قانون شرایط کار زنان برای مشاغل سخت

حمایت از بانوان کار گر بحثی است که در سازمان‌های بین‌المللی تاکید شده و پیرامون آن نیز مقرراتی وجود دارد. باتوجه‌به این نکته مهم که امروزه زنان نیمی از جمعیت فعال در کشور را به خود اختصاص داده‌اند همچنین این امر از نگاه قانون‌گذار ایرانی هم به‌دور نبوده است.

در اصل ۲۰ قانون اساسی به‌تساوی حقوق زن و مرد اشاره شده و مقرر شد که تمامی افراد اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.

در قانون کار در مبحث چهارم از فصل سوم قانون کار یعنی از ماده مواد  ۷۵ الی ۷۸ از آن یاد شده و عنوان این بخش «شرایط کار زنان» است و بدین ترتیب حمایت خود را از بانوانی که تحت شمول قانون کار به فعالیت می‌پردازند ابراز کرده است.

از جمله مهم‌ترین حمایت‌هایی که در قانون کار به آن اشاره شده است می‌توانیم به بحث‌هایی نظیر ممنوعیت کارهای خطرناک و سخت و زیان‌آور، مرخصی زایمان و بازگشت به کار پس از آن، ارجاع کارهای سبک به زنان و مهلت کافی برای شیردادن به فرزند اشاره کنیم.

براساس ماده ۷۵ قانون کار انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است. .

آیا در قانون کار برای بارداری و زایمان زنان مقرره‌ای تصویب شده است؟

در مورد حمایت از زنان که مشمول قانون کار قرار می‌گیرند، یکی از موضوعات مهم و موردتوجه قانون‌گذار، مرخصی ایام بارداری و زایمان است. طبق ماده ۷۶ قانون کار مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعاً ۹۰ روز است. حتی‌الامکان ۴۵ روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورداستفاده قرار‌گیرد. برای زایمان توأمان ۱۴ روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود. البته این مدت، به‌موجب قوانین مؤخر از تصویب، به ۶ ماه و ۹ ماه افزایش‌یافته است.

طبق تبصره اول ماده ۷۶ قانون کار، پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می‌گردد و این مدت با تأیید سازمان تأمین اجتماعی جز سوابق خدمت وی‌ محسوب می‌شود.

بر اساس این ماده، درصورتی‌که کارگر زن پس از اتمام دوره مرخصی بارداری و زایمان به محل کار خود بازگردد و کارفرما از پذیرش وی خودداری کند، این امر اخراج غیرموجه و غیرقانونی کارگر محسوب می‌شود. درصورتی‌که کارفرما از پذیرش مجدد کارگر زن امتناع کند، کارگر زن می‌تواند به هیئت‌های حل اختلاف کارگر و کارفرمای وزارت کار شکایت خود را تقدیم کنید و به‌موجب آن از مقرری بیمه بیکاری برخوردار شود.

طبق تبصره دوم ماده ۷۶ قانون کار، حقوق ایام مرخصی زایمان طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد.

در راستای انجام کارهای سنگین توسط زنان در دوره بارداری و زایمان با سلامتی مادر و فرزند تعارض دارد و آسیب‌های جبران ناشدنی را در پی دارد. قانون‌گذار در ماده ۷۷ قانون کار به این امر مهم اشاره کرده و کارفرما ملزم شده تا کارهای سبک‌تر به زنان باردار محول شود.

به‌موجب ماده ۷۷ قانون کار در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تأمین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، ‌کارفرما تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق‌السعی کار مناسب‌تر و سبک‌تری به وی ارجاع می‌کند.

آیا قانون کار مقرره‌ای را مبنای بر دوران شیردهی زنان کارگر نیز در نظر گرفته است؟

نوزادان تا دوسالگی باید از شیر مادر خود تغذیه کنند و این امر مورد لحاظ قانون‌گذار در بحث حمایت از بانوان در این دوره موردتوجه قرار گرفته است. ماده ۷۸ قانون کار، در این زمینه تکالیفی را بر عهده کارفرمایان مشمول قانون کار قرار داده است.

طبق ماده ۷۸ قانون کار در کارگاه‌هایی که دارای کارگر زن هستند، کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دوسالگی کودک پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیردادن بدهد. این فرصت جز ساعات کار آنان محسوب می‌شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با درنظرگرفتن گروه سنی آن‌ها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه، مهدکودک و غیره) را ایجاد کند.

آیا مزد دریافتی توسط کارگر زن با کارگر مرد تفاوت دارد؟

به‌موجب ماده ۳۸ قانون کار، برای انجام کار مساوی و در شرایط مساوی در یک کارگاه باید دستمزد زن و مرد به طور مساوی پرداخت شود و تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد و قومیت و اعتقادات سیاسی و مذهبی ممنوع است.

به‌موجب قانون کار قدیم که مصوب سال ۱۳۳۷بود، کار در شیفت شب برای زنان ممنوع شده بود؛ اما در قانون کار مؤخر که مصوب سال ۱۳۶۹است، به این مورد پرداخته نشده و قانون‌گذار در این زمینه اظهار نظری نکرده است؛ لذا استنباط می‌شود که ممنوعیتی برای کارکردن بانوان مشمول قانون کار در شب پیش‌بینی‌نشده است.

سن بازنشستگی زنان، چه سنی می باشد؟

طبق ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی، مشمولان این قانون در صورت حائز بودن شرایط زیر حق استفاده از مستمری بازنشستگی را خواهند داشت. حداقل ۱۰سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضای بازنشستگی پرداخته باشند.  سن مرد به ۶۰سال تمام و سن زن به ۵۵ سال تمام رسیده باشد.

پس بدین ترتیب طبق بند یک ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی، سن بازنشستگی برای بانوان  ۵۵ سال است که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل ۲۰سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند به بازنشستگی نائل شود. درصورتی‌که مستمری استحقاقی فرد بر اساس این بند کمتر از حداقل حقوق سال مربوط باشد تا حداقل حقوق ارتقا خواهد یافت. ‏

در چنین مواردی بدون رعایت ماده ۱۱۱قانون تأمین اجتماعی (پرداخت حداقل حقوق) و متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه می‌توانند بازنشسته شوند؛ به‌موجب همین اصلاحات، چنانچه بیمه‌ شده متقاضی کمتر از ۱۰سال سابقه داشته باشد با پرداخت یک جای حق بیمه سنوات کسری تا ۱۰سال می‌تواند از مزایای این قانون بهره‌مند شود.

پس  بانوانی که سن آن‌ها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق بیمه سنوات کسری تا ۱۰ سال سابقه، با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شوند که در این صورت نیز چنانچه حقوق آن‌ها از حداقل حقوق مصوب شورای‌عالی کار کمتر باشد، ترمیم نخواهد شد.

شرایط بازنشستگی زنان به شرح زیر است:

طبق قانون تأمین اجتماعی، شرایط سنی بازنشستگی برای بانوان پنج سال از آقایان کمتر است و این امر به این معنا است که بانوان با سن کمتری می‌توانند به بازنشستگی نائل گردند؛ اما در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی عموماً شرایطی که توسط قانون‌گذار تبیین شده است برای زنان و مردان یکسان است؛ ولی در چند مورد برای زنان از نظر سابقه شرایط سهل‌تر و آسان‌تری در نظر گرفته شده است و قانون‌گذار بدین‌گونه از بانوان حمایت لازم را به عمل‌آورده است.

در این مورد با به وجود شرایط هم‌زمان سن و سابقه برای بازنشستگی زنان توجه نمود. به این معنا که به‌غیراز سه مورد خاص  یعنی بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق‌ بیمه قاعده اصلی در بازنشستگی تحقق توأمان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی است.

فرد تحت پوشش با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.

فرد تحت پوشش با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه می‌تواند درخواست بازنشستگی کند.

فرد تحت پوشش با ۴۲ سال سن برای مشمولین قانون کار و ۲۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.

درباره این گروه از بیمه‌شدگان، درصورتی‌که مستمری استحقاقی از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.

فرد تحت پوشش با داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی می‌تواند بازنشسته باشد.

فرد تحت پوشش اگر معلول عادی باشد می‌تواند با ۴۵ سال سن و با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه تقاضای بازنشستگی کند.

فرد تحت پوشش بازنشستگی با داشتن ۵۵ سال سن با حداقل ۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق‌ بیمه می‌تواند بازنشسته شود.

در این حالت بیمه ‌شده می‌تواند با ۱۰ سال سابقه و بیشتر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی نماید که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق ‌بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). در این صورت ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی قابل‌اجرا نیست و چنانچه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.

راه دانا