مدال طلای آکادمی مخترعان اروپا به بانوی دانشمند تبریزی رسید

طی روزهای اخیرخانم دکترسودابه داوران عضو هیات علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز موفقیت جدیدی را  به نام خود رقم زده و توانسته است با طرح تحقیقاتی « نانو الیاف حاوی داروهای آنتی بیوتیک و عصاره‌های گیاهی ضدمیکروبی برای درمان زخم‌های عفونی مقاوم به آنتی بیوتیک» در جشنواره «Teknofest ۲۰۲۳ » که در اردیبهشت سال ۱۴۰۲ در شهر استانبول ترکیه برگزار شد مدال طلای آکادمی مخترعان اروپا را دریافت کند.

آشنایی‌ام با دکتر سودابه داوران به سال ۱۳۹۴ بر می‌گردد. با شنیدن خبر موفقیت بانویی که به عنوان اولین زن در دنیا مدال علمی یونسکو در نانو تکنولوژی را دریافت کرده و به یک چهره بین‌المللی تبدیل شده بود نام او را برای همیشه به ذهنم سپردم تا اینکه در سال ۱۳۹۹ فرصتی دست داد تا برای اولین بار گفت‌و‌گوی مفصلی درباره فعالیت های علمی و تحقیقاتی وی داشته باشم و باب یک دوستی آغاز شد و همچنان ادامه دارد.

قرار گرفتن در بین دانشمندان دو درصد برتر دنیا در چند سال متوالی نیز موفقیت دیگر این بانوی تلاشگر است. با خانم دکتر سودابه داوران، عضو هیات علمی دانشکده داروسازی و رئیس مرکز نوآوری و شتاب‌دهی سلامت دانشگاه علوم پزشکی تبریز در مورد طرح تحقیقاتی نانو الیاف حاوی داروهای آنتی بیوتیک و عصاره‌های گیاهی ضد میکروبی برای درمان زخم‌های عفونی مقاوم به آنتی بیوتیک» و مصرف آنتی بیوتیک‌ها گفت‌و‌گویی انجام شده است که در ادامه ماحصل این گفت‌و‌گو را مطالعه کنید.

چرا بدن انسان نسبت به درمان با آنتی بیوتیک‌ها مقاوم می‌شود؟

استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها  به خصوص زمانی که به درمان با این داروها نیازی نیست باعث افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی می‌شود. مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک‌ها یا مصرف به دلایل نادرست می‌تواند باکتری‌ها را به قدری تغییر دهد که آنتی بیوتیک‌ها علیه آنها عمل نکنند. این مقاومت باکتریایی یا مقاومت آنتی بیوتیکی نامیده می‌شود.

بمب ساعتی قرن بیست و یکم

مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها چه خطری در پی دارد؟

مقاومت آنتی بیوتیکی یک مشکل رو به رشد بوده و نگرانی عمومی برای بهداشت عمومی در سطح جهانی شناخته می‌شود که از آن به عنوان بمب ساعتی قرن بیست و یکم نام برده می‌شود.

برخی از باکتری‌ها در حال حاضر حتی به قوی‌ترین آنتی بیوتیک‌های موجود نیز مقاوم هستند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آن را یکی از مبرم‌ترین مشکلات بهداشت عمومی در جهان می‌نامد.

آیا نگرانی نسبت به مقاومت آنتی بیوتیک در تمام کشورها در یک سطح قرار دارد؟

همان طور که گفته شد مقاومت آنتی بیوتیکی مشکل  فزاینده در تمام جوامع است ولی این موضوع به ویژه در کشورهای کم درآمد و در حال توسعه نگران کننده است. به این دلیل که ارائه دهندگان  خدمات بهداشتی در این مناطق اغلب فاقد ابزارهای تشخیصی سریع و مفید هستند که بتوانند تشخیص دهند کدام بیماری توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود و کدام توسط باکتری تولید نمی‌شود.

نبود آب تمیز، بهداشت نامناسب و برنامه‌های محدود واکسن در ایجاد عفونت‌ها و بیماری‌هایی که آنتی‌بیوتیک‌ها برای آن‌ها تجویز می‌شوند در کشورهای در حال توسعه اهمیت بیشتری دارد. سرانه مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۴ تا ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.

وضعیت مصرف آنتی بیوتیک در دنیا و ایران چگونه است؟

بر اساس یک برآورد صورت گرفته، در حال حاضر ۷۰۰ هزار نفر در سال به عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک دچار می‌شوند. اگر روند فعلی ادامه یابد، تعداد مرگ و میرها تا سال ۲۰۵۰ به ۱۰ میلیون نفر در سال افزایش خواهد یافت. بنابراین نیاز فوری به داروهای ضدمیکروبی جدید برای غلبه بر مقاومت دارویی وجود دارد.

باید توجه کرد متاسفانه سرانه مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۱۴ تا ۱۶ برابر استاندارد جهانی است به شکلی که معمولا در هر نسخه‌ای یک مورد آنتی‌بیوتیک برای بیماران تجویز می‌شود. مصرف آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی کارساز نیست و می‌تواند باکتری‌هایی ایجادکند که از بین بردن آنها سخت‌تر است.

وقتی به طور فزآینده از هر آنتی بیوتیکی استفاده شود، احتمال ایجاد مقاومت ضد میکروبی که دارو را بی اثر می کند، بیشتر می شود. استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها مقاومت باکتری ها به داروهای آنتی بیوتیک را به یک طاعون در حال رشد تبدیل کرده است.

معمولا کاربرد آنتی بیوتیک‌ها در درمان چه نوع زخمی‌هایی است؟

یکی از موارد کاربرد آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان زخم‌های عفونی از قبیل زخم بستر، زخم‌های دیابتی و سوختگی، زخم‌های عروقی، زخم‌های ناشی از جراحی و  زخم‌های ناشی از سرطان است. ولی باید توجه کرد کلونی شدن باکتریایی زخم‌های حاد و مزمن باعث تاخیر در بهبود زخم شده و با بستری طولانی مدت در بیمارستان همراه است.

فارس: طرح پژوهشی شما « نانوالیاف حاوی داروهای آنتی بیوتیک و عصاره‌های گیاهی ضدمیکروبی برای درمان زخم‌های عفونی مقاوم به آنتی بیوتیک» برای مقابله با  این چالش چه کمکی می کند؟

از آنجایی که باکتری‌های عفونت زا به آنتی بیوتیک‌های نسل اول مقاوم هستند، گزینه‌های درمانی معمولاً با آنتی بیوتیک‌های نسل دوم یا سوم جایگزین شده‌اند که معمولاً بسیار گران‌تر هستند.  بنابراین، عوامل ضدمیکروبی جایگزین برای توسعه و استفاده برای کنترل باکتری‌های مقاوم به چند دارو مورد نیاز است.

برای رویارویی با این چالش، علاقه زیادی به یافتن ترکیبات ضدمیکروبی از عصاره گیاهان دارویی به عنوان یک رویکرد جایگزین وجود داشته است. از آنجایی که آنتی‌بیوتیک‌ها به تدریج توسط سویه‌های تولیدکننده عفونت مقاوم می شوند، در حال حاضر مردم به منابع طبیعی گسترده‌ای که عمدتاً گیاهان دارویی هستند متوسل می‌شوند اما ممکن است شامل حیوانات ومواد معدنی هم باشند.

ما در این طرح، زخم پوش‌های نانوکامپوزیتی جدیدی حاوی داروی آنتی بیوتیک و عصاره های گیاهی را توسعه داده ایم که دارای خاصیت ضدمیکروبی قوی بوده و مقاومت دارویی پایینی را نشان می‌دهد.

 نتایج حاصل از این طرح تحقیقی نشان می‌دهد عوامل زیست فعال طبیعی از جمله عصاره‌های گیاهی جایگزین معتبری برای همتایان سنتزی هستند وبرای درمان عفونت در انسان، مدیریت زخم، مهندسی بافت، صنایع غذایی، کشاورزی و دامپزشکی کاربرد دارند.

همچنین نتایج طرح تحقیقی ما نشان داده است امکان کپسوله کردن این ترکیبات طبیعی در نانوالیاف پلیمری با استفاده از تکنیک الکتروریسی و روش‌های مدرن نانوتکنولوژی باعث ارتقای تولید داربست‌ها با فعالیت ضد میکروبی اصلاح شده می‌گردد.

تحقیقات آینده در این زمینه با هدف ترکیب نتایج ذکر شده با پیشرفت‌های جدید در زمینه تولید نانوساختارهای ضد میکروبی، به ایجاد معماری‌های چند منظوره  می انجامد که می‌تواند از خواص هم افزایی گیاهان دارویی،  داروهای شیمیایی وداربست های نانوساختاربهره‌برداری کند.

این استراتژی می تواند یک رویکرد موثر برای مقابله با مسائل بهداشت عمومی جامعه باشد.

این طرح در جشنواره Teknofest ۲۰۲۳  که در اردیبهشت سال ۱۴۰۲ در استانبول ترکیه برگزار شد ارائه گردید و مدال طلای آکادمی مخترعین اروپا را دریافت نمود.

جشنواره هوا و فضانوردی و فناوری « Teknofest » همه ساله با مشارکت بسیاری از سازمان‌ها و دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی که نقش مهمی در توسعه فناوری و اختراعات ایفا می‌کنند، برگزار می شود.

امسال نیز هفتمین جشنواره « Teknofest» استانبول سال ۲۰۲۳ در محل فرودگاه آتاتورک میزبان ۳۲ غرفه به نمایندگی از کشورهای مختلف جهان بود.

 این مسابقات با حمایت وزارت صنایع و تکنولوژی، سازمان ثبت اختراعات و وزارت دفاع این کشور  برگزار شد که بیش از ۳۰ کشور از جمله ایران، آلمان، فرانسه، اسپانیا، کره جنوبی، روسیه، چین، پرتغال و رومانی حضور داشتند و مخترعان ایرانی نتایج درخشانی در این جشنواره به خود اختصاص دادند.

فارس