نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی جهان‌بانو، خانه اندیشه‌ورزان میزبان نشستی تخصصی با عنوان «بازخوانی جایگاه زن و خانواده در رسانه‌های ایران» بود. این نشست در سه محور اصلی «نقد و بررسی تصویرسازی خانواده در رسانه‌های داخلی»، «ارائه راهکارهای تحول در روایت رسانهای از نهاد خانواده» و «معرفی الگوی پیشنهادی مبتنی بر ارزش‌های ایرانی‌اسلامی» برگزار شد و جمعی از پژوهشگران، فعالان رسانهای و نخبگان حوزه خانواده، زنان و رسانه به ارائه دیدگاهها و تحلیل‌های خود پرداختند.
در ابتدای این نشست، فاطمه قاسم‌پور، رئیس کمیته زنان و خانواده مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اشاره به تأثیرگذار بودن تحولات سریع فناوری‌های نوین و رسانه‌های اجتماعی بر نهاد خانواده، بر ضرورت بازتعریف نقش خانواده در فضای رسانهای تأکید کرد. به گفته او، «امروز ما با مفهوم خانواده رسانهای شده روبرو هستیم؛ به این معنا که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام، ساختار و عملکرد خانواده را بازتعریف کرده‌اند و روابط درون خانوادگی نیز متأثر از این تعاملات رسانهای شده است.»
قاسم‌پور هشدار داد که این نوع بازنمایی رسانهای زندگی خصوصی خانواده‌ها، به‌ویژه وقتی بخش‌هایی از آن تبدیل به محتوای عمومی در شبکه‌های اجتماعی می‌شود، با تهدیدها و آسیب‌هایی همراه است. او همچنین چالش‌های فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و تأثیر آنها بر زنان، خانواده و کودکان را یادآور شد و بر اهمیت تولید دانش بومی و ادبیات علمی برای مقابله با این تهدیدات نوظهور تأکید نمود.
رئیس کمیته زنان و خانواده مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی خانواده را شامل سه رویکرد آسیب‌شناسانه، صیانت از خانواده و عاملیت بخشی به خانواده دانست و افزود: «باید خانواده به یک کنشگر فعال تبدیل شود که بتواند مستقل و جامع به مسائل خود نگاه کرده و راهکار ارائه دهد. خانواده‌ای که منتظر حل مشکلات از سوی دیگران نباشد، در مقابله با تهدیدات مانند فناوری هوش مصنوعی مقاوم‌تر عمل خواهد کرد.»
در ادامه، مطهره محرابی، خبرنگار و فعال حوزه خانواده، با تأکید بر اهمیت سواد رسانهای در میان اعضای خانواده به‌ویژه مادران، به تحلیل فاصله میان رسانه و جامعه پرداخت. او گفت: «اگر خانم‌ها، به‌خصوص مادران، مهارت تحلیل رسانهای نداشته باشند، موفقیت سیاست‌های فرهنگی نیز تضمینی نخواهد داشت.» محرابی نقدی جدی بر برنامه‌سازی‌های رسانه داشت و با ذکر نمونه‌هایی، به نبود درک درست از مفاهیمی مانند «الگوی سوم زن مسلمان» در میان تهیه‌کنندگان و سینماگران اشاره کرد.
وی همچنین درباره تهدیدات فضای مجازی مانند تکنیک‌های عملیات روانی گفت: «تکرار مکررات به‌تدریج باورهای غلط را در ذهن ناخودآگاه مخاطب تثبیت می‌کند، به‌عنوان‌مثال القای دروغ «حجاب اجباری» که با تکرار بدون مدرک، باور عمومی ایجاد می‌شود.» محرابی به پدیده «شخصیت‌های خاکستری» اشاره و آنها را افرادی دانست که ترکیبی از گزاره‌های درست و نادرست را مطرح می‌کنند و باعث سردرگمی مخاطب می‌شوند.
از دیگر مباحث مهم او، انتقاد از روند بحران‌سازی مصنوعی و اضطراب‌آفرینی در جامعه بود که سبب ازدست‌رفتن قدرت تحلیل و کنشگری در مردم می‌شود. محرابی در نهایت توصیه کرد که روایت‌های رسانهای باید مستند، بی‌طرفانه و هنرمندانه باشد تا مخاطب بدون القای نظر شخصی به تفکر و بررسی مسائل وادار شود.
مهدیه منافی، پژوهشگر حوزه زنان و خانواده، دیگر سخنران نشست بود که به‌نقد رویکرد رسانه‌ها در بازنمایی خانواده پرداخت و فقدان توازن در ارائه نقشهای کلیدی خانواده، به‌خصوص جایگاه پدر را موردتأکید قرار داد. او از تضعیف مردانگی و کم‌رنگ‌شدن نقش مردان به‌عنوان قوام و محور خانواده در رسانه‌های داخلی انتقاد کرد و معتقد بود این روند باعث نشده تا خانواده‌ها به تعادل لازم دست یابند.
منافی با اشاره به نمونه‌هایی از سریال‌ها و فیلم‌های داخلی مانند «پایتخت»، «پدرسالار» و «برادران لیلا» توضیح داد که مردان خانواده بیشتر به‌صورت ضعیف و بی‌کفایت نشان داده می‌شوند، درحالی‌که زنان نقشهای مدیریت‌کننده را ایفا می‌کنند. او نقش حاج‌قاسم سلیمانی را به‌عنوان نماد مردانگی مقتدر محبوب مثال زد و خواستار احیای این الگو در رسانه‌ها شد.
این پژوهشگر همچنین به آیات قرآن درباره قوامیت مردان اشاره کرد و ضمن انتقاد از برخی تغییر رفتارها و مسئولیت زدایی‌های اجتماعی از مردان، یادآور شد که در فضای رسانهای اغلب زنان به‌عنوان مخاطبان اصلی موردتوجه هستند؛ اما پسران و مردان احساس بی‌هویتی می‌کنند که باید برای آنها نیز برنامه‌ریزی شود.
محدث تک‌فلاح نیز در ادامه به نقد رویکرد صدا و سیما در زمینه خانواده پرداخت و اشاره کرد که نیاز است این رویکرد در رسانه ملی تغییر کند زیرا آسیب زیادی به ذائقه مخاطب و جامعه زده شده و خواهد زد.
سمیرا جلیلیان، خبرنگار صداوسیما، با تأکید بر تنوع فرهنگی و فکری در جامعه ایران، نسبت به یک‌جانبه‌گرایی در رسانه‌ها هشدار داد و گفت: «باید پذیرفت که جامعه امروز متکثر است و نمی‌توان انتظار داشت همه اقشار به یک شکل فکر کنند یا رفتار کنند.» او بر اهمیت برنامه‌ریزی برای اقشار مختلف جامعه، حتی کسانی که به گفتمان رسمی همسو نیستند، تأکید و خواستار توجه رسانه‌ها و حکمرانی فرهنگی به همه قشرها شد.
جلیلیان همچنین گفت که رسانه ملی باید فضایی برای انعکاس دیدگاه‌های مختلف باشد و نه صرفاً سیاست‌گذار واحد. او درعین‌حال گفت که اصلاح باید در سطح کلان حکمرانی فرهنگی صورت بگیرد و تنها محدود به تلویزیون، سینما یا دانشگاه‌ها نباشد.
محمدحسن صادق‌زاده، پژوهشگر و مستندساز حوزه خانواده، نقطه‌نظرات خود را در خصوص رویکرد منفی رسانه‌های داخلی به خانواده و به‌ویژه هجمه به نقش پدر مطرح کرد. او این جریان را ریشه‌دار در نفوذ ایدئولوژی‌های ضد خانواده در نظام آموزشی هنر و علوم‌انسانی دانست و توضیح داد که این نگاه آلوده به نظریه‌هایی مانند مکتب فرانکفورت است که اقتدار پدر را به‌عنوان نیرویی منفی و مستبد معرفی می‌کند.
صادق‌زاده با اشاره به نمونه‌های سینمایی و شبکه نمایش خانگی، از تصویرسازی پدران به‌عنوان افراد ضعیف، بی‌عرضه یا شیطان خبر داد که موجب تضعیف اقتدار و جایگاه خانوادگی آنان می‌شود. وی خاطرنشان کرد که این مسئله نه هنر که یک جریان ایدئولوژیک است که باید با آموزش و تربیت نیروی انسانی موجه هنری اصلاح گردد.
او همچنین به تجارب خود در راه‌اندازی جنبش‌های فرهنگی جهت افزایش آگاهی‌ها اشاره کرد و گفت: «ما باید از ظرفیت رسانه‌ها و فضای فرهنگی بهره بگیریم تا این روند معکوس را تغییر دهیم و خانواده را به‌عنوان پایه اصلی جامعه تثبیت کنیم.»
در مجموع، نشست «بازخوانی جایگاه زن و خانواده در رسانه‌های ایران» به‌عنوان فرصتی برای واکاوی وضعیت کنونی رسانه‌ها نسبت به خانواده و زنان و ارائه راهکارهای تحول، نشان داد که فضای رسانهای کشور نیازمند اصلاح رویکردها، ارتقای دانش رسانهای فعالان و بازتعریف نقشها بر اساس ارزش‌های ایرانی‌اسلامی است. تأکید سخنرانان بر اهمیت «عاملیت خانواده»، «سواد رسانهای»، «تعادل نقش مرد و زن» و «درک تنوع جامعه» در رسانه‌ها، مسیر پیشروی سیاست‌گذاران و فعالان فرهنگی را روشن کرد.
این نشست به‌عنوان شروع گفت‌وگویی تخصصی، خواهان ایجاد گفتمانی علمی و بومی درباره خانواده و زن در رسانه‌هاست که بتواند با چالش‌ها و تحولات فناورانه و فرهنگی امروز جامعه ایرانی به شکل مستدل و هوشمندانه مواجه شود و فضای رسانهای را به الگویی مثبت و تقویت‌کننده نهاد خانواده تبدیل کند.
گزارشگر: زهرا ملکوتی‌پور
گفتگوی جهان‌بانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت