نقش فراموش‌شده زنان در قیام ۱۵ خرداد؛ نیمی از تاریخ که روایت نشد

با گذشت دهه‌ها از قیام تاریخی ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، هنوز اسناد بسیار محدودی از حضور زنان در این رویداد مهم انقلابی در دست است. این در حالی است که روایت‌های تاریخی و خاطرات بازماندگان، از نقش پررنگ و تأثیرگذار زنان در جریان آن قیام حکایت دارد.

زنان ایرانی که پس از کشف حجاب رضا شاه در دهه ۱۳۰۰ تا حدودی به حاشیه رانده شده بودند، در ۱۵ خرداد بار دیگر با پوشش کامل اسلامی و روحیه‌ای انقلابی وارد میدان شدند.

آنان با شعارهای پرشور، حضور میدانی در خیابان‌ها و حتی فدا کردن جان خود، نشان دادند که نیمی از پیکره جامعه، ساکت و بی‌تفاوت نمانده است.

در قیام مردم قم، به‌ویژه زنان محله چهارمردان نقش پیشرو داشتند. آنان با در دست داشتن عکس‌های امام خمینی (ره)، و با ابزارهای ابتدایی همچون سیخ کباب و قندشکن، همانند رزمندگان واقعی در صف اول تظاهرات قرار گرفتند.

گزارش ساواک از حضور گسترده و پرشور زنان در صحن حرم حضرت معصومه (س) و مسجد اعظم حکایت دارد؛ حضوری که به شدت بر روحیه جمعیت متحصن تأثیر گذاشت و موجی از احساسات ضد رژیم را برانگیخت.

امام خمینی (ره) نیز همواره بر نقش کلیدی زنان در نهضت اسلامی تأکید داشته‌اند. ایشان زنان را «رکن بزرگ جامعه» می‌دانستند و از آنان به عنوان «مربیان انسان‌ساز» یاد می‌کردند.

به گفته بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضور زنان در انقلاب به حدی تعیین‌کننده بود که در برخی موارد، نقش آنان حتی از مردان نیز پررنگ‌تر توصیف شد.

تجربه‌های پیشین تاریخی نظیر نهضت تنباکو، انقلاب مشروطه و تحریم امتیاز رژی، نشان‌دهنده قدمت و عمق مشارکت زنان ایرانی در جنبش‌های اجتماعی و سیاسی است. اما متأسفانه اسناد تاریخی موجود، کمتر به نقش زنان پرداخته‌اند و این موضوع باعث مغفول ماندن سهم آنان در تحولات کلان ایران شده است.

اکنون با گذشت سال‌ها، لزوم بازنگری و پژوهش‌های جدی در اسناد و خاطرات باقی‌مانده، برای بازتاب واقعی نقش زنان در قیام ۱۵ خرداد و دیگر تحولات معاصر، بیش از گذشته احساس می‌شود.

خبرگزاری ایبنا