مستندی که جنگ نسل‌کشی را از نگاه کودکان ناشنوای فلسطینی به تصویر می‌کشد

در بیشتر موارد، فیلم‌های فلسطینی نماینده صداهای به حاشیه رانده‌شده هستند و موفق می‌شوند جنبه‌های انسانی پنهان در پشت درگیری‌های ژئوپولیتیکی را نشان دهند.

فیلم «ارتعاشاتی از غزه» یا «ذبذبات من غزه»، مستندی کوتاه به کارگردانی رحاب نزال، فیلمساز فلسطینی-کانادایی است که نگاهی گذرا به تجربه‌های کودکان ناشنوا در نوار ساحلی محاصره شده‌ غزه دارد. این کودکان از جمله أمانی، موسی و إسراء، در شرایط محاصره و در سایه حملات مکرر ارتش اشغالگر اسرائیل به دنیا آمده و رشد کرده‌اند و روایت‌هایی زنده از مواجهه‌شان با بمباران و حضور دائمی پهپادها در آسمان ارائه می‌کنند.

کودکان، ادراک خود از حملات موشکی را از طریق احساس لرزش در هوا، لرزیدن زمین و پژواک ساختمان‌های فروریخته توصیف می‌کنند. فیلم همچنین این پرسش را مطرح می‌کند که آیا ناشنوایی این کودکان از ابتدا طبیعی بوده یا در نتیجه استفاده ارتش اشغالگر اسرائیل از تسلیحات صوتی مانند امواج انفجاری پدید آمده است؟

پژواک‌های نسل‌کشی

با حمایت شورای هنر انتاریو در کانادا، این فیلمساز فلسطینی، سفری را از طریق مصر به نوار غزه آغاز کرد و محدودیت‌های اعمال شده توسط رژیم اشغالگر اسرائیل که دسترسی به غزه از طریق کرانه باختری را ممنوع می‌کند، زیر پا گذاشت.

نزال می‌گوید: «در غزه، پس از حملات اسرائیل در سال ۲۰۲۱، در یک برنامه هنردرمانی با کودکان کار می‌کردم. من عمیقاً تحت تأثیر شرایط و تجربیات کودکان ناشنوا در انجمن کودکان ناشنوا قرار گرفتم و بی‌توجهی جهان به شرایط ۲.۴ میلیون فلسطینی در غزه و نسل‌کشی ساختارمندی که توسط نیروهای اشغالگر اسرائیلی رخ می‌دهد را زیر سوال بردم.»

این فیلم به کودکان ناشنوای فلسطینی در غزه‌، صدایی برای به اشتراک گذاشتن تجربه‌هایشان می‌بخشد و شرایط هولناکی را که از سال ۲۰۰۷ در آن زندگی می‌کنند، به تصویر می‌کشد. این مستند توانسته است نورافکن را بر تجربه‌های جوامع به حاشیه رانده‌شده بیندازد، آگاهی عمومی را نسبت به مسائل اجتماعی افزایش دهد و صدای افرادی را که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، به گوش مردم جهان برساند.

أمانی، موسی و إسراء که همگی دچار آسیب شنوایی هستند، در غزه تحت محاصره اسرائیل به دنیا آمده‌اند. این مستند، تصور آن‌ها از اشغال را از طریق تجربه‌های زیستن با بمباران‌ها و حضور دائمی پهپادها در آسمان‌ روایت می‌کند. فیلم در جشنواره‌های متعددی نمایش داده شده، از جمله جشنواره حقوق بشر سن‌سباستین در اسپانیا (۲۰۲۴)، جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه ساجوئینی (۲۰۲۴)، جشنواره سینمایی نومرو زرو در فرانسه (۲۰۲۴) و جوایز تورنتو پرمیر.

کودکان در فیلم تجربه خود را از زندگی در سایه لرزش پهپادها، که از معدود صداهایی است که می‌توانند بشنوند، بازگو می‌کنند. این مستند، اثری قدرتمند و تأثیرگذار است که در طول نمایش، سکوتی سنگین بر سالن‌ حاکم کرده و بسیاری از تماشاگران را پس از پایان فیلم به گریه انداخته است. مستند «ذبذبات من غزه» با موفقیت، تصویری از پایداری کودکان ناشنوا در غزه را ارائه می‌دهد که از محاصره و حملات مکرر به غیرنظامیان و کودکان رنج می‌برند.

غزه، سرزمینی کوچک با ابعاد ۴۰ در ۱۲ کیلومتر، بیش از دو میلیون نفر جمعیت دارد. این منطقه از سال ۲۰۰۷ به‌طور کامل توسط اسرائیل محاصره شده و ساکنان آن به شکل منظم و در تضاد با تمامی قوانین بین‌المللی و کنوانسیون‌های سازمان ملل، مورد حمله قرار می‌گیرند. اما این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ در این مستند، روایت‌های شخصی فلسطینی‌ها در غزه در کنار تحلیل‌های سیاست‌مداران، تاریخ‌نگاران، روزنامه‌نگاران، کارشناسان اسرائیلی و مدافعان حقوق بشر متخصص در امور فلسطین قرار می‌گیرد.

ساکنان غزه در این فیلم درباره زندگی روزمره‌شان، جغرافیای سیاسی، مذهب، صهیونیسم و حقوق بین‌الملل سخن می‌گویند؛ و به طور خلاصه، همه عناصر لازم برای درک تجربه این جامعه فلسطینی و وضعیت نگران‌کننده‌اش را بیان می‌کنند. هدف، درک ریشه‌های ایستادگی آن‌هاست تا ناامیدی بر مردم چیره نشود، و فهم این‌که چگونه فرهنگ و تعلق به سرزمین از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

این مستند کوتاه — یکی از آخرین آثار تولیدشده در غزه پیش از آغاز جنگ اخیر با رژیم رژیم صهیونسیتی— کودکان أمانی عزالدین، موسی، مصطفی سمور و إسراء أبوعصر را در بر می‌گیرد. این فیلم نخستین بار در جشنواره «ایام سینمای فلسطین» در سرزمین مادری‌اش به نمایش درآمد و پس از آن در جشنواره‌های مختلف شرکت کرد و جوایز متعددی را از آن خود کرد، از جمله جایزه بهترین فیلم کوتاه در جشنواره بین‌المللی فیلم ایران و جایزه آزور فینیکس در جشنواره فیلم خاورمیانه و آفریقای جنوبی. این فیلم تاکنون موفق به کسب یازده جایزه شده است، از جمله جایزه بهترین فیلم کوتاه در جشنواره فیلم لندن که توسط مؤسسه فیلم بریتانیا برگزار می‌شود.

کودکانی که در این فیلم به تصویر کشیده شده‌اند، تلاش می‌کنند تجربه‌ بمباران‌ها را از طریق زبان اشاره منتقل کنند؛ احسا‌س‌ها، ترس‌ها، تصورها و لرزش‌هایی که بمب‌ها و موشک‌ها در جریان حملات مکرر رژیم صهیونیستی به نوار غزه ایجاد می‌کنند. این واقعیتی است که فلسطینیان تحت اشغال، به‌صورت روزمره آن را زندگی می‌کنند.

مستند «ذبذبات من غزه» مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با کودکانی ناشنوا در غزه‌ اشغال‌شده را ارائه می‌دهد. در حالی که طی سال‌ها شاهد روایت‌های فراوانی از اثرات جنگ بر جوامع بوده‌ایم، وجه تمایز این فیلم در آن است که بیشتر خرابی‌ها را خارج از قاب تصویر نگه می‌دارد و تمرکز را بر روایت درونی و حسی این کودکان قرار می‌دهد.

یکی از مضامین تکرارشونده در این درگیری، استفاده از پهپادها برای نظارت و تأثیر روانی آن‌ها بر مردم است. شاید نخستین برداشت از این موضوع، نقض حریم خصوصی باشد که کاملاً درست است، اما اثر جانبی پنهان‌تری نیز وجود دارد: صدای پیوسته و گوش‌خراش این پهپادها که به بخشی از پس‌زمینه‌ دائمی زندگی مردم بدل شده است. کودکان در فیلم از این صداها صحبت می‌کنند، برخی آن را به‌نرمی می‌شنوند، برخی دیگر آن را به‌وضوح حس می‌کنند.

آن‌ها همچنین درباره‌ تجربه‌ انفجارها سخن می‌گویند و اینکه چگونه تخریب خانه‌ای در نزدیکی را با تمام وجود حس می‌کنند. أمانی، موسی، إسراء و دیگر کودکان ناشنوا با زبان اشاره، چهره‌هایی سرشار از احساس، و حرکات بدن‌شان، جنگ را روایت می‌کنند: «پهپادها مدام در حال رصد هستند، زمین می‌لرزد، صدای انفجارها در هوا می‌پیچد. از ترس می‌لرزیدم، در سکوت و ناتوانی غرق بودم» — این روایت اسرارآمیز از زبان إسراء است.

این کودکان زیر حملات مداوم نیروهای اشغالگر به دنیا آمده و رشد کرده‌اند. خاطرات آن‌ها از انفجارها و حضور دائمی پهپادها در آسمان‌شان، با دقت و وضوح بازگو می‌شود. آن‌ها درک خود از شعله‌های موشک را از طریق لرزش هوا، ارتعاش زمین و پژواک ساختمان‌های در حال فروپاشی بیان می‌کنند. از طریق این لرزش‌ها آموخته‌اند چه زمانی برای نجات خود بدوند و به دنبال سرپناه بگردند.

اگرچه این واقعیت‌ها هولناک‌اند، اما برای این کودکان، تشخیص پژواک ساختمان فروریخته به مهارتی حیاتی تبدیل شده که بسیاری از آن‌ها با آن بزرگ شده‌اند.
علاوه بر این، فیلم پرسش بنیادینی را نیز مطرح می‌کند: آیا این کودکان از ابتدا ناشنوا بوده‌اند؟

طنین  هواپیماها

استفاده از سلاح‌های صوتی در جنگ، دلیل منطقی و قابل تأملی است و طبیعی است که درباره‌ اثرات چنین تسلیحاتی بر عموم مردم منطقه تردید و پرسش‌هایی مطرح می‌شود. هرچند این موضوع به شدت سیاسی است، اما مستند «ذبذبات من غزه» خود را وارد موضع‌گیری سیاسی مستقیم نمی‌کند. در عوض، با تمرکز بر زاویه‌ای انسانی و کوچک، از خلال مصاحبه‌ها، تصویری روشن از واقعیت‌ها ارائه می‌دهد؛ و اگر پیامی دارد، آن پیام مخالفت با جنگ و خشونت است.

صرف‌نظر از دیدگاه نسبت به این درگیری، کودکان بی‌گناهی که در مرکز این مستند قرار دارند، شایسته آینده بهتری هستند. فیلم به وضوح نشان می‌دهد که چگونه کودکان ناشنوا، در بحبوحه‌ ویرانی و طنین دائمی پهپادها در آسمان غزه زندگی می‌کنند.

نزال از رسانه‌های مختلف برای بررسی پیامدهای مخرب خشونت استعماری-صهیونیستی بر مردم فلسطین و حتی زیست ‌غیرانسانی استفاده می‌کند. او در آثارش از ترکیب عناصری مانند عکاسی، ویدیو، صدا و مواد چاپی استفاده می‌کند تا به بازنمایی ساختارهای آپارتاید، زندان، نظارت و محدودیت آزادی حرکت که توسط اسرائیل در کرانه باختری اعمال شده، بپردازد.

زندگی کودکان و جنگ

فیلم «ارتعاشاتی از غزه» درباره آسیب روانی کودکان فلسطینی و توان مقاومت‌ آن‌ها می‌پردازد. آمانی، یکی از شخصیت‌های فیلم از شهر غزه، دختربچه‌ای ده‌ساله است که جزئیات زیادی از دو جنگی که در دوران کودکی‌اش و در ماه رمضان رخ دادند (در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱) به خاطر دارد. او می‌گوید: «بمباران‌ها در زمان غذا شدت می‌گرفت، اسرائیلی‌ها می‌دانستند که ما روزه هستیم.»

کودکانی که در فیلم حضور پیدا کرده‌اند و نحوه ارتباط‌ آن‌ها با دوربین، فوق‌العاده‌ است و معصومیتی دوست‌داشتنی دارند؛ آن‌ها از حالت‌های کودکانه به تجربه‌هایی بسیار خطرناک‌تر منتقل می‌شوند. نیروی درونی، مقاومت و لبخندهایشان قلب را می‌فشارد. این نشان‌دهنده این واقعیت است که هنوز امیدی برای دستیابی به چیزهای بزرگ‌تر وجود دارد. گفتن این جمله سیاسی نیست که آنچه این کودکان و خانواده‌هایشان تحمل می‌کنند، به‌طرز وحشیانه‌ای ظالمانه است.

بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۳، نوار غزه شاهد شش حمله نظامی گسترده از طرف اسرائیل بوده است که در نتیجه آن بیش از ۵۰۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند، از جمله بیش از ۱۰۰۰ کودک و ده‌ها هزار نفر زخمی شدند. جمعیت غزه که حدود ۲.۴ میلیون نفر است، تحت نظارت دائمی زندگی می‌کنند؛ پهپادهای اسرائیلی شبانه‌روز بر فراز منطقه در پروازند و صدایی مداوم ایجاد می‌کنند که اثرات عمیقی بر سلامت روانی و جسمی ساکنان دارد، به‌ویژه افرادی که پیش از این نیز دچار تروما بوده‌اند و تعداد آن‌ها ممکن است به بیش از ۷۰ درصد از جمعیت برسد.

در غزه، جایی که ۴۷ درصد از جمعیت را کودکان تشکیل می‌دهند، هیچ مکانی برای رشد ایمن و حفظ سلامت آن‌ها وجود ندارد و معصومیت کودکی‌شان توسط رژیم صهیونیستی لگدمال شده است. صدها کودک که روزی آرزو داشتند دکتر، معلم، فوتبالیست یا فقط شهروندانی تاثیرگذار برای جامعه خود باشند، در حملات هوایی به خانه‌های‌شان کشته شده‌اند.

براساس مطالعه‌ای که سازمان نجات کودکان پس از جنگ سال ۲۰۲۱ انجام داده است،۹۰ درصد از کودکان غزه از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند. تأثیر جنگ و حملات اسرائیل بر کودکان فلسطینی تنها به زخم‌های جسمی محدود نمی‌شود؛ بلکه بسیاری از کودکان غزه بهای سنگینی برای زنده ماندن زیر بمباران‌ها می‌پردازند.

محققان دریافتند که بسیاری از کودکان در نوار غزه علائم اضطراب، افسردگی و تروما از خود نشان داده‌اند. در بین آشوب و درد ناشی از مرگبارترین حملات به غزه، سازمان‌هایی مانند جمعیت هلال احمر فلسطین شروع به کمک به خانواده‌های آواره‌ و آسیب‌دیده از بمباران‌ها کرده‌اند تا سلامت روانی آن‌ها را درمان کنند. بسیاری از این کودکان که هنوز آنقدر کوچک‌ هستند که چیزی از واقعیت‌ها نمی‌دانند، اما ناخواسته ترس و تروما را از بزرگ‌ترها به ارث می‌برند. به گفته کارشناسان، این تروما بین نسل‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی خود را نشان می‌دهد؛ گاهی به صورت بی‌علاقگی به زندگی روزمره، گاهی با رفتارهای ضد اجتماعی، بی‌خوابی، پسرفت رفتاری و یا حتی خشونت.

روزی این کودکان بزرگ می‌شوند و ممکن است تمام این درد به شکل انتقام ظاهر شود. شرایط عمومی فاجعه‌بار است و هر روز وخیم‌تر می‌شود. «نوزادان زیادی هستند که خانواده‌هایشان را در بیمارستان‌ها از دست داده‌اند و کسی برای مراقبت از آن‌ها باقی نمانده. این انسان‌های کوچک و معصوم، چه گناهی دارند که چنین زندگی‌ای را تجربه کنند؟ این بسیار ناعادلانه است.»

این فیلم مستند نه تنها گواهی بر رنج‌های مردم غزه است، بلکه دعوتی فوری برای تأمل در پیامدهای انسانی جنگ محسوب می‌شود. «ارتعاشاتی از غزه» اثری ضروری برای هر کسی است که می‌خواهد واقعیت این درگیری را درک کند؛ و دیدگاهی منحصربه‌فرد به یکی از جنبه‌های فراموش‌شده زندگی تحت محاصره ارائه می‌دهد.

پایگاه خبری العرب