ترجمه اختصاصی؛

نقش تیک‌تاک در گرایش جوانان آلمانی به اسلام: از چالش تا هویت

گزارش‌ها و مطالعات جدید نشان می‌دهد گرایش جوانان آلمانی به اسلام در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته است؛ پدیده‌ای که با نقش پررنگ شبکه‌های اجتماعی، روایت‌های شخصی مسلمانان جدید، جستجوی معنای زندگی و تأثیر رویدادهایی چون جنگ غزه گره خورده و توجه نهادهای امنیتی، مراکز اسلامی و پژوهشگران دین‌پژوهی در آلمان را به خود جلب کرده است.

بر اساس برخی مطالعات، تعداد افرادی که سالانه در آلمان به اسلام می‌گروند، بین ۱۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.

فراتر از تئوری‌ها: صداهایی از دل تغییر

به گزارش شبکه خبری الجزیره،‌ «لیا» زمانی‌که صدای اذان را برای اولین بار شنید، به شدت گریست و فهمید که مقصدش را یافته است. او پس از بحث‌های طولانی و بی‌نتیجه با معلم دین مسیحیت درباره عقیده تثلیث (پدر، پسر و روح‌القدس)، همراه با مادرش، و سپس برادر و خواهرش، به اسلام گروید.

ماکس، می‌گوید لحظه‌ای که صبرش لبریز شد، جنگ غزه بود؛ او نتوانست حجم استقامتی که مردم غزه در برابر این همه فقدان نشان می‌دادند را درک کند و در جستجوی پاسخ‌ها، کتاب‌های مقدس خود را زیر و رو کرد. این جستجو او را به این پرسش کشاند: «در ذهن آن‌ها چه می‌گذرد و این عقیده را از کجا یافته‌اند؟»

سلمان (نامی که پس از مسلمان شدن انتخاب کرد) هرگز پاکی و شفافیتی را که هنگام شروع به خواندن قرآن احساس کرد، فراموش نخواهد کرد؛ این پاکی پس از یک دوره طولانی سرکشی، مصرف الکل و مواد مخدر و پرسه زدن در خیابان‌های نامرتب برلین، و پیش از ورود به زندان به دست آمد.

لیا، ایوا و ماکس تنها نمونه‌هایی از صدها «مسلمان جدید» هستند که این روزها شبکه‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک، یوتیوب و اینستاگرام از داستان‌هایشان پر شده است.

اگر عبارت آلمانی «konvertieren zum Islam» را در یوتیوب جستجو کنید، هزاران ویدئو و عکس را خواهید دید که صاحبان آن‌ها توضیح می‌دهند چرا و چگونه مسلمان شده‌اند و چگونه زندگی‌شان پس از این تصمیم سرنوشت‌ساز، با وجود موانعی نظیر وابستگی مالی به خانواده و زندگی در خانه والدین (Hotel Mama)، رو به بهبودی رفته است.

شبکه‌های اجتماعی: سکوی پرتاب یا زمین بازی افراطیون؟

با آگاهی از داستان‌های لیا، اوا و مکس و تأثیر مثبتی که پذیرش اسلام بر زندگی آنها داشته است، می‌توان گفت که این سه نفر خوش‌شانس بوده‌اند، زیرا رسانه‌های اجتماعی بدون نقاط ضعف هم نیستند.

بر اساس آخرین گزارش شعبه داخلی سرویس اطلاعات آلمان، «تأثیرگذاران افراطی به شکلی ماهرانه از شبکه‌های اجتماعی برای نشر ایده‌های افراطی خود در میان جوانان استفاده می‌کنند و از پلتفرم‌هایی مانند تیک‌تاک و اینستاگرام برای جذب نوجوانان از طریق محتوای سریع، ساده و جذاب بهره می‌برند.» این نوجوانان بدون آگاهی از اینکه مرتکب جُرم می‌شوند، با این محتوا درگیر شده و آن را به اشتراک می‌گذارند.

این پدیده نه تنها سرویس‌های اطلاعاتی، بلکه ۲۷۵۰ مسجد و صدها مرکز اسلامی را نیز نگران کرده است؛ زیرا آن‌ها نمی‌خواهند جوانانی چون لیا و ماکس، طعمه آسانی برای افراطیون شوند.

یک مطالعه منحصربه‌فرد نشان می‌دهد که اکثریت مساجد و مراکز اسلامی در سال‌های اخیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی (تیک‌تاک، اینستاگرام و ایکس) را برای دسترسی به علاقه‌مندان افزایش داده‌اند. در حالی که فیس‌بوک همچنان در صدر استفاده قرار دارد. این مراکز، با وجود شکایت از کمبود منابع مالی و ساختارهای لازم، شبکه‌های اجتماعی را ابزاری مثبت برای ارتباط با جامعه پس از شیوع کرونا می‌دانند.

آمارها و تحلیل کارشناسان

_تعداد مسلمانان در آلمان: ۵.۵ میلیون نفر (تقریباً نیمی از آن‌ها تابعیت آلمانی دارند)

_درصد از کل جمعیت: ۶.۶ درصد از ۸۳.۵ میلیون نفر

_میانگین سنی: ۳۲ سال (در مقابل ۴۴ سال برای میانگین کل آلمان)

_آمار تحول: تخمین‌ها برای تعداد مسلمانان جدید سالانه بین ۱۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر

کارشناسان از یک پدیده نوظهور سخن می‌گویند و افزایش چشمگیری در تعداد زنان و مردان جوانی را ثبت کرده‌اند که به پلتفرم‌های اجتماعی روی آورده‌اند تا تجربه‌های شخصی خود را با دنبال‌کنندگان به اشتراک بگذارند و گاهی آن‌ها را به آغاز «سفر جستجوی خویشتن» و یافتن پاسخ برای سؤالاتی که تازه ذهنشان را مشغول کرده، دعوت کنند.

۱. رسانه‌های جدید (شبکه‌های اجتماعی) در تقویت گرایش جوانان آلمانی به اسلام چه نقشی دارند؟

۲. دلایل اصلی این دگرگونی چیست؟ و چه کسانی بیشتر به اسلام روی می‌آورند، مردان یا زنان؟

۳. آیا جنگ غزه نقشی در تقویت این پدیده داشته است؟

۴. جامعه و اطرافیان «مسلمانان جدید» چگونه با این تغییر واکنش نشان می‌دهند؟

از آنجا که رابطه با اسلام یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل در جامعه آلمان و تمامی جوامع غربی است، «الجزیره نت» تصمیم گرفته است با استناد به نظر دو متخصص و ارجاع به مرکز اسلامی آلمان در برلین (DMZ)، به تمامی این پرسش‌ها روشنایی ببخشد.

پروفسور فیلیکس کورنر و محمد منصور دوغان، محققان کرسی دین‌شناسی دانشگاه هومبولت برلین، بر نقش شبکه‌های اجتماعی در جلب توجه نسل جوان به اسلام متفق‌القولند، اما در جزئیات اختلاف نظر دارند:

دوغان: تیک‌تاک به سکویی برای نمایش تجربیات شخصی و روحانی تبدیل شده است؛ جایی که جوانان به شکلی عاطفی و قلبی، تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند. او معتقد است الگوریتم ها اغلب به احساسات وزن بیشتری نسبت به عمق می‌دهند، اما نمی‌توان نقش شبکه‌های اجتماعی را در ایجاد فرصتی برای طرح پرسش‌های اساسی درباره معنای زندگی نادیده گرفت.

کورنر: استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان تریبونی برای نمایش باورهای مذهبی را «صداقت بیش از حد، پر سر و صدا و نامناسب» برای تحول عمیق روحانی می‌داند؛ زیرا تعامل با دین نیازمند آرامش، صبر و عمق بیشتری است.

وب‌سایت تخصصی علوم اجتماعی (Sozialwissenschaft) نقش شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه اینفلوئنسرها را در افزایش گرایش جوانان به پذیرش اسلام، در رتبه سوم قرار می‌دهد.

این منبع بیان می‌کند که پلتفرمی مانند «تیک‌تاک»، اسلام را به عنوان یک سبک زندگی مدرن به جوانان معرفی می‌کند و به شیوه جوان‌پسند به تمامی سؤالات آن‌ها در مورد زندگی روزمره‌شان پاسخ می‌دهد.

اما طبق گزارش (Sozialwissenschaft)، تیک‌تاک دلایل دیگری را نیز برای گرایش جوانان به اسلام در آلمان مطرح می‌کند؛ از جمله جستجوی معنای زندگی، نیاز به حس تعلق، و یافتن هویتی مشترک.