نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
سالروز قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ همواره به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ انقلاب شناخته می‌شود که زمینه‌ساز ادامه مبارزات علیه رژیم شاهنشاهی بود. از این تاریخ به بعد، مراسم‌های چهلم شهدا در شهرهای مختلف به عرصه‌ای برای ابراز آزادی‌خواهی تبدیل شد. در این روز، مردان و زنان شهر قم به اعتراض به توهین روزنامه اطلاعات به امام خمینی (ره) به خیابان‌ها آمدند و در برابر گلوله‌های رژیم سینه سپر کردند و در تاریخ ماندگار شدند.
اما تأمل در کنش‌های جمعی مردم در چنین وقایعی ما را با حقیقتی مواجه می‌کند که توجه به آن برای امروز جامعه ما نیز راهگشا خواهد بود و آن هم‌سویی و هماهنگی زنان و مردان در این حوادث تاریخی است که ضرورت توجه به نقش هر دو را یادآور می‌شود.
تاریخ با همکاری پیش می‌رود
رهبر انقلاب در بیانات خود در دیدار امسال با بانوان به تبیین منشور دیدگاه اسلام در حوزه زنان پرداختند. اولین موضوعی که در این منشور مطرح کردند، مفهوم همکاری است.
ایشان به وضوح نگاه غرب به بنیاد عالم که بر مبنای تضاد و دیالکتیک است را رد کردند. غرب بر این باور است که تضاد میان اشیا باعث ایجاد شیء جدید می‌شود و این را عامل پیشرفت عالم تلقی می‌کند. اما اسلام بر همکاری و هم‌پیمانی تأکید دارد.
رهبر انقلاب در این دیدار بیان کردند: «بر اساس نظر اسلام، هر شیئی که به وجود می‌آید، شیئی برای همراهی آن نیز به وجود می‌آید و از این همکاری، شیء سومی پدید می‌آید». این قاعده در مورد زن و مرد به یک اندازه برقرار است و هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارند.
اما این همکاری امروز به خانواده محدود شده است درحالی‌که در مفهوم همکاری لزوماً خانواده و روابط زن و شوهر مدنظر نیست. همکاری و هم‌پیمانی میان دو جنس در تمامی امور سیاسی و اجتماعی می‌تواند به پیشرفت جامعه کمک کند. به همین دلیل رهبر انقلاب تأکید می‌کنند که «تاریخ به این شکل پیش می‌رود». تلاش هم‌زمان زن و مرد در تکمیل یکدیگر و در همکاری با هم است که جامعه و تاریخ را به جلو می‌برد.
ایشان در ادامه به مسئله برابری زن و مرد و اینکه هیچ‌کدام بر دیگری برتر نیستند اشاره کردند و هدف آفرینش انسان را «حیات طیبه» دانستند که این دو جنس در عین تفاوت‌هایی که دارند در رسیدن به این هدف، برابر و مکمل یکدیگر هستند. از این رو این همکاری از صدر اسلام تا تمامی حوادث منتهی به انقلاب اسلامی، در سیاست و اجتماع مشاهده می‌شود.
زنان فعال در میدان؛ لزوم شکل‌گیری نظم جدید بر مبنای همکاری
مسئله انسانیت به مسئله زن وابسته است
همکاری زن و مرد، نگاه متفاوت اما مکمل آن‌ها، بصیرت و کنشگری هر دو و پوشاندن ضعف‌های یکدیگر، در کنار پذیرش نقش‌های کلیدی متفاوت توانسته است رویدادهای منحصربه‌فردی را رقم بزند. اما آنچه از برخوردهای تاریخ جهان با زن به دست می‌آید این است که او باید در ابتدا انسان بودن و حتی حضورش را اثبات کند تا بتواند در برابر نگاه‌های ابزاری و غیرانسانی، در جهانی که جنسیت زن بر انسانیتش غلبه دارد و در خدمت سرمایه‌داری است، سخن بگوید.
متأسفانه، آنچه از این همکاری در وقایع انقلاب اسلامی همواره برای ما تصویر شده است، خالی از کنش زنان است. آن‌ها همیشه در نهایت گمنامی و در حاشیه تاریخ به تصویر کشیده شده‌اند، حال‌آنکه نه‌تنها در متن حوادث تاریخی حضور داشته‌اند؛ بلکه حتی پیشرو بسیاری از حرکت‌ها بوده‌اند و ما در خصوص این همکاری جز کلی‌گویی چیز بیشتری نمی‌یابیم.
درحالی‌که رهبر انقلاب با ترکیب مسئله جنسیت و انسانیت نقش «رهبری اراده‌ها در حرکت» و «معماری تحقق حرکت» را برای زنان تعریف می‌کند. ایشان مسئله انسان را تابع مسئله زن می‌داند. لذا در استعداد انسان مؤنث مسلمان نیرویی وجود دارد که به او قدرت آغاز می‌دهد، او را پیشرو قرار می‌دهد، به نحوی که می‌تواند انسان‌های دیگر را به دنبال خود بکشاند. از این رو است که رهبر انقلاب زن را معمار ایران جدید می‌داند.
نگاه عمیق زنان در هدایت گرایش‌های انسانی نقش مهمی دارد. زن می‌تواند با جزئی‌نگری و نگاه حساس خود ابعاد صحنه و تکلیف خود در قبال آن را شناسایی کند و با جهت‌دهی سایرین را به کنشگری وادارد. دغدغه‌مندی مادرانه، ویژگی‌ای است که زن می‌تواند با بهره‌گیری از آن برای اصلاح جامعه قیام کند. این صرفاً به خواست و نگاه زنانه او مرتبط است.
این اتفاق را از وقایع صدر اسلام در کنش جمعی زنان در بیعت با رسول‌الله تا قیام فاطمه زهرا (س) در دفاع از ولایت و در ادامه در رهبری قهرمانانه جریان عاشورا از کربلا تا شام و تا امروز، در زینب کبری (س) می‌بینیم. کنشی هم از آن‌ها در جنبش تنباکو دیده‌ایم. حضور زنان در ماجرای مسجد گوهرشاد و کنش معنادار آنان در خانه‌نشینی پس از جریان کشف حجاب، ادامه یافت و خود را در جریان ۱۵ خرداد و قیام مردم قم نشان داد.
از ۱۵ خرداد تا ۱۹ دی؛ زنان پیشرو حرکت
۱۵ خرداد ۱۳۴۲ روزی بود که حضور زنان به همراه کودکان خردسال، در حمایت از امام چشمگیرتر از مردان بود. به روایت اسناد ساواک، زنان پیش از همه در مسجد اعظم قم تجمع کرده بودند. آن‌ها به گواهی تاریخ زودتر از دیگران از حرم خارج شده و به خیابان‌ها ریختند و جلوتر از مردان هدف گلوله قرار گرفتند. این واقعه به تعبیر رهبر انقلاب پاسخی مؤمنانه به نیاز زمانه بود.
یک شاهد عینی از حضور زنان در این نهضت چنین گزارش می‌دهد: «زنان پیشاپیش مردان هر یک خنجری در دست گرفته و به آهنگ شعار مردان، خنجر را بالا می‌بردند و منظره‌ای باشکوه به وجود آورده بودند. … شیرزنان شهر قم که در صف مقدم تظاهرکنندگان حرکت می‌کردند قبل از دیگران هدف گلوله واقع شدند.»
در میان زنان قم، ساکنان محله چهار مردان نقش عمده‌تری در این تظاهرات داشتند و در واقع آن‌ها پیشرو زنان قم برای شرکت در انقلاب بودند. حضرت امام درباره پیشرو بودن زنان محله چهار مردان، در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ فرمودند: «نام بزرگ ملت ایران در عالم به رشد سیاسی ثبت شد؛ نام بزرگ قم در بین ملت ایران به رشد سیاسی و فعالیت و جان‌فشانی در تاریخ ثبت شد؛ نام بزرگ چهار مردان در فداکاری و جان‌نثاری در تاریخ عالم ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان ایران ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان قم ثبت شد؛ نام بزرگ بانوان چهارمردان ثبت شد؛ بانوان قم و بانوان چهارمردان پیشرو این نهضت اسلامی بودند، رشد سیاسی خودشان را اثبات کردند، نهضت را راهنمایی کردند، شما رهبران نهضت هستید، بانوان رهبر نهضت ما هستند، ما دنباله آن‌ها هستیم، من شما را به رهبری قبول دارم و خدمتگزار شمایم.»
این واقعه در ۱۷ دی ۱۳۵۶ در مشهد تکرار شد و زمینه‌ساز پیروزی انقلاب را فراهم کرد. قیام ۱۷ دی زنان مشهدی در محکومیت روز کشف حجاب رضاخانی، جهت‌گیری کلی انقلاب را مشخص می‌کند و با نفی فساد در روز اعلام این قانون ننگین، جرقه‌ای برای نفی تمام مظاهر طاغوت می‌شود و آتش انقلاب را شعله‌ور می‌کند.
اما دو روز بعد در جریان توهین روزنامه وابسته به دربار به امام خمینی (ره) مردم قم باز هم به خیابان آمدند و هدف گلوله قرار گرفتند و همین حرکت جریان اربعین‌های شهدا را راه انداخت. تصاویر حاکی از حضور پررنگ زنان در این قیام است.
امام باتکیه‌بر این جان‌فشانی‌ها و بازگوکردن آن از زنان به‌عنوان پیشران انقلاب یاد می‌کردند. «ما نهضت را مرهون زن‌ها می‌دانیم، مردها برای زن‌ها در خیابان‌ها ریختند، زن‌ها مشوق مردان در مبارزات بودند… شما ملت شریف دیدید که زن‌های محترم ایران بیش از مردان به میدان رفته و سد عظیم شاهنشاهی را درهم شکستند. ما همه مرهون قیام و اقدام آنان هستیم.»
نظم جدید بر مبنای همکاری
علاوه بر این‌ها صرف حضور زنان در متن انقلاب غیرخشونت‌آمیز بودن آن را تضمین می‌کرد و نوید صلح و امنیت با خود به همراه داشت. هرچند رژیم شاهنشاهی در قتل و کشتار و شکنجه میان زن و مرد تفاوتی قائل نبود. اما حضور آنان در راهپیمایی‌ها نمایانگر زندگی‌بخش بودن این انقلاب بود.
از طرفی نقش آنان در پرستاری از مجروحین، پنهان‌کردن مبارزان، بازکردن در خانه‌ها برای نجات جوانان از دست عوامل ساواک و حتی تأمین خوراک اطفال و نوجوانان برای مسیرهای طولانی راهپیمایی‌ها در کنار ایفای نقش‌های مادری و همسری مبتنی بر مقاومت و مبارزه قابل‌توجه است.
این نقش‌های متنوع زن و مرد که تکمیل‌کننده یکدیگر است، همان همکاری سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی است که در بطن جامعه نمود یافته است. از دل این همراهی و هم‌پیمانی زن و مرد حقیقتی پدید آمد که دنیا را مبهوت خود ساخت. مسلماً بدون این همکاری و مکمل بودن و بدون تعادل میان دو جنس این واقعه رقم نمی‌خورد و همان‌گونه که توقع پیشرفت جامعه و تحقق گام دوم انقلاب بدون این همراهی و تکمیل‌کنندگی و همکاری ممکن نخواهد بود؛ لذا لازم است نظم جدیدی در جامعه بر مبنای همکاری شکل بگیرد.
مهر
گفتگوی جهانبانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت