نگاهی بر زندگی چند تن از بانوان تأثیرگذار انقلاب اسلامی

زنان در جوامع مختلف برای پیشرفت کشورشان نقش‌های متعدد و ارزشمندی ایفا می‌کنند و هنگام بحران‌ها، حضور زنان بیش‌ازپیش اهمیت یافته و پررنگ‌تر می‌گردد. بانوان در دوران انقلاب اسلامی به صورتی مؤثر حاضر شدند و نه‌تنها در پیروزی نقش داشتند، بلکه در مقابله با توطئه‌های دشمنان و تثبیت کشور به صورتی مؤثر نقش‌آفرینی کردند.

بانوان کشورمان همچون سایر زنان در جوامع مختلف برای پیشرفت کشور به نقش‌آفرینی‌های بسیاری در طول تاریخ مانند کنشگری‌های اجتماعی و سیاسی پرداخته‌اند. به‌عنوان‌مثال در حساس‌ترین مقطع تاریخ معاصر یعنی در زمان انقلاب اسلامی، زنان دوشادوش مردان با تمام توان خود به دفاع، مبارزه و صیانت از آرمان‌های انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) پرداختند. همچنین آن‌ها حامیان اصلی مقاومت مردان خانواده برای دفاع از کشور و آرمان‌های انقلاب اسلامی محسوب می‌شدند.

رهبر انقلاب اسلامی بارها به نقش بی‌بدیل زنان در پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرده و اظهار داشتند: بی‌تردید بانوان جانباز، آزاده و شهید که بر اساس آمار تعداد آن‌ها ۱۷ هزار نفر به ثبت رسیده است، در صدر این افتخارات‌ قرار دارند. زنان ایرانی توانسته‌اند باوجود فرهنگ غیراخلاقی غربیِ که بر بسیاری از زنان در دوره پهلوی تحمیل شده بود، به طهارت و شرافت موردنظر اسلام نزدیک شوند و این افتخاری بزرگ برای آن‌ها محسوب می‌شود.

در ادامه به معرفی چند تن از هزاران بانوی رشید انقلاب اسلامی ایران می­پردازیم، بانوانی از دیروز که الگوی مقاومت و ایستادگی برای زنان امروز هستند.

اولین شهید زن انقلاب اسلامی

«محبوبه دانش آشتیانی»، متولد سال ۱۳۴۰ در تهران بود. پدرش غلامرضا دانش آشتیانی، روحانی متعهد و فرهیخته‌ای محسوب می‌شد که تربیت اسلامی فرزندانش بسیار برایش اهمیت داشت و به همین دلیل با بزرگانی مانند شهید باهنر، شهید مفتح، شهید بهشتی و شهید مطهری در ارتباط بود. محیط خانوادگی، افق‌های روشنی را برای رشد فکری این شهید بزرگوار فراهم کرد. او در مدرسه مذهبی رفاه، تحت تعلیم معلمان برجسته‌ تحصیلات خود را ادامه داد و آموزش‌های مدرسه، عزم او را برای مبارزه‌کردن در این راه راسخ‌تر می‌کرد.  او علاوه بر نهج‌البلاغه و قرآن، به مطالعه آثار شهید مطهری و دکتر شریعتی پرداخت و در سال اول دبیرستان، فعالیت‌های سیاسی خود را به شکل منسجم آغاز کرد.

در روز جمعه هفدهم شهریور ۱۳۵۷ برای اولین‌بار تعدادی از بانوان تهرانی به خیابان آمده و تظاهرات کردند. خانواده آشتیانی نیز در این روز در کنار مردان به دفاع از آرمان انقلاب اسلامی پرداخت و در جریان حوادث میدان ژاله، «محبوبه دانش آشتیانی» به‌عنوان اولین شهید انقلاب اسلامی، به شهادت رسید.

اولین و تنها زن فرمانده سپاه پاسداران

«مرضیه حدیدچی دباغ» متولد سال ۱۳۱۸ در شهر همدان، در خانواده‌ای فرهیخته چشم به جهان گشود و پس از ازدواج و مهاجرت به تهران تحصیلات حوزوی خود را تا سطح (شرح لمعه) ادامه داد و از محضر استادانی همچون شهید سید مجتبی صالحی خوانسار، شهید آیت‌الله محمدرضا سعیدی، حاج شیخ علی خوانساری و مرحوم حاج‌آقا کمال مرتضوی بهره‌مند شد.

وی در سال ۱۳۴۰ با پخش اعلامیه فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۲ نیز دو بار توسط ساواک دستگیر شد و به همراه دخترش که تنها ۱۴ سال داشت، تحت شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفت. در سال ۱۳۵۳ در ادامه مبارزات خود از کشور خارج شد و به ادامه فعالیت‌هایش در کشورهایی مانند سوریه، لبنان، عراق، فرانسه، انگلیس و عربستان پرداخت. او پس از گذراندن آموزش‌های رزمی و چریکی و هجرت امام (ره) به پاریس، به جمع یاران ایشان پیوست و تا پیروزی انقلاب اسلامی، از فعالیت‌های سیاسی خود عقب ننشست. پس از آن نیز مسئولیت‌هایی مانند ۳ دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، قائم‌مقامی جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی سپاه همدان و مسئولیت بسیج خواهران را بر عهده گرفت.

در سخنان خانم دباغ عنوان شده است که علت انتخاب‌شدن وی توسط امام خمینی در هیات حامل پیام امام به گورباچف، بر اساس شناختی بود که ایشان در سال ۱۳۴۹ نسبت به این بانوی مبارز داشتند. او سرانجام پس از گذراندن دوره‌ای بیماری در سال ۱۳۹۵ درگذشت.

تنها بانوی عضو مجلس خبرگان قانون اساسی

«منیره گرجی فرد» متولد سال ۱۳۰۸ در تهران بود و در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به مطالعه علوم حوزوی و تحصیل در این زمینه مشغول شد. او در خرداد سال ۱۳۴۲ شروع به انجام فعالیت‌های سیاسی کرد و با شدت‌گرفتن تحرکات سیاسی، حضور وی در عرصه مبارزه افزایش پیدا کرد.

در دوران انقلاب به‌عنوان یکی از زنان فعال علیه رژیم پهلوی شناخته می‌شد و با برگزاری جلساتی با موضوع تفسیر، احکام و مسائل اجتماعی، فعالیت‌های گسترده‌ای را سامان می‌داد. این جلسات به‌مرور سمت‌وسوی سیاسی پیدا کرد و به هدف موردنظر گرجی فرد نزدیک شد. افراد زیادی در سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ با حضور در این جلسات به آگاهی و آمادگی لازم برای مبارزات انقلابی دست پیدا کردند.

این بانوی مجاهد پس از پیروزی انقلاب و تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی، به‌عنوان تنها زن عضو این مجلس توسط مردم تهران انتخاب شد و به دفاع از حقوق زنان و بیان سخنان تأثیرگذار دررابطه‌با تصویب و تدوین اصول مربوط به خانواده و زنان در قانون اساسی پرداخت.

منیره گرجی فرد بعد از اتمام دوره مجلس خبرگان قانون اساسی، از مشاغل دولتی کناره‌گیری کرد و در حوزه علمیه خدیجه کبری در تهران به تدریس اخلاق، احکام، تفسیر و فقه مشغول شد.

مبلغ مجامع بین‌المللی

«مریم بهروزی» متولد سال ۱۳۲۴ در خانواده‌ای سیاسی و مذهبی در تهران بود و از سال ۱۳۵۰ به‌صورت مستقیم در مبارزه‌ علیه رژیم پهلوی شرکت کرد. در سال ۱۳۵۴ به دلیل انجام سخنرانی‌های سیاسی_مذهبی، دیگر اجازه سخنرانی به او داده نشد و تحت‌نظر ساواک قرار گرفت. در سال ۱۳۵۷ امام خمینی (ره) به وی دستور دادند که سخنرانی‌های خود را دوباره از سر گیرد و بهروزی نیز پس از انجام سخنرانی در مسجد قبا دررابطه‌با حکومت اسلامی و حقوق زن دستگیر شد.

او در بهمن ۱۳۵۷ جزو افراد فعال در خصوص تشکیل کمیته استقبال از بنیان‌گذار کبیر انقلاب بود و مسئولیت سازمان‌دهی دیدار بانوان با امام خمینی (ره) در مسجد امام را نیز بر عهده داشت. همچنین وی اولین زنی بود که در حضور امام سخنرانی کرد و مورد تمجید ایشان قرار گرفت و از جمله افراد تأثیرگذار در نشست‌هایی بود که باهدف تشکیل حکومت اسلامی و برنامه‌ریزی برای انقلاب برگزار ‌شده است.

این بانوی مبارز از جمله افراد تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی، بنیان‌گذار و فعال تشکل‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، متصدی پست‌های قانون‌گذاری، مبلغ مسائل سیاسی و عقیدتی و چهره‌ای سرشناس در مجامع بین‌المللی بوده است. او در دوره اول مجلس شورای اسلامی نامزد شد و چهار دوره در مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نماینده مجلس حضور پیدا کرد، همچنین در مجلس نهم نامزد دبیرکل جامعه زینب برای انتخابات مجلس شد. این بانوی مجاهد در بهمن سال ۱۳۹۰ به دلیل ابتلا به بیماری سرطان درگذشت.

بانوی مقاومت شهر قم که به درجه اجتهاد رسید

«زهره صفاتی» در سال ۱۳۲۸ در شهرآبادان چشم به جهان گشود. او دلیل علاقه‌‌مندی خود به علوم حوزوی را خواندن مصاحبه‌ای از بانو امین اصفهانی می‌دانست. وی پس از فراگیری دروس «مغنی‌الادیب»، «سیوطی»، «لمعتین» و بخش‌هایی از «معانی‌ بیان»  تصمیم گرفت که در شهر قم به تحصیل در علوم حوزوی بپردازد و این تصمیم را عملی کرد. او به بانو مجتهده صفاتی مشهور بوده و از بانوان شیعه ایرانی دارای درجه اجتهاد است که در بیشتر آثار منتشر شده از او مسائل زنان در اولویت قرار دارد.

زهره صفاتی علاوه بر نشر آثار متعدد دررابطه‌با تفسیر قرآن و مسائل فقهی زنان، جزو بنیان‌گذاران حوزه علمیه خواهران در قم نیز محسوب می‌شود.

جهاد او تنها در عرصه‌های علمی نبود. خانم صفاتی به‌عنوان بانوی مقاومت شهر قم نیز شناخته می‌شود، به این دلیل که در خفقان دوره پهلوی، برای افشاگری علیه این رژیم به مناطق مختلف ایران سفر می‌کرد تا آنجا که اجازه سخنرانی از وی گرفته شد و توسط رئیس سازمان امنیت کل کشور به تبعید محکوم شد. فعالیت‌های عدالت‌خواهانه این بانوی مبارز موجب شد که ساواک در سال ۱۳۵۵ او را بازداشت کند. اقدامات سیاسی او مشکلاتی مانند‌ زندانی‌شدن خود، همسر و فرزند خردسالش در زندان، ممنوع‌ المنبر شدن و شهادت‌ برادر ‌را برای وی به همراه داشت. انتشار مقالات متعدد دررابطه‌با احکام اسلامی بانوان و آثار پژوهشی مختلف در خصوص مسائل فقهی و حقوقی خانم‌ها، رفتن به سفرهای تبلیغی به‌واسطه سفارت‌های ایران در کشورهای امارات، لبنان، سوریه، هند، سوئد و خانه فرهنگ ایران در دبی، مشاور امور فقهی معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده در سال ۱۳۹۳، از جمله مسئولیت‌ها و اقدامات سیاسی او محسوب می‌شود.

بانویی که در زندان ساواک به شهادت رسید

«طیبه واعظی دهنوی» متولد سال ۱۳۳۷ در یکی از روستاهای اصفهان بود. این بانوی مبارز پس از ازدواج به مبارزات تشکیلاتی ورود پیدا کرد و به‌عنوان یکی از اعضای گروه مهدیون شروع به فعالیت کرد؛ گروهی که توسط مهدی شاه کرمی و باهدف مبارزه با سازمان مجاهدین خلق و رژیم پهلوی ایجاد شده بود.

او به دلیل تحت تعقیب بودن همسر خود و مبارزه با رژیم پهلوی از سال ۱۳۵۴ محل زندگی خود را مخفی کرد، بااین‌وجود در فروردین ۱۳۵۶ در پی دستگیری یکی از اعضای گروه در تبریز، گشتی‌های ساواک این زوج را شناسایی کرده و پس از دستگیری، روانه زندان کردند. همچنین خواهر همسرش، فاطمه جعفریان که او نیز از مبارزان علیه حکومت پهلوی بود، در این روز به شهادت رسید.

این بانوی مجاهد، پسر و همسرش بعد از چند روز شکنجه از تبریز به کمیته تهران انتقال پیدا کرده و یک ماه تمام سخت‌ترین شکنجه‌های ساواک را تحمل کردند و در نهایت در سال ۱۳۵۶ بر اثر شکنجه‌ به شهادت رسیدند. شهادت این زوج مدت زیادی توسط ساواک پنهان ماند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی خانواده آن‌ها متوجه شهادتشان شدند. شهیده طیبه واعظی دهنوی، بانوی مجاهد و مبارز جان خود را فدا کرد، بااین‌وجود حاضر نشد در برابر مأمورین ساواک دست از حجابش بردارد. محمدمهدی فرزند خردسال آنها با اطلاعات جعلی و به دستور ساواک به یک پرورشگاه سپرده شد. دو سال بعد، جست‌وجوهای فراوان خانواده این دو شهید نتیجه داد و فرزند آن­ها به خانواده‌شان تحویل داده شد.