نگاهی به نقش زنان در تسخیر لانه جاسوسی

در جریان مبارزات قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان نقش فعال و اثرگذاری در فعالیت های مبارزاتی، تحصن ها و تظاهرات ها ایفا کردند. این نقش آفرینی محدود به سال های پایانی دهه ۵۰ نبوده و براساس برخی اسناد و مدارک زنان در قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ نیز نقش فعالی داشتند و برای حمایت از امام خمینی (ره) در مسجد اعظم قم تحصن کرده بودند. همچنین برپایی جلسات سیاسی، تفسیر قرآن و نهج البلاغه، تاسیس حوزه های علمیه و مدارس مذهبی و شرکت در فعالیت های مبارزاتی دانشجویی از جمله نقش آفرینی های زنان در جریان پیروزی انقلاب اسلامی است.

نقش زنان در حوادث پس از انقلاب نیز شناخته شده است، با این وجود در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا که در سیزدهم آبان ماه اتفاق افتاد در رابطه با نقش زنان کمتر اظهار نظر شده است. ملاقات برژینسکی، مشاور امنیت ملی آمریکا با مهندس بازرگان به عنوان رئیس اولین دولت پس از انقلاب اسلامی و پذیرش محمدرضا شاه پهلوی برای درمان توسط آمریکا از جمله رویدادهایی بود که مردم و دانشجویان را بسیار ناخشنود کرده بود، چراکه تداعی کننده ۲۵ سال سیطره‌ی کامل آمریکا بر ایران بود که جز با حمایت شخص شاه امکان پذیر نبود.

اطلاع نگاشت؛ دختران سفارت

به درستی مشخص نیست که زنان چه تعداد از دانشجویانی که در ماجرای تسخیر سفارت حضور داشتند را تشکیل می دادند، با این وجود براساس گفته های فائزه مصلحی یکی از دانشجویان حاضر در تسخیر لانه جاسوسی، زنان فعالیت های مهمی همچون ترجمه، حفاظت از گروگان های زن و برپایی جلسات برای روشنگری در مورد اقدامات ضد امنیت ملی سفارت آمریکا در نزدیکی محل سفارت را بر عهده داشته اند که به شرح آن ها می پردازیم:

باز کردن درب سفارت: در روز تسخیر لانه‌ی جاسوسی یک قیچی بزرگ آهن‌بر تهیه شده و حمل آن بر عهده یکی از بانوان چادری بود تا به صورت پنهانی حمل شود و با استفاده از آن زنجیر درب اصلی را باز کنند و داخل سفارت بروند.

حفاظت از گروگان ها: تعدادی از زنان در سفارت آمریکا دیپلمات و یا کارمند محلی بودند، در نتیجه حضور زنان بسیار برای بازجویی و رسیدگی به آن ها ضروری قلمداد می‌شد. بنابراین حفاظت از گروگانان زنی که در لانه جاسوسی حضور داشتند، بر عهده‌ی  دانشجویان دختر بود. همچنین پاس دادن و نگهبانی در داخل سفارت خانه  هم بین زنان و مردان تقسیم شده بود.

ترجمه اسناد و مدارک: ترجمه بخشی از اسناد سفارت آمریکا که دخالت های دولت این کشور در امور داخلی ایران را به اثبات می رساند نیز بر عهده زنان بود. فرایند بازیابی اسناد نیاز به دقت و حوصله‌ی فراوان داشت و زنان به طور جدی در این بخش نیز مشارکت ‌کردند.

با توجه به این موارد می‌توان گفت که حضور زنان  در جریان تسخیر لانه جاسوسی یک حضور نمایشی نبود که جنبه تبلیغات داشته باشد؛ بلکه بخش قابل توجهی از فعالیت‌ها توسط دختران دانشجو انجام می‌شد و حضور زنان در آن بخش‌ها واقعاً ضروری و لازم بود. بسیاری از این بانوان پس از تحویل گروگان ها به دولت آمریکا تحصیلات خود را ادامه دادند و بنا به نیاز کشور در آموزش و پرورش، دانشگاه ها و وزارت امور خارجه مشغول به کار شدند.