زنان نویسنده در خاورمیانه؛ از سکوت تحمیلی تا صدای مستقل در ادبیات امروز

گفت‌وگوی زنانه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نسیم مرعشی، نویسنده ایرانی، در خصوص گفت‌وگویی با جوخه الحارثی، نویسنده عمانی، توضیح داد: وجه اشتراک ما، زن بودن و نویسنده بودن در خاورمیانه است. بیشتر درباره مسائل نویسندگان در ایران و عمان و نیز نگاه غربی‌ها به ادبیات منطقه گفتگو کردیم.

چالش‌های نویسندگی زنان در ایران و عمان

مرعشی با بیان اینکه نگاه مثبتی به نویسندگان زن نسل جدید در ایران وجود نداشته، گفت: با این حال زنان توانسته‌اند مسیر خود را با تلاش باز کنند. او افزود: وضعیت زنان نویسنده را نمی‌توان جدا از وضعیت کلی زنان در جامعه دانست. زنان در ایران برای رسیدن به موفقیت ناگزیر به تلاش مضاعف‌اند.

او تأکید کرد که در حوزه نویسندگی نیز تبعیض‌هایی را تجربه کرده‌ است. به گفته او، نگاه مردانه همواره تلاش داشته زنان را در این عرصه نادیده بگیرد، اما قدرت و پشتکار زنان باعث بهبود تدریجی اوضاع شده است.

مرعشی درباره الهام گرفتن برای نگارش آثارش نیز گفت: بخشی از شخصیت‌های داستان‌هایم را از خودم و اطرافیانم می‌گیرم و بخش دیگر تخیلی‌اند. فرم‌های چندصدایی و روایت نسل خودم برایم اهمیت دارند.

نگاه جهانی به زنان نویسنده و تجربه عمانی

در ادامه این نشست، جوخه الحارثی با اشاره به اینکه نخستین سفرش به تهران است، گفت: سرسبزی تهران و علاقه مردم به کتاب برایم جذاب بود. او درباره تجربه زنان نویسنده گفت: نادیده گرفتن زنان در نویسندگی پدیده‌ای جهانی است و صرفاً به خاورمیانه محدود نمی‌شود. زمانی در سراسر دنیا، زنان برای انتشار آثارشان از نام مستعار استفاده می‌کردند.

وی افزود: در عمان، زنان سال‌ها در قالب شعر فعالیت داشتند، اما بیشتر از مسائل فردی دوری می‌کردند. رمان‌نویسی در این کشور نوظهور است و عمر آن به حدود ۴۰ سال می‌رسد. با این حال، زنان نویسنده از آغاز، حضوری جدی در این حوزه داشته‌اند و به گفته او، مورد احترام نیز هستند.

با این حال، مشکلاتی نیز وجود دارد؛ به گفته الحارثی، برخی خوانندگان از طریق فضای مجازی بخش‌هایی از آثار زنان نویسنده را هدف‌دار منتشر می‌کنند تا به آنان حمله کرده و ارزش کلی اثرشان را زیر سؤال ببرند.

حضور زنان نویسنده برنده جایزه در نمایشگاه کتاب تهران

نسیم مرعشی، نویسنده ایرانی، با کتاب «پاییز فصل آخر سال» موفق به کسب جایزه ادبی جلال آل‌احمد شده و کتاب دیگر او «هرس» نیز مورد توجه بوده است. همچنین جوخه الحارثی با رمان «اجرام آسمانی» موفق به دریافت جایزه جهانی «من بوکر» شد؛ این رمان با عنوان «دختران مهتاب» به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شده است.

سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود. هم‌زمان با نمایشگاه حضوری، نسخه مجازی آن نیز در سامانه book.icfi.ir فعال است و امکان خرید آنلاین کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی