ماماهای خورشیدی علیه مرد سالاری

در یک روز گرم و آفتابی، شریفا حسین، یکی از ماماهای خورشیدی، مشغول کار بر روی یک سیستم انرژی خورشیدی است. در میان خانه‌ای با دیوارهای گلی و درختان نارگیل که اطراف آن را احاطه کرده‌اند، شریفا به همراه سه زن دیگر کابل‌های برق را به دستگاه‌های الکترونیکی وصل می‌کنند.

 این زنان در حال نصب سیستم‌های خورشیدی در خانه‌های روستا هستند و به عنوان بخشی از گروه ماماهای خورشیدی شناخته می‌شوند. ماماهای خورشیدی، زنان روستایی هستند که با آموزش‌های تخصصی از سوی سازمان Barefoot College Zanzibar، به نصب، تعمیر و نگهداری سیستم‌های خورشیدی می‌پردازند.

 هدف این برنامه توانمندسازی زنان با تحصیلات کم یا بدون تحصیلات رسمی است. این گروه در روستاهای مختلف زنجبار و دیگر مناطق آفریقایی به نصب سیستم‌های خورشیدی در خانه‌ها و کسب درآمد پرداخته‌اند. زنجبار، با جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر، از مشکل کمبود برق رنج می‌برد.

 تنها نیمی از مردم این منطقه به شبکه برق دسترسی دارند و در بسیاری از مناطق روستایی، هزینه‌های بالای اتصال به شبکه برق و عدم دسترسی به آن، مشکلات زیادی برای مردم به‌وجود آورده است. به همین دلیل، بسیاری از خانواده‌ها به سوخت‌های گران و خطرناک مانند پارافین و زغال‌چوب روی می‌آورند.

 برنامه Barefoot College، که در سال ۱۹۹۷ در هند تأسیس شد، هدفش آموزش زنان به‌عنوان تکنسین‌های خورشیدی است. زنان پس از گذراندن دوره‌های آموزشی سه ماهه در روستای Kinyasini، به آن‌ها ۲۵ کیت خورشیدی داده می‌شود تا در خانه‌های خود و دیگران نصب کنند.

در ازای این نصب‌ها، این زنان مبلغی ماهانه از مردم دریافت می‌کنند. از سال ۲۰۱۵ تاکنون، بیش از ۶۵ زن از زنجبار تحت آموزش‌های این برنامه قرار گرفته‌اند و به بیش از ۱۸۰۰ خانه در ۲۹ روستا برق خورشیدی متصل کرده‌اند.

جومه بورهان، مدیر اجرایی آژانس توانمندسازی اقتصادی زنجبار، می‌گوید: ماماهای خورشیدی نه تنها برق را برای مردم فراهم کرده‌اند، بلکه شغل و درآمد برای خود ایجاد کرده‌اند که به تأمین معیشت‌شان کمک می‌کند. این اولین بار است که زنان در این منطقه حرفه‌ای را به دست گرفته‌اند و برای خود کسب درآمد می‌کنند. این خود نوعی مبارزه با ساختارهای مردسالارانه در این منطقه است.

 شریفا حسین که در اکتبر ۲۰۲۴ فارغ‌التحصیل این برنامه شد، در سه خانه سیستم‌های خورشیدی نصب کرده است.

 او با افتخار می‌گوید که مردم روستایش او را به‌عنوان یک حرفه‌ای می‌شناسند و امیدوار است که در آینده مغازه‌ای برای فروش تجهیزات خورشیدی راه‌اندازی کند. این برنامه نه تنها به توسعه انرژی پاک در مناطق دورافتاده کمک کرده است، بلکه توانسته است به تغییر نگرش‌های اجتماعی در مورد نقش زنان در جامعه نیز کمک کند.

مطالعات محققان سوئدی نشان می‌دهد که این برنامه به زنان فرصت می‌دهد تا از چارچوب‌های اجتماعی محدود خود فراتر روند و به عنوان رهبران و متخصصان جامعه شناخته شوند. در یکی از روزهای اخیر در کالج Kinyasini، هشت زن در حال آموزش در زمینه‌های مختلف مانند کدگذاری رنگی سیم‌ها و ساخت مدارهای الکتریکی بودند.

این زنان در کنار یکدیگر به یادگیری مهارت‌های جدید پرداخته و آماده‌اند تا در مناطق مختلف زنجبار و دیگر کشورهای آفریقایی، سیستم‌های خورشیدی نصب کنند و به تغییر شرایط زندگی مردم کمک نمایند.

 در پایان روز، هنگامی که آرافا خمیس، یکی دیگر از ماماهای خورشیدی، پنل خورشیدی را روی سقف خانه‌ای نصب می‌کند و چراغ‌ها روشن می‌شوند، مالکان خانه‌ها با شادی و امیدواری از این تغییرات استقبال می‌کنند. آنها از این که حالا می‌توانند بدون نگرانی از هزینه‌های زیاد انرژی و با نور کافی، شب‌های خود را سپری کنند، احساس رضایت می‌کنند.

گاردین