زنان فناور ایرانی تاریخ‌ساز شدند

حضور زنان توانمند در عرصه فناوری کشور در دهه‌های اخیر هرچند افزایش داشته با این وجود همچنان سهمشان نسبت به مردان چه در بخش‌های علمی و تحقیقاتی چه در مشاغل فناورانه و چه در بخش خصوصی چندان قابل توجه نیست؛ در تایید درستی این ادعا می‌توان این آمار را ارائه داد که فقط ۱۲ درصد از مشاغل فناورانه و نوین به زنان ایرانی اختصاص دارد.

همچنین، درحالی‌که ۲۷ هزار و ۲۳۷ نفر در هیأت مدیره شرکت‌های دانش بنیان عضویت دارند، فقط پنج هزار و ۱۵۴ نفر، معادل ۱۹ درصد از کل اعضا به زنان تعلّق دارد. هرچند بی‌انصافی است اگر نگوییم زنان ایرانی با همین سهم نسبتاً کم، در رویدادهای مختلف توانمندی خود را اثبات کرده‌اند. با این وجود، این آمار هم قابل توجه است که تعداد زنان رییس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت‌های دانش‌بنیان در ۳ سال گذشته افزایش یافته است. تعداد مدیران زن فناور از ۱۰۹۲ نفر در سال ۱۴۰۰ به ۲۲۵۰ نفر تا پایان ۹ ماهه سال ۱۴۰۳ رسیده است که افزایش دو برابری را نشان می‌دهد که از روندی امیدآفرین حکایت دارد.

در جدیدترین رویداد بین‌المللی، همین زنان ایرانی در حوزه فناوری افتخارآفرینی کردند به طوری که ۴ زن کارآفرین ایرانی در مسابقه شرکت‌های نوآفرین زنان بریکس که یکی از برنامه‌های اصلی مجمع کارآفرینان بریکس محسوب می‌شود، برنده این رقابت شدند. در این رویداد هزار پروژه از ۳۰ کشور جهان ثبت‌نام شده بود که در پایان ۲۶ پروژه از ۱۴ کشور انتخاب شدند و در بین این ۲۶ پروژه، ۴ مورد متعلق به زنان نوآفرین برتر ایرانی بوده است.

مشکلات زنان فناور؛ از کم بودن سرمایه برای تولید تا بروکراسی زیاد

با تغییر دولت‌ها، مسئولین متولی از ایده آل‌هایشان برای حضور زنان در عرصه نوآوری و فناوری و ضرورت افزایش مشارکت آن‌ها در این حوزه سخن می‌گویند، اما مشکلات و موانع بسیاری پیش روی زنان کارآفرین و فناور قرار دارد. کافی نبودن سرمایه اولیه برای تولید انبوه محصولات دانش بنیان، مانع بزرگی است که مسیر پیشرفت را برای زنان دشوار می‌کند، بروکراسی بسیار زیاد و مسیر دشوار برای کسب مجوزهای لازم برای تولید محصولات، نبود راه‌های ارتباطی موثر برای برخوردار شدن از حمایت‌های ملی و نبود یک مسیر مشخص و مجزا برای حمایت از زنان کارآفرین از دیگر مشکلاتی محسوب می‌شود که زنان فناور از آن گلایه‌مند هستند.

امیدواری برای حل مشکلات فعالیت زنان

حسین افشین، معاون علمی رئیس جمهور در دولت چهاردهم با صدور حکمی ۲ زن را به‌عنوان مشاوران خود منصوب کرده است که این انتصاب در دو وجه قابل ملاحظه است؛ اول توجه به حضور زنان در سمت‌های مدیریتی و دیگری آنکه می‌توان این کار را امید به شروع دورانی جدید برای رشد جایگاه زنان و تسهیل شرایط و رفع مشکلات برای نقش‌آفرینی زنان در زیست‌بوم فناوری و نوآوری تلقی کرد.

در ادامه با هدف معرفی زنان سرآمد و فناور ایرانی با برخی از آن‌ها که با کسب جایزه رویداد بریکس، افتخارآفرینی کرده‌اند، گفتگویی انجام داده‌ایم؛ در این گفتگوها این مدیران در مورد دستاوردهای فناورانه و مشکلات پیش روی فعالیت فناورانه خود سخن گفته‌اند.

یکی از زنان سرآمد ایرانی، دکتر اعظم کرمی دارای دکتری مهندسی برق مخابرات سیستم است که با مدیریت بر یک شرکت دانش بنیان و گردآوری نخبگان و فارغ التحصیلان دانشگاهی، خدمات و محصولات فناورانه سخت افزاری و نرم افزاری را در زمینه‌های هوش مصنوعی و رباتیک، پهپاد و تکنولوژی‌های وابسته، سنجش از دور، مانیتورینگ هوشمند، داده کاوی و اینترنت اشیاء ارائه داده است.

محصولی دانش بنیان که جایزه جیتکس دبی را به دست آورد

یکی از محصولات این شرکت که جایزه مسابقه شرکت‌های نوآفرین زنان بریکس و جیتکس دبی را به خود اختصاص داده است، «پهپاد تخصصی پایش خطوط انتقال برق» نام دارد. کرمی با بیان اینکه TRL (سطح آمادگی فناوری) این محصول ۸ است، در مورد ویژگی‌های پهپاد توضیح داد و گفت: این پهپاد دوربینی با کیفیت و با زوم بالا دارد و می‌تواند عیوب خطوط انتقال نیرو را ردیابی کند. این پهپاد همچنین با استفاده از فناوری اسلم (SLAM) محلی‌سازی و نقشه‌برداری همزمان فاصله را با دکل برآورد می‌کند.

ساخت پهپادی با زوم ۳۰ برابر برای مانیتورینگ تاسیسات

این مدیرعامل زن دانش بنیان که از اعضای هیئت علمی دانشگاه کرمان نیز هست، با تاکید بر اینکه بیش از نیمی از کارمندان این شرکت بانوان و از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های خوب کشور هستند، گفت: پهپادی که در این شرکت طراحی و تولید شده، در پایش و مانیتورینگ تجهیزات و تاسیسات صنایع مختلف قابل استفاده است. ناوبری مبتنی بر پردازش تصویر و مستقل از جی پی اس، قابلیت ناوبری اطراف میدان مغناطیسی بالا، پرواز اتوماتیک، اسکن بصری اطراف، ردیابی خطوط انتقال برق، مجهز به سنسورهای متناسب با نیاز کارفرما، دوربین تصویربرداری با زوم ۳۰ برابر از ویژگی‌های این پهپاد محسوب می‌شود.

وی یکی دیگر از تولیدات دانش بنیان این شرکت را ساخت نرم افزار AFTL برای تشخیص هوشمند عیوب تجهیزات خطوط انتقال و فوق توزیع برق عنوان کرد و افزود: این محصول به وسیله الگوریتم یادگیری عمیق، قابلیت تشخیص اتوماتیک بیش از ۸۰ نوع از عیوب الکتریکال، مکانیکال و فونداسیون را دارد. این محصول در شرکت‌های زیرمجموعه صنعت برق، حوزه تعمیرات و نگهداری صنایع دارای پست‌ها و خطوط انتقال و فوق توزیع استفاده می‌شود.

همت یک بانوی فناور برای تولید محصولات در حوزه توانبخشی عصبی

یک شرکت دانش بنیان دیگر که توسط یکی از زنان نوآفرین کشور مدیریت می‌شود، برای بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلالات مغز و اعصاب، محصولات نوینی را تولید و روانه بازار کرده است. سیده فاطمه حسینی، مدیر عامل این شرکت با همراهی تیمی توانمند متشکل از پزشکان، متخصصان علوم اعصاب و مهندسان الکترونیک، مکانیک و مهندسی پزشکی گامی موثر در حوزه توانبخشی عصبی برداشته است. محصول دانش بنیان این شرکت «قاشق یار هوشمند» نام دارد که با فناوری بیوفیدبک به افرادی که به دلیل عوارض سالمندی، پارکینسون، سکته مغزی به لرزش دست دچار شده‌اند، کمک می‌کند به راحتی وعده‌های غذایی خود را بخورند.

ایران سومین کشور سازنده «قاشق هوشمند»

مدیر این شرکت دانش بنیان در این باره توضیح داد: این دستگاه می‌تواند تا ۸۵ درصد لرزش دست را کاهش دهد و در نتیجه محتویات غذا از قاشق بیرون نمی‌ریزد. در واقع الگوریتم‌های هوشمند در تعامل با سنسورهای دقیق به کار رفته در قاشق یار، می‌توانند به طور خودکار لرزش دست را از حرکت ارادی تمایز دهند. سیستم پایدار ساز نویت، الکتروموتورهای تعبیه شده در بدنه دستگاه را به نحوی کنترل می‌کند که موجب خنثی شدن عمده لرزش‌ها می‌شود. این بانوی کارآفرین در ادامه تاکید کرد که فقط دو شرکت در آمریکا و چین موفق به تجاری سازی این محصول شده‌اند و در حال حاضر این شرکت با فناوری منحصر به فرد «میراکننده تعادلی» موفق شده است تا با رفع اشکالات موجود در این محصولات خارجی، با اثربخشی بیشتر و عملکردی رقابتی اقدام به تولید محصول کند و آن را روانه بازار کند.

گلایه‌های یک بانوی فناور از تبعیض در فضای کسب‌وکارهای فناورانه

دکتر مرضیه ابراهیمی، بانوی دیگر فناور کشورمان است و گلایه‌مندی خود را در فضای مشاغل فناورانه این‌طور عنوان می‌کند که کریدورهای زنان و مردان در فضای اشتغال فناورانه یکسان است و با توجه به شبکه‌سازی وسیع مردان در این حوزه، زنان در نوبت‌های آخر قرار می‌گیرند. او که برنده جایزه رویداد بریکس نیز هست، مطالباتی از متولیان حوزه فناوری دارد، از جمله اینکه محصولات و فناوری‌های دانش بنیان‌ها برای جذب سرمایه گذاران و متقاضیان خارجی توسط رایزنان فناوری در بریکس معرفی شود. خواسته دیگر دکتر ابراهیمی این است که در تامین سرمایه اولیه برای تولید انبوه محصولات با هدف تجاری سازی و صادرات در سطح بین الملل از طرف نهادهای متولی، ساز و کاری طراحی شود.

طرح نوآورانه دانش بنیان‌ها برای درمان سرطان

این بانوی موفق، مدیرعامل شرکت دانش بنیان کیان ایمن سلول است که در حوزه فناوری درمان بیماران سرطانی با استفاده از روش‌های نوین فعالیت می‌کند. این شرکت دو کارآزمایی بالینی در سطح فاز یک با همکاری بیمارستان حضرت رسول اکرم و پژوهشگاه رویان انجام داده که اولین همکاری در حوزه فراوری انواع سلول‌های خونی و سلول‌های ایمنی برای درمان سرطان و همکاری دوم در حوزه ارائه خدمات سلولی شامل فروش رده سلولی سرطانی، کشت دو بعدی و سه بعدی سلول‌های سرطانی، تست سمیت دارویی بر سلول‌های سرطانی و سلول‌های بنیادی سرطان بوده است.

این بانوی فناور که از اعضای هیات مدیره پژوهشگاه رویان نیز هست، این طرح نوآورانه را معرفی کرد و گفت: این طرح درباره «ایجاد بانک سلول‌های ایمنی» بوده که برای درمان بیماران سرطانی کاربرد دارد. سلول‌های ایمنی در افراد سالم می‌توانند ساز و کاری را برای درمان بیماران سرطانی فراهم کند و این سلول‌ها، به طور طبیعی خاصیت تشخیص سلول‌های سرطانی و از بین بردن آن را دارند. همچنین، این سلول‌ها توانایی حذف عفونت‌های ویروسی و افزایش بقای پیوند سلول‌های بنیادی در بیماران مبتلا به سرطان را نیز دارند.

وی با بیان اینکه ما در کشور به ساختارها و بسترهای مناسب برای مهندسی سلول‌های ایمنی نیاز داریم و خوشبختانه فعالیت این شرکت باعث ایجاد این بستر زیربنایی شده تا این سلول‌های ایمنی در دسترس باشند، تصریح کرد: این سلول‌ها علاوه بر اینکه در درمان کاربرد دارند، در آینده می‌توانند برای مهندسی ژنتیک مورد استفاده قرار گیرند. جداسازی سلول‌های ایمنی از خون محیطی، جداسازی سلول از خون بندناف، کشت و تکثیر و فعال سازی این سلول‌ها از خدمات شرکت محسوب می‌شود. در حال حاضر مجوز حداقل دست‌ورزی را از سازمان غذا و دارو دریافت کرده‌ایم و امیدواریم به زودی مجوز نهایی برای شروع فعالیت صادر شود.

ساخت «پلتفرم جامع احراز هویت دیجیتال» با مدیریت یک بانوی فناور

شرکت دانش بنیان دیگری که به سراغ آن رفتیم، شرکتی موثر در حوزه هوش مصنوعی است که توسط نفیسه حاتمی خواه مدیریت می‌شود و «پلتفرم جامع احراز هویت دیجیتال» را ارائه داده است. این شرکت دانش بنیان با به کارگیری به روزترین الگوریتم‌های هوش مصنوعی توانسته تا فرآیندهای احراز هویت دیجیتال و همچنین امضای دیجیتال را برای مشاغل در سریع‌ترین زمان پیاده سازی کند و نقشی در توسعه اقتصاد دیجیتال و همچنین تحول دیجیتال در ایران داشته باشد.

این سکوی دیجیتال در حوزه خدمات مالی و بانک، ارتباطات و اپراتور موبایل، صرافی ارز دیجیتال، بورس، بیمه و سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال از آنجا که آمار جرائمی مانند سرقت هویت و جعل هویت در شبکه‌های اجتماعی افزایش پیدا کرده است، سواستفاده از هویت‌های سرقت‌شده، نهادها و سازمان‌ها از جمله صرافی ارز دیجیتال را به استفاده از احراز هویت دیجیتال وا داشته است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا به درک درستی از کاربرد عمل احراز هویت دیجیتال برای شناسایی کاربران خود رسیده‌اند. پیش از این، شرکت‌ها با مشکلاتی روبرو بودند که از سرعت ارائه خدمات آن‌ها کم می‌کرد و فرایند احراز هویت دیجیتال، بسیاری از مشکلات را حل کرده است. مثالی دیگر اینکه با احراز هویت دیجیتال در حوزه ارز دیجیتال، جلوی بسیاری از اقدامات غیرقانونی مربوط به پولشویی گرفته می‌شود. از سوی دیگر، با توجه به ماهیت احراز هویت دیجیتال، کاربر و صرافی می‌توانند در سایه امنیت و اطمینان فعالیت کنند.

سخن پایانی

چنین دستاوردهای فناورانه‌ای که با مدیریت بانوان موفق ایرانی به بهره‌برداری رسیده و بعضاً برخی از همین تولیدات با دانش روز دنیا برابری می‌کند، نشان دهنده آن است که زن ایرانی نه فقط در حوزه‌های ورزشی، هنری، اجتماعی و … که در حوزه فناوری نیز می‌تواند افتخارآفرین باشد؛ هر چند در این مسیر مشکلات کم نیست و بعضاً شکاف جنسیتی و مردانه بودن زیست بوم فناوری به‌عنوان یک دافعه اجتماعی برای زنان عمل می‌کند و به آنها این حس را می‌دهد که در اقلیت قرار دارند، با این وجود قطعاً معاونت علمی و فناوری با همکاری معاونت امور زنان ریاست جمهوری می‌تواند با فراهم کردن زیرساخت‌ها و ایجاد بستر مناسب و همچنین تسهیل فرایند کار با حذف بروکراسی‌ها در کاستن لز این تبعیض‌ها موثر باشد.

مهر