مشارکت زنان، مسیر نوین حکمرانی شهری

به گزارش پایگاه خبری جهان‌بانو، مریم اردبیلی مشاور شهردار و رئیس مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران، در رویداد «تار و پود» با اشاره به نقش زنان فعال اجتماعی به‌ عنوان شرکای اجتماعی مدیریت شهری، اظهار کرد: حوزه نوآوری اجتماعی برای من یک «زمین بازی» برای حل هم‌زمان چالش‌ها در سطوح حکمرانی، جامعه محلی و اکوسیستم‌های نوآوری است؛ فضایی که می‌تواند گره‌ها و بن‌بست‌های مشارکت مردمی را باز کند.

وی با بیان اینکه یکی از چالش‌های اصلی حکمرانی، درک سطحی از مفهوم مشارکت مردمی است، افزود: بسیاری از مدل‌های مشارکت در حد رأی دادن یا مشارکت‌های محدود باقی می‌مانند، در حالی که مشارکت واقعی زمانی شکل می‌گیرد که مسائل از نگاه مردم و گروه‌های میانی دیده، اولویت‌بندی و به فرآیند تصمیم‌سازی تبدیل شود.

اردبیلی کمبود بسترها و فرآیندهای مشارکتی، ضعف ادبیات نظری، نبود فراگیری و شاملیت، بروکراسی پیچیده و توهم دانایی و توانایی کل در نهادهای رسمی را از موانع مشارکت اجتماعی دانست و تصریح کرد: گاهی تصور می‌شود با بودجه، مجوز و اتکا به نخبگان می‌توان مسائل شهر را حل کرد، در حالی که این نگاه بالا‌به‌پایین، بخش بزرگی از ظرفیت حل مسئله مردم را نادیده می‌گیرد.

رئیس مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران با اشاره به سابقه بیش از ۳۰ سال فعالیت خود در حوزه مردم‌نهاد گفت: حتی در میان گروه‌های مردمی نیز با چالش فراگیری مواجه هستیم و برخی لایه‌های اجتماعی دیده نمی‌شوند؛ از همین رو نوآوری اجتماعی می‌تواند زبان مشترکی برای اتصال حکمرانی، گروه‌های میانی و مردم محلات ایجاد کند.

وی با اشاره به ساختار محلات شهر تهران اظهار کرد: با وجود ۲۲ منطقه، ۱۲۴ ناحیه و ۳۵۳ سرای محله، قرار بود حکمرانی محلی تقویت شود، اما بخشی از سراهای محله به‌تدریج از ماموریت اصلی خود فاصله گرفته و به فعالیت‌های درآمدزای سطحی روی آوردند که این موضوع به تضعیف مشارکت عمیق محلی انجامید.

اردبیلی با اشاره به تجربه خانه‌های محلی از جمله خانه‌های زنان و خانواده، سلامت و دوام و ایمنی افزود: بیش از ۸۰ درصد مشارکت‌کنندگان در این فضاها زنان بوده‌اند، اما از این ظرفیت استفاده حداکثری نشده و نسل‌های جدید، به‌ویژه دختران نوجوان و زنان جوان زیر ۳۰ سال، کمتر جذب این مدل‌ها شده‌اند.

وی درباره مدل «ریحان‌شهر» نیز گفت: این طرح با هدف کنشگری زنانه محلی طراحی شد، مدلی که در آن زنان هر محله از شناسایی مسئله تا ارائه راه‌حل را بر عهده دارند و نقش شهرداری صرفاً تسهیل‌گری، منتوری و حمایت است. امروز بیش از ۵۰۰ گروه محلی ریحان‌شهری در تهران فعال هستند که بدون وابستگی به افراد یا مدیران، مسائل محله خود را پیگیری می‌کنند.

مشاور شهردار تهران در امور زنان و خانواده همچنین به تجربه «هزار امید» در حوزه کنشگری دختران نوجوان اشاره کرد و گفت: در این مدل، حدود ۶۰ تا ۷۰ الگوی کنشگری دخترانه در عرصه‌های مختلف شکل گرفت که توانست نسلی را جذب کند که پیش‌تر در ساختارهای رسمی مشارکتی حضور نداشت.

وی یکی از موانع مشارکت زنان را بروکراسی پیچیده ثبت رسمی گروه‌ها دانست و افزود: بسیاری از زنان تمایلی به ورود به فرایندهای حقوقی ندارند، به همین دلیل در طرح‌های خردمقیاس، قراردادها با خود افراد محلی منعقد شد، هرچند در پروژه‌های کلان همچنان با چالش‌های حقوقی مواجه هستیم.

اردبیلی تاکید کرد: تا زمانی‌که تجربه‌های خرد محلی به زبان علمی و ادبیات رسمی سیاست‌گذاری ترجمه نشود، امکان شکل‌گیری اکوسیستم پایدار نوآوری اجتماعی فراهم نخواهد شد.

به گفته وی، رویداد «تار و پود» با هدف شبکه‌سازی فعالان اجتماعی حوزه زنان و خانواده برگزار شده و طی چهار سال گذشته، بیش از سه هزار نفر وارد فرآیند شناسایی، داوری و منتوری شده‌اند که در نهایت ۴۰ گروه منتخب در این رویداد حضور یافتند.

رئیس مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران در پایان با قدردانی از زنان کنشگر اجتماعی پایتخت گفت: مهم‌ترین سرمایه اجتماعی تهران، زنان و دخترانی هستند که با خلاقیت، امید و اراده، در قامت «حلال مسئله» ظاهر می‌شوند و هم مسائل شهر و هم مسائل زندگی خود را حل‌پذیر می‌کنند.

گزارشگر: مهتا صانعی