آشنایی با مادر محیط زیست ایران

مه‌لقا ملاح در ۳۱ شهریور ماه سال ۱۲۹۶ در شهر نوکنده در خانواده‌ای سرشناس و اهل علم و فضل به دنیا آمد. مادربزرگش بی‌بی خانم استرآبادی یکی از مبارزان انقلاب مشروطه‌ بود که توانست دبستان دوشیزگان را تأسیس کند و کلاس‌های درس را برای دانش‌آموزان به صورت امروزی تاسیس کند.

آقابزرگ ملاح، پدر این بانوی فرهیخته به دلیل داشتن شغل دولتی به شهرهای مختلف ایران سفر می‌کرد و در آنجا ساکن می‌شد. به همین دلیل مه‌لقا در شهرهای مختلفی مانند کرمانشاه، همدان، دامغان، اصفهان، قوچان و مشهد تحصیل کرد. خانم ملاح پس از اخذ مدرک دیپلم در تهران در دانشگاه تهران در رشته فلسفه علوم تربیتی مشغول به تحصیل شد و پس از آن موفق به اخذ فوق لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران شد. در آن زمان امکان ادامه تحصیل در فرانسه برایش فراهم شده بود و او که در سن کم ازدواج کرده بود و هنگام اخذ مدرک فوق لیسانس چهار فرزند داشت، تصمیم گرفت تا برای ادامه تحصیل به فرانسه برود و در دانشگاه سوربن در مقطع دکترا به تحصیل بپردازد.

تلاش و پشتکار زیاد و نیز همراهی همسر و فرزندانش موجب شد تا بتواند دکترای علوم اجتماعی خود را اخذ کند و پس از اخذ دکترا به ایران بازگردد و در سال ۱۳۴۷ به ریاست کتابخانه مؤسسه تحقیقات روانشناسی انتخاب شود.

تاسیس جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌ زیست

خانم ملاح در آن سال‌ها تحقیقات و مطالعات خود را در حوزه محیط زیست ادامه داد و پس از بازنشستگی تمام وقت خود را صرف مبارزه با آلودگی محیط‌ زیست کرد. سرانجام در سال ۱۳۷۴ توانست با کمک همسرش و چند استاد دانشگاهی دوستدار محیط زیست، جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌ زیست را راه‌اندازی کند. خانم ملاح هدف از راه‌اندازی این سازمان را آموزش زنان خانه‌دار و معلمان مدارس برای آشنایی با محیط زیست و ضرورت محافظت از منابع طبیعی کشور عنوان کرده بود و موفق شد شعبات این سازمان مردم نهاد را در ۱۶ استان کشور گسترش دهد.

۶۰ سال زندگی بدون تولید زباله

به گفته محمد درویش کارشناس محیط زیست، خانم ملاح مثل حرف‌هایش زندگی می‌کرد و اگر اعتقاد داشت که تولید زباله و پلاستیک به طبیعت آسیب می‌رساند، بیش از دیگران به این موضوع پایبند بود. خانم ملاح در تمام ۶۰ سال عمر محیط زیستی‌اش حتی یک گرم آشغال هم از خانه‌اش بیرون نگذاشت و هیچ زباله‌ای تولید نکرد. در یک مراسم وقتی که قرار بود به یک درخت آب بدهد و دست‌اندرکاران برای آب دادن به درخت بطری یکبار مصرف به دستانش دادند، او نپذیرفت و گفت «تا زمانی که بطری شیشه‌ای نیاورید آب نمی‌دهم.»

تربیت صحیح کودکان راهی برای حفاظت از محیط زیست

به گفته این کارشناس محیط زیست، خانم مه‌لقا ملاح بسیار به تربیت کودکان اهمیت می‌داد. وی معتقد بود که اگر قرار باشد نسل آینده نسبت به تخریب محیط زیست حساس باشد، ما باید به این نسل اجازه دهیم و کمک کنیم تا وقتی که کودک است به کشورمان عشق بورزد. در همین راستا یکی از فعالیت‌های وی در جمعیت مبارزه با آلودگی این بود که علاوه بر تعامل با گروه‌های مختلف، با آموزش و پرورش نیز تعامل می‌کرد و جزوه‌های آموزشی و کتاب‌های مختلفی در اختیار کودکان قرار می‌داد و با روش‌های ساده و جذاب مسائل محیط زیستی را به آن‌ها آموزش می‌داد.

این بانوی پرتلاش سرانجام در ۱۷ آبان ماه ۱۴۰۰ در سن ۱۰۴ سالگی درگذشت و میراث ماندگاری برای حفاظت از این آب و خاک از خود بر جای گذاشت.

• عکس نوشت: مروری کوتاه بر زندگی خانم مه لقا ملاح بانویی که ۶۰ سال بدون تولید زباله زندگی کرد