معلمی و مادری

عايده دعموم، معلم ۲۵ ساله از استان حجه در شمال غرب یمن، سرسختانه معتقد است که آموزش دختران تأثیری عمیق بر خانواده و جامعه دارد. او می‌گوید: «وقتی دختری آموزش می‌بیند، می‌تواند فرزندان خود را نیز آموزش دهد.»

در سال ۲۰۱۵ و در آغاز جنگ داخلی، عايده فقط ۱۵ سال داشت. پدرش شغلش را از دست داد و خانواده شش‌نفره‌اش با بحران دست و پنجه نرم می‌کرد. او که فرزند ارشد بود، مسئولیت مالی خانواده را بر عهده گرفت. وی به صندوق جمعیت سازمان ملل گفت: «تصمیم گرفتم روی دختران جامعه‌ام سرمایه‌گذاری کنم و معلم شوم. چیزی که من را ترغیب کرد، سطح بالای بی‌سوادی در بین دختران منطقه بود.»

در نتیجه خشونت، فقر، ناامنی و فقدان خدمات اجتماعی در یک دهه اخیر، حدود ۱.۵ میلیون دختر یمنی از تحصیل در مدرسه بازمانده‌اند؛ مسأله‌ای که نه‌تنها فرصت‌های آینده‌شان را محدود می‌کند، بلکه آن‌ها را در معرض ازدواج زودهنگام و بارداری نوجوانی با پیامدهای جدی بهداشتی قرار می‌دهد.

در قالب برنامه مشترک جهانی صندوق جمعیت سازمان ملل و یونیسف برای از بین بردن ازدواج کودکان، عايده در حال حاضر در روستای الحمرا کلاس‌های سوادآموزی برای دختران ۸ تا ۱۹ ساله‌ای برگزار می‌کند که همگی قربانی ازدواج زودهنگام بوده‌اند. در یمن یک‌سوم زنان پیش از ۱۸ سالگی ازدواج می‌کنند، بدون اینکه حداقل سن قانونی برای ازدواج وجود داشته باشد.

متعهد به آموزش

در اوایل سال ۲۰۲۴، کلاس‌های خانم دعموم تعطیل شد چراکه مدرسه از فضای کلاس برای کاربرد دیگری استفاده کرد. این موضوع باعث ناراحتی شدید دانش‌آموزانش شد، اما معلم آن‌ها تسلیم نشد. در عوض، او پدرش را متقاعد کرد تا یکی از اتاق‌های خانه‌شان را در اختیار او قرار دهد.

او می‌گوید: «پدرم همیشه از آموزش دختران حمایت می‌کرد، اما به‌دلیل شرایط امنیتی منطقه نگران بود. یک هفته طول کشید تا او را قانع کنم که بازگشایی کلاس‌ها چقدر مهم است.»

ازدواج کودکان در یمن

یک مطالعه که توسط صندوق جمعیت سازمان ملل در سه استان یمن انجام شد، نشان می‌دهد که نرخ ازدواج کودکان در بین جمعیت‌های آواره به‌طور قابل توجهی بالاتر است. از هر پنج دختر بین ۱۰ تا ۱۹ ساله در این جوامع یک نفر ازدواج کرده است، درحالی‌که در جوامع میزبان این رقم یک نفر از هر هشت دختر است.

یکی از دلایل این تفاوت، فرصت‌های کمتر برای کسب درآمد و آموزش در بین نازحان به‌همراه دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و اجتماعی است؛ عواملی که آن‌ها را بیشتر در معرض هنجارهای اجتماعی مضر قرار می‌دهد.

ازدواج کودکان پیامدهای فاجعه‌باری به دنبال دارد؛ افزایش مرگ‌ومیر دختران بر اثر عوارض بارداری و زایمان، افزایش بارداری‌های ناخواسته در بین نوجوانان و ترک تحصیل که فرصت ورود به بازار کار را از آن‌ها سلب می‌کند. در نهایت، آینده‌ شغلی خوب، سلامت و رفاه آن‌ها به‌شدت محدود می‌شود.

با ورود جنگ یمن به یازدهمین سال خود، والدین بیش‌ از پیش به ازدواج دختران کم‌سن خود روی آورده‌اند؛ چراکه فقر بسیاری را به این نتیجه رسانده که راه دیگری برای بقا باقی نمانده است. با این وجود، خانم دعموم زندگی‌اش را وقف گزینه‌ بهتری کرده است.

او به صندوق جمعیت سازمان ملل گفت: «وقتی دختری تحصیل‌کرده باشد، توانمند می‌شود. او دیگر به کسی نیاز ندارد تا از او حمایت کند.» وی افزود: «بسیاری از دختران شروع به کار کردند یا کسب‌وکارهای خودشان را راه انداختند و خانواده‌هایشان را تأمین کردند و این دیدگاه والدین را نسبت به ازدواج زودهنگام دختران تغییر داد.

تهدید ناشی از کاهش بودجه

صندوق جمعیت سازمان ملل همراه با یونیسف و «اتحاد نساء الیمن»، بزرگ‌ترین سازمان زن‌محور در کشور، در حال اجرای طرح‌هایی برای پایان دادن به ازدواج کودکان است. این طرح‌ها شامل کلاس‌های سوادآموزی‌ای می‌شود که خانم دعموم آن‌ها را اداره می‌کند و برای دخترانی طراحی شده‌اند که به دلیل جنگ، آوارگی یا خشونت خانگی مجبور به ترک تحصیل شده‌اند.

به لطف حمایت کشورهایی همچون اتریش، اتحادیه اروپا، ژاپن و نروژ برنامه‌ای که خانم دعموم در آن فعالیت می‌کند، در حال حاضر به ۷۳۸ دختر در ۲۲ کلاس در پنج استان خدمات ارائه می‌دهد.

اما کاهش شدید بودجه صندوق جمعیت سازمان ملل در یمن اکنون آینده این کلاس‌ها را با خطر تعطیلی مواجه کرده است. توقف کمک‌های مالی اخیر ایالات متحده به‌تنهایی باعث خواهد شد که یک میلیون زن دسترسی خود را به خدمات سلامت باروری از دست بدهند و ۳۰۰ هزار نفر دیگر نیز قادر به دریافت خدمات پیشگیری و پاسخ‌گویی به خشونت مبتنی بر جنسیت نباشند.

تا ماه جاری، فراخوان ۷۰ میلیون دلاری صندوق جمعیت سازمان ملل برای سال ۲۰۲۵، کمتر از یک‌چهارم بودجه مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری را تأمین کرده است.

پایگاه خبری یونیسف