از مادربزرگ تا میدان جهانی: زنان طراح ایران چگونه هویت را در پارچه می‌دوزند؟

مد ایران، میراثی زنانه است که اکنون دانشگاهی شده و جهانی می‌اندیشد. در عصری که بسیاری از کشورها به دنبال اصالت می‌گردند، طراحان زن ایرانی با ترکیب هوشمندانه «ترمه و برش مدرن» و «معماری سنتی و پارچه امروزی»، نه تنها یک صنعت، بلکه یک جریان فرهنگی قدرتمند را هدایت می‌کنند. آینده مد ایران با دستان این زنان رقم خواهد خورد.

در روزگاران گذشته، هر چند عنوان طراح مد وجود نداشت، اما زنان ایرانی در دربار هخامنشی و ساسانی عملاً پیشتازان طراحی لباس بودند. زنان اشرافی با انتخاب رنگ‌ها و پارچه‌های فاخر، سبک پوشش دربار را شکل می‌دادند.

با ورود اسلام و در دوران صفویه، زنان در کارگاه‌های بافت و دوخت فعال بودند و طرح‌های سنتی چون ترمه و زری، هنر آنان را نمایان می‌کرد. در دوران قاجار، زنان درباری با لباس‌های پرزرق‌وبرق و دامن‌های چین‌دار، مد آن دوره را ساختند و زنانی با لباس‌های محلی و رنگ‌های شاد، هویت فرهنگی مناطق مختلف ایران را زنده نگه می‌داشتند.

در دهه‌های اخیر و به ویژه در دهه ۱۳۶۰، طراحی لباس در ایران به عنوان رشته‌های دانشگاهی وارد شد. دانشگاه هنر تهران پیشگام این مسیر بود و امروز دانشگاه‌های متعددی در ایران این رشته را ارائه می‌دهند و زنان توانسته‌اند به‌طور حرفه‌ای وارد این عرصه شوند.

انتشار نخستین مجموعه‌های مدرن زنانه در تهران و اصفهان، نقطه عطفی بود که بحث‌های اجتماعی و رسانه‌ای را برانگیخت. زنان ایرانی در عرصه طراحی لباس با ترکیب اصالت سنتی و مدرن، توانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای در بازار داخلی و حتی بین‌المللی پیدا کنند. پیشتازانی دارند که نه تنها در داخل کشور الهام‌بخش هستند، بلکه با خلاقیت و نوآوری توانسته‌اند مد ایرانی را در سطح ملی و جهانی مطرح کنند. نام‌هایی مانند پریا فرزانه، فریدا پاشایی، مهرنوش شاه‌حسینی و همچنین طراحان شناخته‌شده‌ای چون بیژن پاکزاد هرچند مرد، اما تأثیرگذار در مد ایرانی در کنار زنان فعال، توانسته‌اند نام و پرچم ایران را بیش از پیش در عرصه مد مطرح کنند.

روایت زنان طراح؛ از مادربزرگ تا مدرنیت

مادران در خانواده‌ها نخستین کسانی هستند که الگوی پوشش را به فرزندان منتقل می‌کنند. از این رو، زنان می‌توانند با انتخاب لباس، پیام‌های اجتماعی و فرهنگی خود را منتقل کنند، چرا که ترکیب سنتی و مدرن در طراحی لباس زنانه بازتابی از جامعه‌ای است که میان گذشته و آینده در حرکت است.

حدیث ۲۵ ساله، طراح جوان ایرانی، می‌گوید:«من همیشه عاشق لباس‌های سنتی مادربزرگم بودم؛ رنگ‌های پرشور و دوخت‌های دستی که داستانی از گذشته را روایت می‌کرد. وقتی وارد دنیای طراحی لباس شدم، تصمیم گرفتم این اصالت را با نیازهای امروز ترکیب کنم. اولین مجموعه‌ام شامل مانتوهایی بود که از نقش‌های قالی لرستان الهام گرفته شده بود، اما با برش‌های مدرن و پارچه‌های سبک طراحی شد. وقتی دختران جوان این لباس‌ها را پوشیدند، احساس کردند که هم به ریشه‌هایشان وصل‌اند و هم مدرن و امروزی به نظر می‌رسند. برای من، طراحی لباس زنانه فقط خلق یک پوشش نیست؛ بلکه بازآفرینی هویت زنانه در قالبی تازه است.»

زهرا سادات، مادر شیرازی، نیز روایت می‌کند:«برای من لباس فقط پوشش نیست؛ فرهنگی است که به دخترانم منتقل می‌کنم. وقتی لباسی با طراحی زنانه و اصیل می‌پوشم، در واقع هویت و تاریخ را به نسل بعدی نشان می‌دهم.»الهام، ۳۵ ساله و طراح اصفهانی، می‌گوید:«طراحی‌های لباس من الهام گرفته از معماری سنتی شهرم بود. قوس‌ها و نقش‌های کاشی‌کاری را به طرح‌های پارچه تبدیل کردم. وقتی زنان این لباس‌ها را پوشیدند، احساس کردند بخشی از تاریخ شهرشان را با خود حمل می‌کنند.»

آینده طراحی لباس زنانه

طراحی لباس زنانه در سال ۲۰۲۵، فراتر از یک صنعت، به روایت فرهنگی و اجتماعی زنان تبدیل شده است. این طراحی‌ها نه تنها زیبایی و شکوه زنانه را بازتاب می‌دهند، بلکه ابزاری برای بیان هویت، مقاومت و استقلال هستند. در ایران، زنان طراح با ترکیب اصالت و نوآوری توانسته‌اند جایگاهی ویژه پیدا کنند. آینده طراحی لباس زنانه، آینده‌ای است که در آن فناوری، فرهنگ و نقش مادران در انتقال هویت همگی در کنار هم قرار می‌گیرند.

در هند و اندونزی، لباس‌های زنانه سنتی با طراحی مدرن ترکیب شده‌اند و بازار بزرگی ایجاد کرده‌اند. در اروپا و آمریکا، تمرکز بر فناوری و طراحی پایدار است، اما همچنان الهام از فرهنگ‌های بومی دیده می‌شود. در ایران نیز طراحان در حال تجربه همان مسیری هستند که دیگر کشورها پیش‌تر طی کرده‌اند؛ یعنی تبدیل طراحی لباس زنانه از یک صنعت محدود به یک جریان فرهنگی گسترده.

زنان طراح ایرانی با ترکیب اصالت و نوآوری توانسته‌اند جایگاهی ویژه پیدا کنند و در سال‌های آینده بیش از پیش در صنعت مد نقش‌آفرینی خواهند کرد.

خبرگزاری فارس