غیبت پدر در اشعار کودکان

در این جلسه که با حضور شاعران و صاحب‌نظران این حوزه از جمله جواد محقق، بابک نیک‌طلب، افسانه موسوی گرمارودی، انسیه موسویان، سعیده موسوی‌زاده، مریم زندی و سورنا جوکار همراه بود، ابعاد مختلف حضور پررنگ زنان در عرصه شعر کودک‌ونوجوان و تأثیرات آن بررسی شد.

خلاصه بحث‌های مطرح‌شده:

۱. غلبه کمّی شاعران زن

سورنا جوکار با استناد به تجربه بازار نشر اشاره کرد که از هر ۱۰۰ اثر تألیفی دریافتی، بیش از ۹۰ اثر متعلق به شاعران زن است.

جواد محقق افزود این پدیده تنها مختص شعر کودک نیست و در سایر عرصه‌های ادبی و حتی پذیرش دانشگاهی نیز دیده می‌شود.

۲. علل افزایش حضور زنان

افسانه موسوی گرمارودی: نیاز عاطفی مخاطب کودک به «عطوفت مادرانه» و نقش معلمان زن در مدارس باعث تداوم حضور شاعران زن شده است.

انسیه موسویان: تحولات اجتماعی نظیر افزایش دسترسی زنان به تحصیل و حضور گسترده‌تر آنان در جامعه، عامل اصلی این روند است.

مریم زندی: ریشه‌های شعر کودک با لالایی‌های مادرانه پیوند خورده و همین امر بستر طبیعی‌تری برای حضور زنان فراهم کرده است.

۳. تأثیر محتوایی «زنانه شدن» شعر

موسوی گرمارودی با بررسی ۱۰۰ شعر (۵۰ اثر از زنان و ۵۰ اثر از مردان) نتیجه گرفت:

۳۰٪ شعرهای زنان برای هر دو جنسیت مناسب بود.

تنها ۱۰٪ شعرهای زنان دارای نگاه مردانه بود، درحالی‌که شعرهای مردان عمدتاً جنسیت خنثی داشتند.

سورنا جوکار: غلبه نگاه زنانه به غیاب شخصیت پدر و مفاهیم مردانه در شعر کودک منجر شده است.

انسیه موسویان: اگرچه نگاه زنانه موجب تقویت عاطفه و لطافت در شعر شده، اما باید از کلیشه‌سازی جنسیتی (مثلاً دختران مهربان و پسران شرور) پرهیز کرد.

۴. واکنش مردان و چالش‌های نشر

بابک نیک‌طلب: مردان کمتر به حوزه شعر کودک گرایش نشان می‌دهند، زیرا این حوزه را «کسر شأن» می‌دانند یا معیارهای آن را نمی‌پذیرند.

سعیده موسوی‌زاده: شاعر باید فارغ از جنسیت، بتواند با هر موضوعی هم‌ذات‌پنداری کند. همچنین مخاطب اصلی شعر کودک را عمدتاً دختران تشکیل می‌دهند و پسران کمتر به آن اقبال نشان می‌دهند.

۵. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

اگرچه حضور پررنگ زنان در شعر کودک انکارناپذیر است، اما به‌جای تمرکز بر جنسیت شاعران، باید به «محتوای متعادل» و پرهیز از کلیشه‌های جنسیتی توجه شود.

نیاز به تشویق مردان برای حضور در این حوزه و تولید آثاری با نگاه مردانه احساس می‌شود.

شعر کودک ذاتاً باعاطفه و لطافت پیوند دارد و این ویژگی لزوماً زنانه نیست، بلکه بخشی از ماهیت این ژانر است.

خبرگزاری مهر