منبرهای زنانه از سبک زندگی حضرت فاطمه(س)

قبل از ظهور اسلام و پیش از بعثت پیامبر اعراب جاهلی به زنان یک نگاه ابزاری و تحقیر آمیزی داشته اند زنها در نگاه آن جامعه از حقوق فردی و اجتماعی برخوردار نبودند بلکه به صورت یک کالا به عنوان دارایی و ملک مرد به حساب می آمدند اما بعد از اسلام حضور فعال دختر پیامبر حضرت فاطمه (س) در صحنه های مختلف اجتماعی سیاسبی و فرهنگی نشان داد که نگرش اسلام به زن در اوج تضاد با نگرش جاهلی به زنان است.

آنچنان که در آیات سوره نحل هم به این مسئله اشاره کرده است که «وقتی به مردی بشارت می دادند که همسر او دختر زاییده است، صورتش از شدت خشم سیاه می شد و از میان قبیله خود متواری می شد به خاطر این بشارت سوئی که به داده بودند و در می ماند که آیا با خفت و خورای این فرزند دختر را نگه دارد و یا او را زنده به گور کند».

این وضعیت قبل از اسلام و جایگاه زن قبل از بعثت پیامبر بود اما بعد از اسلام حضور فعال حضرت فاطمه (س) به عنوان دخت نبی اکرم (ص) در صحنه های مختلف اجتماعی، سیاسبی و فرهنگی نشان داد که نگرش اسلام به زن در اوج تضاد با نگرش جاهلی به زنان است. حضرت فاطمه (س) به عنوان یک الگو و نمونه کامل یک زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی خصوصا در مسئله عفاف و حجاب، رفتار و منش و شیوه آن حضرت سبب شد که نگرش جامعه به زن از آن وضعیت قبل از اسلام به درجه ای ارتقا پیدا کند که زن جایگاه واقعی خود را بیاید.

حضرت فاطمه(س) همواره از حشر و نشر با نامحرمان و سخن با آنها جز در موارد ضروری اجتناب می کرد، وقتی که پیامبر کارهای زندگی را بین حضرت زهرا (س) و همسرش حضرت علی (ع) تقسیم کردند که کارهای داخل خانه را به فاطمه (س) و امور مربطو به بیرون از خانه را به علی (ع) سپردند حضرت زهرا (س) از این تقسیم شادمان شد و این نشان دهنده اوج کمال برای یک زن است که حجاب و عفاف را فخر خود می داند.

 در اندیشه اسلامی، زنان در حقوق انسانی خود با مردان عموماً مشترک هستند. به همین دلیل بها دادن به جایگاه و توجه به حقوق آنان، زمینه‌های ارتقاء و افزایش مشارکت‌شان در جامعه را فراهم می‌کند.

درس هایی از زندگی حضرت فاطمه برای زنان که در سبک زندگی ایشان مشاهده می شود:

قناعت، سادگی و شکرگزاری

هر زن مسلمانی در پرتو تعالیم قرآن و اهل‌بیت(علیهم السلام) همواره ساده زیستی را مبنای زندگی خود قرار داده، و تمام همت خود را برای تربیت فرزندان صالح و حرکت به سوی کمال بکار می‌گیرد؛ چرا که دلدادگی به دنیا و مظاهر فریبندهٔ آن مانع رشد و ترقی معنوی و کمال انسانی است. زنی که فقط به دنبال تشریفات، دنیاگرایی، زندگی شاهانه و اشرافی و لباسهای آن چنانی باشد، نمی‌تواند به اهداف والای زندگی پاک معنوی دست یابد و فرزندانی شایسته تربیت کند. به همین جهت، حضرت زهرا(سلام الله علیها) با اینکه دختر بزرگ رهبر جهان اسلام بود و می‌توانست از موقعیت خود بهره برداری مادّی بکند؛ امّا چنین نکرد.

سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را دیدم که چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می‌نشینند و پارچه‌های زربافت و اشرافی به تن می‌کنند؛ امّا دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) که عظمت و جلالتش از همهٔ آنها بالاتر و بیش‌تر است، نه چادرهای گران‌قیمت بر سر دارد و نه لباسهای فاخر و زیبا! حضرت زهرا(سلام الله علیها) فرمود: «یَا سَلْمَانُ! اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّیَابَ وَ الْکَرَاسِیَّ لِیَوْمٍ آخِرٍ؛ ای سلمان! خداوند [بزرگ] لباسهای [زینتی] و تختهای [طلایی] را برای روز قیامت ما ذخیره کرده است.»

آن گاه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) به محضر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «یا رسول الله! سلمان از لباس سادهٔ من تعجب کرد. قسم به خدایی که تو را به رسالت در راه حق بر انگیخت! من و همسرم علی(علیه السلام) همواره زندگی ساده را پیشهٔ خود کرده‌ایم. فرش خانهٔ ما پوست گوسفندی است که روزها شترمان بر روی آن علف می‌خورد و شبها بر روی آن می‌خوابیم و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است».

کار و تلاش و خیرخواهی

یک زن با ایمان همواره در راه احیای ارزشهای الهی و پیشرفت جامعه و خانواده‌اش تلاش می‌کند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) نمونه بارزی از بانوان پر تلاش در طول تاریخ است. آن حضرت علاوه بر تلاشهای معنوی، در عرصه‌های عبادت و تقوا، خانواده داری و تربیت فرزندان نیز الگویی تمام عیار می‌باشد. کار شبانه‌روزی برای تعالی و استحکام خانواده، تربیت و پرورش فرزندان شایسته، آموزش علم برای تشنگان دانش، ایراد خطابه و روشنگری مردم در صحنهٔ اجتماع و در یک کلام، حرکت با تمام وجود به سوی رشد و کمال، از ویژگیهای بارز آن سرور بانوان عالم است.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در گزارشی که در مورد کوششهایش در خانه و خانواده‌اش برای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بیان می‌کند، چنین عرضه می‌دارد: «لَیْلَتِی جَمِیعاً اُدِیرُ الرَّحَی حَتَّی اُصْبِحَ وَ اَبُو الْحَسَنِ یَحْمِلُ حَسَناً وَ حُسَیْنا؛ شب تا صبح به آرد کردن گندم مشغول بودم، در حالی که ابوالحسن، [فرزندانم] حسن و حسین(علیه السلام) را نگه داری می‌کرد.»

مهمان نوازی

پذیرایی از مهمان از زیباترین آموزه‌های دین ماست، و این مهمان نوازی را که یکی از این اوصاف بزرگوارانه است، می‌توان به شکلی زیبا و شایسته در سیره حضرت زهرا(سلام الله علیها) به نظاره نشست. روزی حضرت علی(علیه السلام) مهمانی را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهرا(سلام الله علیها) پرسید: «آیا غذایی در منزل داریم که این مهمان گرسنه را سیر کنیم؟» حضرت زهرا(سلام الله علیها) با کمال بزرگواری فرمود: «مَا عِنْدَنَا إِلَّا قُوتُ الصِّبْیَةِ وَ لَکِنَّا نُوءْثِرُ بِهِ ضَیْفَنَا؛ در خانه ما فقط به اندازه خوراک یک دختر بچه هست؛ امّا [امشب] ایثار کرده، [گرسنگی را تحمل می‌کنیم و] این مقدار غذا را به مهمان می‌بخشیم.»

تواضع و همدلی با شوهر
از دیگر ویژگیهای یک بانوی مسلمان، همراهی و همدلی با شوهر است. او برای گرم نگه داشتن کانون خانواده، و استحکام روابط بین اعضای آن، همواره کنار همسر و پشتیبان اوست. امام باقر(علیه السلام) فرمود: «علی(علیه السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) برای همدلی بیش‌تر در نظام خانواده به حضور رسول خدا(صلی الله علیه و آله) رفتند تا رهنمودی بگیرند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را به کارهای درون خانه گماشت و کارهای بیرون را به علی(علیه السلام) واگذار کرد. بعد از این رهنمود شایسته، حضرت زهرا(سلام الله علیها) با خوشحالی اظهار داشت: «فَلَا یَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِکْفَائِی رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَالِ؛ جز خداوند متعال کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار چقدر خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت.»

حضرت زهرا(سلام الله علیها) چنان به همسر گرامی خود علاقمند بود و با آن حضرت همدلی داشت که بعد از وقایع تلخ ماجرای سقیفه و فدک که دل زهرا(سلام الله علیها) را شکستند و به خانه‌اش حمله کردند، آن گاه که حضرت علی(علیه السلام) وارد منزل شد و فرمود: «فاطمه جان! ابوبکر و عمر در پشت در اجازه ملاقات می‌خواهند؟ نظرت دراین باره چیست؟ حضرت با آن همه خون دلی که از آنان داشت، با کمال تواضع فرمود: «الْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ افْعَلْ مَا تَشَاءُ؛  [علی جان!] خانه خانه توست و من همسر تو هستم؛ هرآنچه می‌خواهی انجام بده!»

موفقیت در همسرداری

از امتیازات یک بانوی مسلمان، توفیق او در امر همسرداری است. اگر در میان زن و شوهر، یکی از آنان فداکاری و گذشت بیش‌تری داشته باشد، مطمئناً کار به مشاجره و نزاع خانوادگی منجر نخواهد شد. بنابراین، کم توقع بودن، گلایه نکردن، صبر و استقامت در سختیهای زندگی توسط زنان با ایمان می‌تواند به استحکام ارکان خانواده کمک شایانی بکند. فرازی از زندگی و سخنان حضرت زهرا(سلام الله علیها) در این زمینه راهکار جالبی برای همسران شایسته می‌باشد.
در یکی از روزهای پر مشقت، غذا در منزل امام علی(علیه السلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) کمیاب شده بود. امام از همسرش پرسید: فاطمه جان! غذایی داری که مقداری تناول کنیم؟ فاطمه(سلام الله علیها) پاسخ داد: سوگند به آن خدایی که مقام و عظمت تو را بالا برد! سه روز است که غذای کافی در منزل نداریم و مقدار اندکی هم که داشتیم به شما بخشیدم و خودم رنج گرسنگی را تحمل کردم.
امام علی(علیه السلام) فرمود: چرا به من اطلاع ندادی؟» حضرت زهرا(سلام الله علیها) پاسخ داد:
«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) نَهَانِی أَنْ أَسْأَلَکَ شَیْئاً فَقَالَ: لَا تَسْأَلِی ابْنَ عَمِّکِ شَیْئاً إِنْ جَاءَکِ بِشَیْءٍ عَفْواً وَ إِلَّا فَلَا تَسْأَلِیهِ؛  رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مرا نهی فرموده است که از تو چیزی بخواهم و به من سفارش کرده است که: از پسر عمویت چیزی درخواست نکن! اگر خودش چیزی آورد، بپذیر؛ وگرنه خودت درخواست نکن!»

پاسدار حریم عفت و حیا

از زیباترین درسهایی که حضرت زهرا(سلام الله علیها) به بانوان آموخت، حفظ عفت، عصمت و حجاب بود. روزی مردی نابینا برای ورود به منزل علی(علیه السلام) اجازه خواست. حضرت زهرا(سلام الله علیها) با ورود وی به پشت پرده رفت و حجاب خود را کامل کرد. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) که در آنجا حضور داشت، پرسید: ندخترم! او که نابیناست و تو را نمی بیند، چرا پشت پرده رفتی و حجاب خود را کامل کردی؟» حضرت فاطمه(سلام الله علیها) پاسخ داد: «إِنْ لَمْ یَکُنْ یَرَانِی فَإِنِّی أَرَاهُ وَ هُوَ یَشُمُّ الرِّیحَ؛ اگر او مرا نمی‌بیند، من او را می‌بینم و او بو[ی زن نامحرم] را حس می‌کند.» رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «أَشْهَدُ أَنَّکِ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ گواهی می‌دهم که تو پارهٔ تن منی.»
بنابراین، بانوان محترم باید به مسئلهٔ محرم و نامحرم با تمام وجود دقت کرده، آن را رعایت کنند؛ چراکه در صورت عدم رعایت، فرجام ناشایست آن دامن گیرشان خواهد شد. اساساً امنیت اخلاقی جامعه در گرو حفظ حریم زنان و مردان نامحرم است. حفظ ایمان، آرامش درونی، سلامت جسمانی، استحکام بنیان خانواده‏ها، عزت و سربلندی جامعه و جلوگیری از بزهکاریها و مفاسد متعدد اخلاقی از جمله دستاوردهای حفظ حجاب و رعایت حریم زنان از معرض دید نامحرمان می‌باشد. به همین جهت، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) طبق فرمان الهی دستور داد که: بَاعِدُوا بَیْنَ اَنْفاسِ النِّساءِ وَ اَنْفاسِ الرِّجالِ؛ میان زنان و مردان [نامحرم] فاصله ایجاد کنید!»

کلام پایانی

سیره عملی آن حضرت که در تاریخ نقل شده کاملا بیانگر این حقیقت است که حضرت در همه صحنه هایی که حضور و ظهور پیدا می کردند، رعایت کامل حجاب اسلامی را داشتند. نه تنها در زمینه های عادی مثل حضور در منزل پدر و احیانا در مسجد، اگر چنانچه برای مطالبه حقی از حقوقشان در برابر پاسبان حقشان ایستادند و یا حتی در میدان دفاع از همسر و امام زمانشان اگر به کوچه آمدند و یا در معرض دید قرار گرفته اند و حتی در میدان مبارزه که در جنگ ها برای خبرگیری از پدر و همسرشان حضور پیدا می کردند، چه بعد و حین جنگ، در تمام این صحنه ها حجاب کامل را رعایت می کردند و با حفظ عفت اسلامی حضور پیدا می کردند و ظاهر می شدند و همین بهترین نقش در تبلیغ حجاب و تبیین این وظیفه بانوان است.

حضرت فاطمه زهرا (س) در همه فعالیت های اجتماعی و سیاسی خود با حجاب ظاهر می شوند و این بهترین الگو برای زنان مسلمان است که در کارهای عادی و در فعالیت های اجتماعی یک زن با فضیلت می توانند با حفظ حجاب و عفاف در صحنه های اجتماعی حضور پیدا کنند و حجاب هرگز مانع از فعالیت اجتماعی آن ها نمی باشد.