده‌آل نداریم. یک بخشی را من به مدیران و سردبیران رسانه‌ها حق می‌دهم و آن هم شرایط زندگی بانوان در ازدواج، مادر شدن و …. است که آن‌ها را از آقایان متفاوت می‌کند. بنابراین نمی‌شود از یک خانم انتظار کار تمام وقت در حوزه‌ی عکاسی خبری داشته باشیم با توجه به اینکه کار ما اصولا زمان نمی‌شناسد و دوره‌های شلوغیِ کار در طول سال زیاد است.به عنوان مثال از زمانی که خبر شهادت شهدای خدمت را شنیدیم تا چند روز مانده به محرم و نزدیک شدن انتخابات یعنی حدود ۵۰ روز درگیر تولید خبر و عکس بودیم. همین دلایل کار یک خانم عکاس را سخت‌تر از آقایان نشان می‌دهد.

اما غیر از این دلیل، کلا اقبال مدیران و سردبیران به خانم‌ها کمتر است. بنابراین حضور بانوان در عکاسی خبری اهمیت بسزایی می‌تواند داشته باشد تا رصد اخبار زنانه با صبر و حوصله‌ای که دارند، بهتر اتفاق ‌بیفتد و  در این صورت با یک خروجی با کیفیت  مواجه خواهیم بود.

 به نظر شما به عنوان یک عکاس حرفه‌ای تا چه میزان عکاسی پرده نشینان توانسته حوزه عدالت اجتماعی بانوان را به تصویر بکشد؟

به نظرم زنان هر جایی که حضورداشته باشند، فرقی نمی‌کند در موضوعات مختلف، یک جایی به نوعی کنار گذاشته شدند. البته منظور از کنار گذاشته شدن نه به جهت نگاه منفی بلکه از لحاظ تاریخی و جبر پادشاهان و دیکتاتوری‌های تاریخی همچون وضعیت قاجار و پهلوی و موانع حجاب و رفت‌ و آمدهای بانوان. همه‌ی این موارد باعث می‌شد زنان هر جایی که این «نه» را شنیدند راه و مسیر خودشان را بهتر پیدا کردند  تا کارِ درست را انجام دهند.

بحث روضه‌های خانگی هم همین است. چه در زمان رضا شاه که تعطیلی عزاداری‌ها به صورت رسمی اتفاق افتاد، اما روضه‌های خانگی به همت زنان و خانه‌ها راه خودش را پیدا کرد. پرچم عزاداری امام حسین علیه السلام هیچ‌گاه کنار گذاشته نشد تا سال کرونا که این روضه‌های خانگی به زیباترین شکل ممکن برافراشته شد. حتی سال‌های کرونا موجب تقویت و افزایش تعداد روضه‌های خانگی شد.

بانوان به آن «نمی‌توانندها» جواب کوبنده‌ای دادند و در شرایط انتقال بیماری کرونا به احیای امری پرداختند و در نهایت مسیر تازه‌ای را برای خودشان بنیانگذاری کنند.

هسته‌ی اصلی روضه‌های خانگی زنان هستند و فرزندانی که در مسیر روضه‌های خانگی تربیت می‌شوند.

ستون‌های اصلی روضه‌های خانگی مادران و سالمندان هستند که به دلیل فرزندان کوچکی که دارند و یا سن بالا یی که دارند اما تمام همتشان این شد که عزاداری را داشته باشند. آنچه به چشم می‌خورد ایجاد یک شرایط تربیتی خوب و موجهی در این جلسات خانگی است و حتی جنبه‌های اجتماعی این ماجرا هم واضح است و آن تربیت دینی است که در روضه‌های خانگی متبلور می‌شود.

در واقع آنچه در روضه‌های خانگی به چشم می‌خورد، آزادی عملی بانوان در برپایی مجالس و یابود سنت‌های مذهبی و اجتماعی است. همه‌ی این موارد را گفتم که بگویم قطعا عدالت اجتماعی درحوزه‌ی عزاداری‌ها برای بانوان به صورت مطلق وجود ندارد. جامعه سنتی ایران برای آقایان فراغت حضور بیشتری دارد.

به عنوان یک فرد فعال در رسانه بارها و بارها در هیئات و روضه‌ها دیدیم که بانوان و فرزندانشان به چه میزان در حال اذیت هستند،که می‌تواند به خاطر پوششان، فرزندانشان و مسائل دیگر باشد. پس عدالت اجتماعیِ عزاداری برای بانوان در فضای هیئات به ندرت دیده می‌شود و این روضه‌های خانگی مسیری برای راحتی خود و فرزندانشان است.

در واقع فضای روضه‌های خانگی یک مقوله‌ی راحت‌تر برای فضای عزاداری بانوان ترسیم می‌شود.

دغدغه فرهنگی شما در نمایشگاه پرده نشینان از کجا شروع شد؟

من ودوستم خانم طاهره بابایی هر دو عکاس خبر هستیم. من عکاس خبری میزان و خانم بابایی عکاس خبرگزاری ایکنا هستند. مواجه‌ی ابتدایی ما با بحث روضه‌های خانگی سال ۱۳۹۹ بود.  در واقع اولین محرمِ کرونایی بود و ستاد کرونا یک سری دستورالعمل‌هایی را برای روضه‌ها و هیئات تعیین کرده بود که باید رعایت می‌شد.

حتی هیئت‌های بزرگ به واسطه‌ی شرایط آن زمان تعطیل شده بود و در آن حالت مردم دچار یک سردرگمی در برگزاری روضه‌ها بودند. شاید کسی باورش نمی‌شد که به خاطر وجود یک بیماری پرچم امام حسین (ع) بر زمین گذاشته شود.

من و خانم بابایی فکر روضه‌های خانگی در سرمان نبود و صرفا از جنبه‌ی خبری وارد ماجرای عکاسی روضه‌های خانگی شدیم.

خیلی اتفاقی متوجه شدیم که در منطقه‌ی باغ فیض مداحی آمدند و خودجوش و با حداقل امکانات در حال برگزاری روضه‌خوانی هستند. آشنایی ما با این مداح در واقع ورودی بود برای جریان و فضای روضه‌های خانگی در ایام کرونا و بعد کم کم با فروکش کردن کرونا و آشنایی مردم با مقابله‌ی شیوع بیماری کرونا در سال دوم، باز هم ما از جنبه‌ی خبری وارد عکاسی روضه‌های خانگی شدیم. اینکه ببینیم مدل عزاداری‌ها چطورخواهد شد برای ما جلب توجه کرد.

در سال سوم که عملا کرونایی وجود نداشت بحث تکامل پروژه‌ی عکاسی ما مطرح شد. در سال چهارم یک کار کاملا متعهدانه را در پیش گرفتیم و کار عکاسی را ادامه دادیم.

دغدغه‌ی ما که از اول صرفا خبری بود وارد فضای ترویج روضه‌های خانگی شد.  هر چقدر که جلو می‌رفتیم و متوجه برکات این روضه‌ها در منازل می‌شدیم.

آن شکل از همکاری که بین اعضای خانواده‌ها و مدیریت مالی که برای برپایی روضه‌ها است و مباحث تربیتی جاری در روضه‌ها و تمام فوایدی که در جریان است، با توجه به اینکه عضوی از رسانه‌ی زنان بودیم در صدد شناساندن و احیاء روضه‌های خانگی با عکاسی شدیم.

مسیر روضه های خانگی را  با سبقه ی تاریخی که داشته، چگونه میبینید؟

به نظرم رسانه‌ها سهم خوبی در سال‌های کرونا و بعد از آن در ترویج و احیای روضه‌های خانگی داشتند. عکاسی هم به نوبه‌ی خودش در بحث ترویج و اجرای روضه‌ها‌ مشارکت داشت. با توجه به اینکه تمرکز ما در استان تهران بود دیدیم که وارد سبد خانواده‌ها شد و روضه‌های خانگی هفتگی هم افزوده شد.

 قطعا مسیر روضه‌های خانگی در سال‌های اخیر شاخ و برگ خوبی پیدا کرد و محل  خیلی از اتفاقات دیگر قرار گرفت.

 بانوان با هدف عزاداری امام حسین(ع) دور هم جمع می‌شوند  و سپس از همان گردهمایی کوچکی که دارند برای دستیابی به اهداف دیگری استفاده می‌کنند. خانه‌هایی که با هدف عزاداری همچون محفل وگعده‌ای برای رفع گرفتاری‌ها و برپایی کلاس‌های آموزشی و مهدویت به کار گرفته شد و این همان تکامل روضه‌های خانگی بانوان است.

و حتی شکل و شمایل روضه‌ها متفاوت شده است.حالا روضه‌های خانگی در دست بانوان جوان هم افتاده و نه به شکل قدیم که فقط مادربزرگ‌ها و افراد مسن برپاکننده‌ی روضه‌ها بودند. تازه عروس‌هایی که میزبان روضه‌های خانگی هستند و من عکاس روضه‌هایشان بودم. و حتی دیده شد که مادحین صرفا در مجالس پر جمعیت شرکت نمی‌کنند و در منازلی با تعداد جمعیت کم، شور و شعور حسینی پا برجاست.

ممنونم از وقتی که در اختیار «پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو» گذاشتید.

گفتنی است، نمایشگاه عکس «مجلس پرده‌نشینان» با عکس‌هایی از طاهره بابایی، عکاس ایکنا و تهمینه رحمانی عکاس میزان از روضه‌های خانگی، شنبه ۲۳ تیرماه در خانه عکاسان افتتاح شد و تا سوم شهریور ادامه دارد.

گزارشگر: مهتا صانعی