نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی انقلابی تاریخی بود که تاثیرات آن تنها به مرزهای کشور محدود نماند و تأثیرات بسزایی بر تحولات منطقه و کشورهای مسلمان بر جای گذاشت.

 انقلاب اسلامی همچون دیگر انقلاب‌ها به تغییر نظام سیاسی بسنده نکرد بلکه در حوزه فرهنگ و اجتماع تغییرات اساسی را به وجود آورد. در جریان پیروزی انقلاب اسلامی مشارکت سیاسی در سطوح مختلفی از فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی و تظاهرات‌های پرشور خیابانی بروز یافت. زنان نیز در این حرکت‌ها در کنار مردان حضور داشتند. خاطرات زنان مبارز و انقلابی آکنده از آگاهی نسبت به هدف و  آرمان‌های انقلابی است.

با این وجود با نگاه دقیق‌تر به فعالیت‌های زنان مبارز می‌توان این فعالیت‌ها را در سه برکه زمانی تقسیم کرد؛  قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲، فعالیت مبارزان در دوران تبعید امام خمینی (ره)، سال ۱۳۵۶ تا پیروزی انقلاب.

نقش زنان در قیام ۱۵ خرداد

امام خمینی (ره) در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ در سخنان خود در روز عاشورا به سیاست‌های ضد اسلامی رژیم پهلوی اعتراض کردند و ۳روزپس از آن ساواک با دستور شاه امام را دستگیر کرد.

مردم قم، تهران، شیراز، ورامین و مشهد در اعتراض به این دستگیر یدر روز ۱۵ خرداد به راهپیمایی پرداختند و گروه زیادی از مردم در تهران، ورامین و قم به شهادت رسیدند.

جمعیت معترض به دستگیری امام خمینی در قم در صحن مسجد اعظم در دفاع از مرجع و رهبر خود تحصن کردند. مورخان انقلاب اسلامی تصریح کرده‌اند که این اولین بار بود که زنان در نهضت امام خمینی (ره) حضور داشتند و در کنار مردان به اعتراض علیه حکومت می‌پرداختند و این نقطه عطفی در مبارزات علیه رژیم شاه بود.

مرحوم دوانی در این باره می نویسد:

«برای نخستین بار در تاریخ نهضت روحانیت زنان با ایمان قم نیز در کنار مردان در حالی که بسیاری کودکان خردسال خود را در بغل داشتند به جمع تظاهرکنندگان خشمگین پیوستند صحن حضرت معصومه و میدان آستانه و اطراف حرم و خیابان ها از وجود دهها هزار مرد و زن، پیر و جوان موج می زد جمعیت مرد و زن به خیابان ها ریختند تا با راهپیمایی خود به نفع آیت اللّه خمینی شعار دهند و دستگاه جبار را به باد نفرین و لعنت بگیرند، تا بدین گونه سهم خود را در این حادثه بزرگ ادا کنند.»

فعالیت‌های زنان در دوران تبعید امام خمینی (ره)

در دوران تبعید امام خمینی (ره)، زنان فعالیت‌های فرهنگی متعددی همچون تأسیس مدارس نوین برای دختران، برپایی جلسات وعظ و سخنرانی برای زنان، تاسیس حوزه­‌های علمیه بانوان انجام می‌دادند. همچنین مبارزات مسلحانه در گروه­‌هایی همانند منصورون و مهدویون و مبارزات دانشجویی در دانشگاه‌ها  از دیگر فعالیت‌های آن‌ها بود.

مهم‌ترین فعالیت زنان مذهبی و مبارز در این دوران فعالیت‌های تبلیغی و مذهبی بانوان است، به طوری که در شهرهای مختلف جلسات فرهنگی برای زنان و به خصوص دختران جوان تشکیل می‌شد. یکی از کانون‌های فعال در این عرصه در مسجد موسی ابن جعفر (ع) تهران توسط آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی خراسانی ساماندهی شد. در جریان این فعالیت‌ها تعدادی از زنان توسط ساواک دستگر و در کمیته مشترک ضد خرابکاری مورد بازجویی و شکنجه قرار می‌گرفتند. مرحوم مرضیه حدیدچی از جمله‌ این افراد بود. در این دوره همچنین تعدادی از مادران و همسران مبارزان سیاسی به دلیل اضطراب و ناراحتی ناشی از حمله ماموران و نگرانی از وضعیت فرزندان خود در غربت جان خود را از دست دادند.

فعالیت‌های مبارزاتی زنان در سال ۱۳۵۶

سال ۱۳۵۶سالی بود که نهضت امام خمینی (ره) اوج گرفت و مبارزات علیه رژیم پهلوی رنگ و بوی جدی‌تری پیدا کرد.زنان به خصوص از دی‌ماه ۱۳۵۶ در مناسبت‌های مختلف حضور فعال و پیشگامی داشتند. از جمله این فعالیت‌ها اولین تظاهرات در ۱۷ دیماه ۱۳۵۶ در مشهد در اعتراض به سالروز کشف حجاب بود. هنگامی که مراسم جشن با حضور گروهی از زنان وابسته به دربار برگزار شد، ۱۲۰ نفر از بانوان مسلمان مشهد در اعتراض به سالگرد کشف حجاب در خیابان‌های شاهرضا، خسروی نو و نادری تظاهرات کردند. ماموران رژیم پهلوی در نزدیکی میدان شهدا آن‌ها را پراکنده و عده‌ای را دستگیر کردند. این راهپيمايی بسیار تأثیرگذار بود طوری که زمينه‌ساز حرکت‌ها و راهپيماييی‌های زنان سراسر کشور در مبارزه عليه رژيم شد.

همچنین در واقعه ۱۷ شهریور نیز زنان در کنار مردان از همان ساعات اولیه در تظاهرات شرکت کردند و راهی ميدان ژاله شدند. در جریان اعتراض که با سرکوب وحشیانه رژیم پهلوی مواجه شد، تعداد زیادی از زنان شهید شدند که شهید محبوبه دانش آشتیانی از جمله این شهدا است.

• دستاوردهای انقلاب اسلامی برای بانوان