قزل آهو؛ زایش ادبیات از دل یک مادر مهاجر

ام‌البنین ماهر، بانوی نویسنده در مورد ایده کتاب جدیدش «قزل‌آهو»، اظهار کرد: من نسل سوم مهاجرت هستم و والدینم در دوران دفاع مقدس وارد ایران شدند. بعدها همینجا ازدواج کردند و من در مشهد متولد شدم. به همین دلیل خودم را ایرانی‌افغانستانی می‌دانم. به همین خاطر هم پیشینه فرهنگ افغانستان را دارم و هم به خوبی با فضای ایران آشنایی دارم. این هویت ایرانی‌افغانستانی به من امکاناتی برای فکر کردن و اندیشیدن و نوشتن داد که باید از آن استفاده می‌کردم. نتیجه این ایده‌ها شد کتاب «قزل‌آهو».

رفت و آمد بین مشهد و کابل

ماهر درخصوص شکل‌گیری ایده کتاب خود گفت: من به خاطر اینکه به نویسندگی علاقه داشتم و از کودکی می‌نوشتم، با کمک مادرم با فرهنگ افغانستان آشنا شدم. داستان‌های نویسنده‌های افغانستانی را دنبال می‌کردم و کتاب‌های زیادی را که درباره افغانستان در خانه داشتیم، مطالعه می‌کردم. در کنارش با فرهنگ کشور ایران هم آشنا هستم، به دلیل اینکه در ایران بزرگ شدم و رشد کردم و در این آب و خاک زندگی کردم. همه اینها باعث شده علاقه خاصی به ایران داشته باشم. در نتیجه، این شد که پایه رمانم را در نسبت ایران و افغانستان گذاشتم. در کتاب رفت و برگشتی بین کابل و مشهد وجود دارد و من تلاش کردم تحولات این دو کشور را در روزهای ابتدایی نهضت امام خمینی(ره) روایت کنم.

وی افزود: در کنار این‌ها می‌خواستم برگشت به هویت اصلی یک زن مسلمان را نشان بدهم. با توجه به جوی که افغانستان دارد، افراد مجبور هستند هویت اصلی خودشان را پنهان کنند. کاراکتر اصلی من تحت یک شرایطی به مشهد می‌آید و وقتی که در فضای مشهد قرار می‌گیرد و با آدم‌های معتبر و فعال آشنا می‌شود که اعتقادات خودشان را دارند و در راه خودشان و دین‌شان ثابت قدم هستند، باعث می‌شود هویت اصلی خودش را پیدا کند. در نتیجه رمان قزل‌آهو روایت هویت و بازگشت به هویت هم هست.

نویسنده «قزل‌آهو» خاطرنشان کرد: در کنار این‌ها، من می‌خواستم نشان بدهم رابطه برادری و خونی بین ایران و افغانستان، براساس واقعیت‌هی تاریخی است. ورای حوادثی که در حکومت‌ها رخ می‌دهد، مردم ایران و افغانستان همچنان با هم همبستگی دارند. من فکر می‌کنم جغرافیا تنها مرزی است که ما را از نظر مکانی جدا می‌کند، اما پیوندهای فرهنگی، تاریخی و زبانی ما را پاک نمی‌کند. به دلیل همین خط مرزی بود که از یک جا به بعد ما از همدیگر جدا شدیم، وگرنه هزاران سال یکی بودیم.

استفاده از لهجه غلیظ کتاب را سخت‌خوان می‌کند

ماهر در مورد نثر کتاب قزل‌آهو تصریح کرد: چون در این کتاب افغانستان هم حضور دارد، تلاش کردم زبان کتاب طوری باشد که برای مخاطب افغانستانی و ایرانی قابل درک باشد. البته دوست داشتم نثر کتاب، آهنگ افغانستانی خودش را هم حفظ کند. تلاش کردم جاهایی که مربوط به شخصیت‌های ایرانی است، از لهجه‌های ایرانی استفاده کنم، اما جاهایی که شخصیت‌های افغانستانی حضور دارند، قدری لهجه افغانستانی هم به زبان اضافه کردم. طنین دیالوگ‌ها را به سمت لهجه کابلی بردم تا مخاطب متوجه شود که حالا با یک شخصیت افغانستانی مواجه است.

وی در مورد شکل گرفتن نثر قزل‌آهو گفت: من حدود ده کتاب مستقل دارم. در کتاب «دل اندر وا» هشت داستان کوتاه دارم که درباره مردم افغانستان است و در موقعیت‌های مختلف و به واسطه آدم‌های مختلف، ماجرای همه‌شان به امام رضا(ع) برمی‌گردد. این کتاب در انتشارات به‌نشر در سال ۹۸ به چاپ رسید. لهجه‌ای که من در این کتاب استفاده کردم، کمی غلیظ بود. چون از اولین آثار من بود، فکر می‌کردم باید اینطوری بنویسم تا نشان بدهم که این شخصیت‌ها افغانستانی هستند. بعدها که در جلسات استاد سعید تشکری شرکت کردم، متوجه شدم آن چیزی که نشان می‌دهد آدم‌ها اهل کجا هستند، نشان دادن منطقه است، نه اصرار روی زبان و لهجه. درست است که لهجه زیبا است اما بعضی وقت‌ها مخاطبان را کاهش می‌دهد، چراکه کتاب سخت‌خوان می‌شود.

ماهر خاطرنشان کرد: با توجه به این نکته‌ها بود که من سال‌ها تلاش کردم در داستانم موقعیت، جغرافیا و بوم خلق کنم تا آدم‌ها در آن جغرافیا و بوم نشان دهند که هستند، چه دیدگاهی دارند و اهل کدام شهر هستند.

کتاب «قزل‌آهو» در ۲۹۶ صفحه، با قیمت ۲۹۵ هزار تومان و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

خبرگزاری مهر