فشار پنهان علیه زنان برای زیبایی

زن و زیبایی در فرهنگ جامعه ما موضوعی در هم تنیده است. اولین رید، نویسنده امریکایی در آثارش به این موضوع اشاره می‌کند؛ زنی که قرار است زیبا شود باید به همان بلندی قامتی باشد که آنها می‌گویند نه بلندتر و نه کوتاه‌تر، او باید وزن مشخصی داشته باشد و یک گرم کمتر یا بیشتر نباشد. به این ترتیب، اندازه‌های معینی را برای اعضای مختلف بدنش در نظر می‌گیرند و اگر از این استانداردها دور شود، دیگر او را زیبا نمی‌دانند.

این درد و رنج بزرگی است برای زنانی که با این استانداردها تفاوت دارند. چنین زنانی از پا درآمده و ناکام از بار سنگین زندگی سرمایه‌داری، به کم‌و‌کاستی زیبایی خود مانند سرچشمۀ همه مشکلات زندگی نگاه می‌کنند و قربانی عقدۀ خود‌کم‌بینی می‌شوند. در نتیجه به جراحی‌های زیبایی روی می‌آورند تا برای به دست آوردن اکسیر زیبایی در برابر تجربه‌های سخت قرار بگیرند.

جراحی زیبایی در کشورهای مختلف جهان پیوند معناداری با ویژگی‌های فرهنگی مردم دارد. زیبایی در هر جامعه‌ای تعریف خاص خود را دارد و  تقاضای افراد براساس آن شکل می‌گیرد.

در یک نگاه کلی، تصویر زنان از زیبایی خود، براساس نگاه جنسیتی مردان به زنان، زنان به زنان و جامعه به زنان است.

 در کشورهای اسلامی با توجه به نوع پوشش زنان، بیشترین توجه به اجزاء صورت است. به نحوی که عمل‌های زیبایی صورت مانند رینوپلاستی، برجسته کردن لب ها، گونه گذاری، درمان چین و چروک، گود رفتگی و لاغری صورت بیشتر انجام می‌شود؛ به طوری که در کشور ما جراحی زیبایی بینی، به تنهایی با تمام عمل‌های زیبایی دیگر برابری می‌کند.

 با افزایش عمل‌های جراحی زیبایی، می‌توان گفت که انجام این گونه عمل‌ها در ایران مورد پذیرش جامعه قرار گرفته است. جراحی‌های زیبایی به‌عنوان یک رفتار مصرفی منزلت‌بخش و دارای اهمیت اجتماعی تلقی می‌شود.

آمارهای موجود نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد از متقاضیان جراحی زیبایی از نظر علمی و زیبایی شناسی به جراحی نیازی ندارند.

انجمن بین‌المللی جراحان پلاستیک و زیبایی، ایران را از نظر نسبت جمعیت جراحی زیبایی شده در بالاترین نرخ سال ۲۰۱۳ معرفی کرده و با توجه به تعداد تقریبی جراحان پلاستیک  سال ۲۰۱۸ در رتبه ۲۵  و سال ۲۰۲۱ در رتبه ۲۸ جهان قرار داده است.

فرهنگ ظاهر گرایی

حتما شما هم بارها شاهد بوده‌اید که هر یک از افراد جامعه همواره توسط دیگران مورد قضاوت قرار می‌گیرند و  بخشی از این قضاوت‌ها که اساس شکل گیری موقعیت‌های اجتماعی هستند، براساس ظاهر و قیافه بوده است.

با تغییر ذائقه افراد نسبت به مقوله زیبایی شناسی؛ افراد تلاش می‌کنند با انجام عمل‌های جراحی و دستکاری‌های اندامی، خود را مطابق هنجارهای رایج نشان دهند. در واقع زنان مدرن احساس می‌کنند که مجبورند استانداردهای زیبایی بسیار دشوار را رعایت کنند.

چرا زنان بیش از مردان به جراحی زیبایی تمایل دارند؟

در جوامعی که تفکیک جنسیتی بیشتر رخ می‌دهد، میزان توجه افراد به زیبا شدن در بین دو جنس، متفاوت است و انتظارات اجتماعی در مورد بدن زنان جدی‌تر است. در نتیجه، زنان در مقایسه با مردان، فشار بیشتری برای توجه به ظاهر فیزیکی و انطباق با ایده‌آل‌های زیبایی احساس می‌کنند.

از طرف دیگر، فرصت‌های اجتماعی زنان مانند ازدواج و اشتغال متأثر از زیبایی آنها بوده و احساس زیبایی یا کمبود آن، یک واقعیت مهم برای پنداشت آنها از خودشان محسوب می‌شود.

 به همین دلیل، پذیرش زنان در جامعه، تا حد زیادی به ظاهر آنها بستگی دارد و چنانچه زنی از هنجارهای زیبایی پیروی نکند و یا به دلایلی مانند معلولیت، نقص بدنی  نتواند این استاندارها را رعایت کند؛ از طرف جامعه طرد می‌شود.

نقش رسانه‌های اجتماعی در القای «آنچه زیباست، خوب است»

در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان‌ها تبدیل شده‌اند و به طور قابل توجهی بر دیدگاه آنها درباره تصویر بدن و روند مد تأثیر می‌گذارند. از طرفی، شبکه‌های اجتماعی بزرگ‌ترین فضایی هستند که به نمایش فرم‌های بدن جراحی‌شده می‌پردازد.

در یک دهه اخیر، شبکه‌های اجتماعی با زرق و برق بخشیدن به سبک زندگی، ظاهر و رفتارهای خاص، فرهنگ ما را شکل داده‌اند. اینستاگرام با چند میلیارد کاربر فعال در کشورهای مختلف جهان، نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کند. این پلتفرم محیطی است برای ارائه خود تلطیف شده؛ که در آن  به کاربرانی که یک نسخه شاد از زندگی خود را نشان می‌دهند، پاداش می‌دهد. بنابراین کاربران باید قبل از به اشتراک گذاشتن تصاویر خود، به بررسی آن‌ها بپردازند و نظارت مداوم بر ظاهر خود داشته باشند؛ این مسیر در نهایت به نارضایتی از بدن منجر می‌شود.

بدیهی است؛ رسانه‌های اجتماعی استانداردهای زیبایی زنانه را تغییر داده‌اند. علاوه بر این، صنعت مد این باور غیرمنطقی را تشویق می‌کند که زیبایی فقط به ظاهر فیزیکی محدود می‌شود. استانداردهایی که به طور گسترده تبلیغ می‌شوند؛ در بیشتر موارد برای افراد عادی دست نیافتنی است و باعث نارضایتی گسترده می‌شود.

افزایش کلینیک‌های زیبایی

امروزه هر کجا را که نگاه می کنیم، پر از تبلیغات عمل‌های زیبایی است و چنان افزایش پیدا کرده که کار از حوزه فعالیت متخصصان زیبایی فراتر رفته و به درون آرایشگاه‌های کوچک زنانه نیز نفوذ کرده است.

ظهور استانداردهای زیبایی، این ذهنیت در بین جوانان ایجاد کرده که زیبایی چهره با عمل جراحی کامل می‌شود؛ با این وجود گاهی نه تنها تغییر چندانی در شکل و قیافه‌شان رخ نمی‌دهد، بلکه در مواردی زیبایی اولیه و حتی جان خود را نیز از دست می‌دهند؛ تا آنجا که در حال حاضر کشوی میز کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی در ایران انباشته از پرونده‌هایی این جراحی‌ها است.

متخصصان زیبایی که در این حوزه به فعالیت می‌پردازند، از تخصص حرفه ای خود استفاده کرده، اما بسیاری از کلینیک‌های زیبایی که ادعای تخصص در این حوزه را دارند؛ در بهترین حالت ممکن از یک پزشک عمومی، بهیار و کارآموز استفاده می‌کنند که براساس مشاهداتی که داشته‌ام، گویی مشتریان اغفال شده توسط تبلیغات چنین فضاهایی، پولشان را در جیب سوداگران زیبایی می‌ریزند تا شاید به نتیجه دلخواهشان برسند.

تقریبا همه عمل‌های غیر تهاجمی که در جهت زیبایی بدن و چهره زنان و مردان استفاده می‌شود، ماندگاری کوتاهی دارد و نیاز به تمدید و تکرار همیشگی دارد. به عبارت دیگر، زنان و مردان در این دور تسلسل باقی مانده و مجبورند هر روز به جیب این صنعت سودآور، پول بیشتری بریزند تا بتوانند از خودشان رضایت داشته باشند.

خداحافظی با استانداردهای زیبایی

مفهوم نوظهور زیبایی در آمریکا استانداردهای مرسوم برای ترسیم زیبایی را به چالش می‌کشد. این ایده تاکید می‌کند که زیبایی به رنگ پوست، فرم بدن، سن و مدل مو محدود نمی‌شود و بر پذیرفتن بدن طبیعی تاکید می‌کند.

در سال‌های اخیر کشور‌های توسعه یافته تلاش کرده‌اند با ایجاد جنبش‌هایی مانند «حس مثبت به بدن» و به چالش کشیدن تصوری که جوامع از یک بدن خوب دارند، به دفاع و پذیرش همه بدن‌ها بپردازند.

اگرچه جنبش‌هایی از این دست شکل گرفته، اما در مقابله با پیام قدرتمند ذهنیت غالب جامعه که «ما باید از بدن خود شرمسار باشیم» چندان موفق نبوده‌اند. اخیرا نیز در خبرها شنیدیم، پس از ۳۵ سال برگزاری مسابقات انتخاب دختر شایسته با صدور بیانیه‌ای در هلند به ‌طور کامل لغو شد.

جهان در تلاش برای پاسخ گویی به این پرسش است که چرا پایبندی به ایده‌آل‌های زیبایی خاص، هنوز تا این اندازه رواج دارد؟!!!

در این راستا دریافته‌ اند، اگرچه جوانان زیادی این معیارها را قبول نمی‌کنند، اما پلتفرم‌های بسیار کمی وجود دارد که جوانان را تشویق می‌کند، فراتر از این چارچوب‌ها رفته و رشد شخصی خود را دنبال کنند.

لزوم بازنگری در تعریف زیبایی

تاکنون این پرسش بی جواب مانده که واقعا زیبایی به چه شکل است؟

چه کسی آن را برای زنان و مردان تعریف کرده و آنها را موظف به پیروی از مدل تایید شده ساخته است؟

واقعیت این است که تمایل به زیبایی مشکل آفرین نیست، بلکه تعاریف جورواجور از زیبایی است که می‌تواند مشکل‌ساز باشد. میل به زیباتر دیده شدن و جذابیت ریشه در یک حس درونی دارد؛ با این حال در جوامع امروزی به وسواس زیبایی تبدیل شده است.

چنانچه در دهه‌های اخیر توانستیم، گرایش به چنین جراحی‌هایی را با کارکرد زیبایی توجیه کنیم، اما در حال حاضر شاهد گرایش به سمت دستکاری‌های عجیب و غریب و ناملموسی هستیم که چندان کارکرد زیبایی ندارند.

ناگفته پیداست؛ ردپای نگرش‌های غالب اجتماعی در رابطه با زیبایی را می‌توان در تصویر سنتی تربیت پسران در «شجاع بودن» و تربیت دختران «بی عیب و نقص بودن» پیدا کرد.

چگونه می‌توان برای بدون نقص بودن تلاش نکرد، وقتی جامعه به بی‌نقصی پاداش می‌دهد. تا آنجا که زیبا نامیده شدن برای زنان ضروری به نظر می‌رسد و بالعکس از مردان خواسته می‌شود قوی و تاثیرگذار باشند؛ این انتظارات به یک هنجار تبدیل شده‌اند؛ گویی زنان به دنیا زیبایی بدهکارند.

حال به این بیندیشیم اگر تمام تاثیرات رسانه و اجتماع از ذهن انسان پاک شود، برداشت او از زیبایی چگونه خواهد بود؟

عصر ایران