زنان مراقب بینایی خود باشند!

متأسفانه یکی از مشکلات جدی که زنان با آن مواجه هستند، سلامت چشم‌هایشان است. تحقیقات انجام شده در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که زنان نسبت به مردان در معرض خطر بیشتری برای تغییرات بینایی، آسیب و از دست دادن بینایی قرار دارند. به طور خاص، زنان ۱۲ درصد بیشتر از مردان در معرض از دست دادن بینایی هستند.

اگرچه مشکلات جدی بینایی مختص زنان نیست، اما آن‌ها می‌توانند تأثیرات متفاوت و بیشتری نسبت به مردان بر روی بینایی خود تجربه کنند. بنابراین، زنان چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟

عوامل بیولوژیکی متعددی در بروز مشکلات بینایی نقش دارند که زنان همیشه نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند. با این حال، آگاهی از این خطرات می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا اقداماتی برای محافظت از بینایی خود انجام دهند و در نتیجه، تعداد زنانی که با چشمان سالم و بینایی خوب زندگی می‌کنند، افزایش یابد.

 تغییرات هورمونی و بینایی

هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که پیام‌ها را به بخش‌های مختلف بدن ارسال می‌کنند و بر بسیاری از عملکردهای مهم تأثیر می‌گذارند. این عملکردها شامل خلق و خو، عملکرد جنسی، رشد و تکامل و توانایی تولید مثل هستند.

هورمون‌های جنسی یا استروئیدهای جنسی، هورمون‌هایی هستند که مردان و زنان را متمایز می‌کنند. هورمون‌های اصلی در سیستم غدد درون‌ریز زنانه شامل موارد زیر هستند:

– استروژن: این هورمون نقش مهمی در رشد تولید مثل دارد که از دوران بلوغ آغاز می‌شود.

– پروژسترون: این هورمون به تنظیم چرخه‌های قاعدگی کمک کرده و بدن را برای بارداری آماده می‌کند.

– آندروژن‌ها: این گروه از هورمون‌های جنسی بر باروری، توده استخوانی، میل جنسی و تولید گلبول‌های قرمز خون تأثیر می‌گذارند. زنان تنها مقادیر کمی از این هورمون‌ها دارند، در حالی که مردان مقادیر بیشتری (تستوسترون رایج‌ترین آندروژن است).

از آنجایی که هورمون‌ها تأثیر زیادی دارند، عدم تعادل شیمیایی می‌تواند باعث تغییرات جدی در بدن، از جمله چشم‌ها شود. تحقیقات نشان داده است که بافت‌های چشم دارای گیرنده‌های هورمون جنسی هستند. این بدان معناست که مشکلات چشمی و بینایی می‌تواند در پاسخ به تغییرات در سطح هورمون‌های جنسی رخ دهد.

برخی از بزرگ‌ترین تغییرات هورمونی که بسیاری از زنان تجربه می‌کنند، در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی اتفاق می‌افتد.

 نحوه تغییر بینایی در دوران بلوغ دختران

دختران نوجوان معمولاً بین سنین ۸ تا ۱۳ سالگی وارد دوران بلوغ می‌شوند. در این زمان، بدن آن‌ها هورمون‌های محرک فولیکول و هورمون‌های لوتئین‌کننده بیشتری تولید می‌کند که منجر به تولید استروژن و پروژسترون می‌شود.

مدتی بعد، دختران معمولاً اولین چرخه قاعدگی خود را تجربه می‌کنند. در طول این چرخه و هر چرخه‌ای که پس از آن می‌آید، سطح استروژن و پروژسترون تغییر می‌کند. این تغییرات هورمونی می‌تواند تأثیراتی بر بینایی آن‌ها داشته باشد.

یک مطالعه که در مجله پزشکی چینی درباره تغییرات هورمونی و بینایی منتشر شده، به بررسی چرخه‌های ۱۲۰ دختر نوجوان نزدیک‌بین در سنین ۱۵ تا ۱۶ سال پرداخت. در این تحقیق، اندازه‌گیری‌های چشمی و همچنین سطوح استرادیول (نوعی استروژن) برای چشم‌های هر دختر ثبت شد.

سطح چشم‌ها و هورمون‌ها در چهار نوبت مختلف در طول چرخه هر دختر دوباره اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که در هر بار اندازه‌گیری چشم، مانند نسخه عینک، بسته به موقعیت دختر در چرخه قاعدگی‌اش، تفاوت‌های کوچکی در اندازه‌گیری‌های چشمی مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسید که این اندازه‌گیری‌ها با سطح استرادیول در چشم تغییر می‌کند.

 تغییرات بینایی در دوران بارداری

زمانی که یک زن باردار می‌شود، سطح هورمون‌ها به طور قابل توجهی تغییر می‌کند. علاوه بر استروژن و پروژسترون، مجموعه‌ای جدید از هورمون‌های بارداری به ترکیب اضافه می‌شود که شامل گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) و لاکتوژن جفت انسانی (hPL) است.

این هورمون‌ها که توسط جفت تولید می‌شوند، تنها در دوران بارداری در بدن زنان وجود دارند و می‌توانند تغییرات ظریف و موقتی در داخل و اطراف چشم ایجاد کنند. این تغییرات معمولاً پس از زایمان یا پس از قطع شیردهی به حالت طبیعی خود برمی‌گردند. تأثیرات این تغییرات بر چشم‌ها به شرح زیر است:

• پلک‌ها: بسیاری از زنان باردار دارای رنگدانه‌های بیشتری در اطراف پلک‌ها هستند که به آن ملاسما یا کلواسما گفته می‌شود. کارشناسان معتقدند که تغییرات هورمونی باعث افزایش تولید ملانین در دوران بارداری می‌شود که می‌تواند منجر به تیره شدن پوست در نواحی خاصی شود.

• قرنیه: قرنیه ممکن است در طول بارداری از نظر ضخامت، انحنا و حساسیت تغییر کند و این تغییرات می‌تواند منجر به عیب انکساری شود که باعث تاری دید می‌شود. همچنین زنانی که قبل از بارداری از لنزهای تماسی استفاده می‌کردند، ممکن است دچار عدم تحمل موقت لنز شوند.

• تولید اشک: گاهی اوقات هورمون‌های بارداری می‌توانند لایه اشکی و غدد اشکی چشم را تحت تأثیر قرار دهند و منجر به سندرم خشکی چشم شوند.

• فشار داخل چشم (IOP): فشار داخل چشم در دوران بارداری کاهش می‌یابد، هرچند که به ندرت پیش می‌آید که این فشار به طور خطرناکی پایین بیاید. با این حال، فشار پایین می‌تواند باعث تورم قرنیه و بی‌نظمی شود و در نتیجه بینایی را کاهش دهد.

• لنزها: لنزها به عنوان عدسی چشم عمل کرده و به آن اجازه می‌دهند تا تمرکز را از دید دور به دید نزدیک تغییر دهد. در طول بارداری و شیردهی، برخی از زنان گزارش داده‌اند که تغییراتی را در دید خود احساس می‌کنند.

زنانی که قبل از بارداری مبتلا به دیابت هستند، در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی قرار دارند. خطر ابتلا به این عارضه در زنانی که در دوران بارداری به دیابت مبتلا می‌شوند، کمتر است.

 تغییرات بینایی در دوران یائسگی

یائسگی زمانی رخ می‌دهد که یک زن دیگر دوره قاعدگی ندارد و نمی‌تواند باردار شود. پس از یائسگی، تخمدان‌ها فقط مقادیر کمی از هورمون‌های جنسی را به طور ثابت تولید می‌کنند.

یکی از تغییرات عمده مرتبط با بینایی در این دوران، بروز سندرم خشکی چشم است.

استروژن‌ها و آندروژن‌ها نقش مهمی در سیستم روانکاری چشم ایفا می‌کنند. بافت‌های مختلف چشم دارای گیرنده‌های هورمون جنسی هستند و یکی از مکان‌هایی که این گیرنده‌ها وجود دارند، غدد میبومین است.

لایه اشکی که چشم را هیدراته نگه می‌دارد، از سه لایه تشکیل شده است: لایه آبی، لایه لیپیدی و لایه موسین. غدد میبومین که در پلک‌ها قرار دارند، لایه چربی را تولید می‌کنند. این لایه با جلوگیری از تبخیر، لایه آبی را مرطوب نگه می‌دارد.

تحقیقات در مورد اینکه آیا جایگزینی استروژن یا آندروژن برای درمان خشکی چشم در زنان یائسه مؤثرتر است یا خیر، نتایج متناقضی داشته است.

برخی از مطالعات نشان می‌دهند که غدد میبومین به عنوان هدف آندروژن عمل می‌کنند، به این معنا که گیرنده‌ها به هورمون آندروژن بهترین پاسخ را می‌دهند. بنابراین، آندروژن می‌تواند به این غدد کمک کند تا لایه چربی تولید کنند و علائم خشکی چشم را کاهش دهند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که زنان یائسه با سطوح پایین استروژن، با شروع درمان جایگزینی استروژن، خطر ابتلا به سندرم خشکی چشم را افزایش می‌دهند و علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند.

هنوز درمان مطمئنی برای خشکی چشم پس از یائسگی شناخته نشده است، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که درمان جایگزینی آندروژن می‌تواند گزینه مناسبی برای این زنان باشد.

علاوه بر سندرم خشکی چشم، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که یائسگی ممکن است چند عامل خطر را افزایش دهد که می‌تواند در ایجاد گلوکوم نقش داشته باشد. با این حال، برخی از مطالعات نیز درمان جایگزینی استروژن را با کاهش جزئی فشار داخل چشم مرتبط دانسته‌اند.

 ارتباط تغییرات بینایی و سن

بر اساس تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، زنان به طور متوسط ۵.۴ سال بیشتر از مردان عمر می‌کنند. اگرچه این مدت ممکن است چندان طولانی به نظر نرسد، اما پنج سال زندگی اضافی می‌تواند زنان را در معرض بیماری‌های چشمی مرتبط با افزایش سن قرار دهد.

بیماری‌های چشمی که در سنین بالاتر شایع‌تر هستند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• آب مروارید: آب مروارید ناشی از کدر شدن عدسی چشم است که به دلیل تجمع پروتئین‌های عدسی در طول فرآیند پیری ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند و می‌تواند منجر به تیرگی و تاری دید شود. در موارد شدید، آب مروارید درمان نشده می‌تواند به از دست دادن بینایی منجر شود. جراحی آب مروارید می‌تواند این مشکل را برطرف کرده و دید واضح را بازیابی کند. اگرچه آب مروارید در میان افراد مسن شایع است، اما داده‌ها نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند.

• گلوکوم: تعداد زنان مبتلا به گلوکوم در سراسر جهان بیشتر از مردان است. این بیماری با فشار بالا در چشم مشخص می‌شود که می‌تواند به آسیب عصب بینایی منجر شود. افزایش فشار به دلیل عدم تعادل بین تولید مایع داخلی چشم (زلالیه) و توانایی آن برای خروج است. فشار چشم بالا که برای مدت طولانی ادامه یابد، می‌تواند به عصب بینایی آسیب بزند و منجر به کاهش بینایی شود. درمان گلوکوم ممکن است شامل قطره‌های چشم، داروهای خوراکی یا جراحی باشد.

• دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن: این وضعیت شامل از بین رفتن سلول‌های حساس به نور در ماکولا است که ناحیه مرکزی شبکیه و مسئول دید واضح و رنگی است. در مراحل پایانی این بیماری، فرد ممکن است دید مرکزی کمی داشته باشد یا اصلاً دیدی نداشته باشد. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد و درمان‌های فعلی تنها برای نوع خاصی به نام AMD مرطوب مؤثر است. آمارهای سال ۲۰۱۰ نشان داد که زنان ۶۵ درصد موارد AMD را تشکیل می‌دهند، در حالی که مردان تنها ۳۵ درصد این آمار را شامل می‌شوند.

• جداشدگی شبکیه:این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بافت حساس به نور در پشت چشم (شبکیه) از کره چشم جدا شود. این جدایی خون‌رسانی به شبکیه را قطع کرده و می‌تواند باعث مرگ سلول‌های مسئول بینایی شود. جراحی تنها راه برای ترمیم شبکیه جدا شده است و هر چه زودتر این عمل انجام شود، احتمال بازیابی بینایی بیشتر خواهد بود. اگرچه جداشدگی شبکیه در زنان بیشتر اتفاق نمی‌افتد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که زنان به اندازه مردان تحت درمان فوری قرار نمی‌گیرند.

• بیماری‌های خودایمنی و بینایی: زنان دو برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری‌های خودایمنی هستند. اگرچه دلیل دقیق این تفاوت هنوز در حال بررسی است، اما اعتقاد بر این است که این موضوع به ژنتیک و هورمون‌های زنانه مربوط می‌شود.

 ژنتیک و خطر بیماری خودایمنی

کروموزوم‌ها از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند و ویژگی‌های خاصی را تعیین می‌کنند. زنان با دو کروموزوم X (XX) به دنیا می‌آیند، در حالی که مردان با یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y (XY) متولد می‌شوند.

کروموزوم X بزرگ‌تر از کروموزوم Y است و شامل تعداد بیشتری ژن مرتبط با ایمنی می‌باشد. این ژن‌ها به تحریک پاسخ‌های ایمنی در بدن کمک می‌کنند. تعداد بیشتر ژن‌ها به معنای احتمال بالاتر جهش ژنی است. ترکیب این عوامل خطر ابتلای زنان به پاسخ‌های خودایمنی را افزایش می‌دهد.

به طور ساده، کروموزوم‌های X نسبت به کروموزوم‌های Y در معرض خطر بیشتری برای جهش‌های خودایمنی هستند. از آنجایی که زنان دارای دو کروموزوم X هستند، “دو برابر شدن مقدار ژن” خطر خودایمنی را افزایش می‌دهد.

 هورمون‌ها و خطرات خودایمنی

استروژن یک هورمون پیش‌التهابی است در حالی که آندروژن‌ها، مانند تستوسترون، هورمون‌های ضدالتهابی به شمار می‌روند. از آنجایی که زنان دارای سطوح بسیار بالاتری از استروژن پیش‌التهابی نسبت به مردان هستند، بیشتر مستعد ابتلا به مشکلات خودایمنی می‌باشند. با این حال، این نظریه هنوز در حال بررسی است.

 اختلالات خودایمنی و بینایی

انواع مختلفی از اختلالات خودایمنی وجود دارد که بیشتر در زنان مشاهده می‌شود، از جمله:

• آرتریت روماتوئید (RA): این بیماری به بافت همبند سالم در چشم‌ها و سایر نواحی بدن آسیب می‌زند. مشکلات چشمی مرتبط با RA شامل سندرم خشکی چشم، یووئیت، اسکلریت، آب مروارید و موارد دیگر است.

• لوپوس: علائم این بیماری شامل بثورات اطراف پلک و واسکولیت شبکیه است. لوپوس همچنین می‌تواند باعث خشکی چشم، اسکلریت و آسیب به عصب بینایی شود.

• بیماری گریوز: این بیماری بر غده تیروئید تأثیر می‌گذارد و باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌شود. بیماری گریوز می‌تواند چشم‌ها را از طریق التهاب، برآمدگی چشم، ناهماهنگی چشم و دیگر علائم تحت تأثیر قرار دهد. بیماران همچنین ممکن است به بیماری چشم تیروئید مبتلا شوند که دارای علائم و عوارض خاص خود است.

• مولتیپل اسکلروزیس (MS):این بیماری به بافت سالم مغز و نخاع آسیب می‌زند. شایع‌ترین علامت مرتبط با بینایی در MS، التهاب عصب بینایی (نوریت بینایی) است.

دیابت و بینایی

انجام عادات سالم می‌تواند به محافظت از چشم‌ها در برابر بیماری‌هایی مانند دیابت کمک کند. احتمال ابتلای مردان به دیابت نوع ۲ دو برابر زنان است، اما عوارض دیابت، مانند بیماری قلبی، بیشتر زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

دیابت می‌تواند عواقب جدی برای بینایی داشته باشد، مانند رتینوپاتی دیابتی که ناشی از آسیب به رگ‌های خونی شبکیه به دلیل قند خون بالا است. این رگ‌های خونی آسیب‌دیده در شبکیه شروع به نشت می‌کنند که می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده بینایی شود.

رتینوپاتی دیابتی همچنین می‌تواند منجر به تورم در ماکولا شود. هر دو ادم ماکولا و رتینوپاتی دیابتی در صورت عدم مدیریت می‌توانند منجر به کوری شوند.

بیماری قلبی و دیابت معمولاً با هم ظاهر می‌شوند. عوامل خطر عمده برای بیماری قلبی، مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا، می‌توانند باعث انسداد یا خونریزی در چشم شوند و بینایی را تهدید کنند.

بیماری قلبی علاوه بر تأثیر بر چشم‌ها، علت اصلی مرگ و میر زنان در ایالات متحده است. این موضوع اهمیت حفظ یک سبک زندگی سالم و انجام معاینات فیزیکی و چشمی منظم را دوچندان می‌کند.

 چگونه زنان می‌توانند از بینایی خود محافظت کنند؟

در اینجا اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از بینایی خود انجام دهید:

 سلامت چشم خود را در اولویت قرار دهید

زنان بین ۱۸ تا ۶۰ سال باید حداقل هر دو سال یک بار معاینه جامع چشم انجام دهند. اگر به دلیل سابقه خانوادگی یا مشکلات بینایی خود به عنوان بیمار در معرض خطر شناخته می‌شوید، بهتر است هر سال یک معاینه چشم انجام دهید. برنامه‌ریزی و انجام معاینه چشم می‌تواند به شما آرامش خاطر بدهد، زیرا می‌دانید که بینایی و سلامت چشمانتان در بهترین وضعیت قرار دارد.

همچنین مهم است که زنان هرگونه تغییر در بینایی خود را شناسایی کرده و به چشم‌پزشک گزارش دهند، حتی اگر این تغییرات آزاردهنده نباشند. تغییرات بینایی می‌تواند جزئی باشد یا تهدیدی برای بینایی به حساب آید. اطلاع‌رسانی به چشم‌پزشک درباره تغییرات بینایی می‌تواند آنها را در مسیر صحیح درمان احتمالی قرار دهد.

 سابقه پزشکی خانواده خود را بدانید

ژنتیک و سابقه خانوادگی نقش مهمی در سلامت بینایی دارند. از عیوب انکساری جزئی گرفته تا گلوکوم و دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)، بسیاری از شرایط بینایی می‌توانند به صورت ژنتیکی منتقل شوند.

آگاهی از سابقه خانوادگی خود و اطلاع‌رسانی به پزشک درباره شرایط موجود در خانواده‌تان می‌تواند به او کمک کند تا مراقب شرایط خاص باشد.

 از سیگار کشیدن خودداری کنید یا آن را ترک کنید

سیگار هیچ فایده‌ای برای سلامتی شما ندارد. افراد سیگاری در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آب مروارید، AMD، شرایط التهابی و دیگر بیماری‌ها هستند.

اگر سیگار می‌کشید، تلاش کنید آن را ترک کنید. افراد غیرسیگاری نیز باید از سیگار کشیدن دوری کنند.

 عینک آفتابی بزنید

عینک آفتابی فقط مخصوص روزهای تابستانی در کنار استخر نیست. استفاده از عینک آفتابی هر زمان که در فضای باز هستید یا هنگام رانندگی، می‌تواند از چشمان شما در برابر اشعه‌های مضر UV محافظت کند. اطمینان حاصل کنید که از عینک آفتابی با کیفیتی استفاده می‌کنید که ۹۹٪ تا ۱۰۰٪ اشعه‌های UVA و UVB را مسدود کند.

 یک رژیم غذایی متعادل بخورید

گنجاندن میوه‌ها، سبزیجات و آنتی‌اکسیدان‌ها در رژیم غذایی می‌تواند به تأخیر یا جلوگیری از بروز برخی بیماری‌های چشمی کمک کند. همچنین خوب است که:

– غلات کامل و چربی‌های سالم مصرف کنید.

– پروتئین خود را از منابعی مانند گوشت بدون چربی، ماهی، آجیل و تخم‌مرغ دریافت کنید.

– آب کافی بنوشید.

علاوه بر این، می‌توانید ویتامین‌های خاصی را برای تکمیل رژیم غذایی خود مصرف کنید: ویتامین A (و بتاکاروتن)، ویتامین C، ویتامین E و روی همگی گزینه‌های خوبی برای حفظ سلامت چشمان شما هستند.

 ورزش متوسط را در برنامه روزانه خود بگنجانید

برای حفظ سلامت جسمانی، توصیه می‌شود که هر هفته ۱۵۰ دقیقه (۲.۵ ساعت) فعالیت متوسط انجام دهید. این زمان را می‌توان به فعالیت‌های کوچک در طول هفته تقسیم کرد تا هدف به نظر قابل کنترل‌تری بیاید.

نمونه‌هایی از فعالیت‌های متوسط شامل پیاده‌روی سریع، رقص، دوچرخه‌سواری، ایروبیک، پیاده‌روی و اسکیت است. انجام منظم فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به مشکلات بینایی و سایر شرایط سلامتی کمک کند و با افزایش سن، احساس بهتری به شما بدهد.

خبرگزاری اقتصادی ایران