زنان در قاب سریال و رسانه؛ علیه فرهنگ ایرانی

گشت‌وگذار در مغازه‌های پوشاک زنانه نشان می‌دهد بخش زیادی از آنچه در حال حاضر «مانتو» نامیده می‌شود، شبیه یک پیراهن کوتاه مردانه است، جلو باز و بدون دکمه. این تغییر، نه یک انتخاب شخصی که نتیجه تلاقی چند عامل اساسی است؛ فرهنگ، اقتصاد، رسانه و مد.

ویترین‌های پوشاک زنانه در سال‌های اخیر یکنواخت تر از همیشه شده‌اند. تنوع جای خود را به تکرار داده است؛ نه از نظر طرح یا رنگ، که از نظر تیپ پوشش. مانتوهای جلو باز، نازک یا مدل‌هایی با عنوان «کراپ‌مانتو» حالا بخش عمده بازار را تشکیل می‌دهند. حتی افرادی که این سبک از پوشش را دوست ندارند، ناچارند آن را انتخاب کنند، چون جایگزینی پیدا نمی‌شود. این دگرگونی نه‌تنها انتخاب‌ها را با محدودیا مواجه کرده، بلکه معنای «پوشش» را نیز تغییر داده است. این وضعیت، لزوم توجه جدی به نیازهای متنوع مشتریان و فعال بودن بازار را نشان می‌دهد.

رسانه جریان دهند مد

در تحلیل این تغییر، نمی‌توان به نقش رسانه‌ها بی‌توجه بود. سریال‌ها، اینستاگرام و تلویزیون تصویری از زن ایرانی نشان می‌دهند که فاصله زیادی با عرف پوشش دارد. الگوسازی رسانه‌ای در فضای مجازی و برخی سریال‌ها، ناخودآگاه یک سبک خاص از پوشش را به سلیقه مردم تبدیل کرده است. ارزیابی‌های غیررسمی و داده‌های مطرح‌شده در نشست‌های کارگروه‌های تخصصی مد و رسانه، بخش قابل‌ توجهی از تبلیغات پوشاک زنان در شبکه‌هایی مانند اینستاگرام، شامل مدل‌هایی بوده که با ضوابط عرفی و پوشش متعارف فاصله دارند؛ وضعیتی که به‌خصوص در سال ۱۴۰۳، با افزایش ویترین‌های مجازی و مزون‌های آنلاین تشدید شده است.

مثال‌های مختلفی از تأثیر مستقیم رسانه بر سلیقه پوشاک عمومی وجود دارد. کافی‌ است به موجی که بعد از پخش سریال «شهرزاد» راه افتاد نگاه کنیم؛ لباس‌های گل‌گلی دهه سی، دامن‌های فون، کت‌های کوتاه زنانه و حتی گردنبند معروف «مرغ آمین» که فرهاد به شهرزاد هدیه داد، ناگهان در ویترین مغازه‌ها ظاهر و به صورت انبوه تولید شد. همچنین در سال‌های اخیر، سریال‌هایی مانند «زخم کاری» که شخصیت‌های زن آن‌ها با پوشش‌های نامتعارف در قالب کت‌های کوتاه و جلو باز ظاهر شدند، تأثیر قابل ‌توجهی بر روند پوشش زنان در شهرهای بزرگ داشته‌اند. این تأثیر، فقط از طریق دیده شدن نیست؛ بلکه رسانه با ساختن یک کاراکتر یا قهرمان محبوب، سبک پوشش او را هم به‌عنوان بخشی از هویتش جا می‌اندازد. به ‌این ‌ترتیب، یک مدل لباس که شاید در ابتدا متفاوت و خاص به نظر می‌رسد، در طول چند ماه به انتخاب رایج تبدیل می‌شود.

اسماعیل براری، کارگردان سینما درخصوص تاثیر لباس‌های بازیگران در جامعه می‌گوید: «طراحان لباس به محض شروع یک پروژه سینمایی شروع به کار می‌کنند. سپس شرکت‌هایی که تولید انبوه دارند، از پروژه حمایت و در تولید لباس های طراحی شده همکاری می‌کنند. در این چرخه سالن‌های مد با بازیگران در ارتباط هستند و با امکاناتی که دارند، آن لباس را در جامعه تبدیل به مد رایج می‌کنند. »

علاوه بر سریال‌ها، اینفلوئنسرهای فعال در شبکه‌های اجتماعی هم نقش مهمی در جهت‌دهی مد ایفا می‌کنند. استایل‌های خاص این افراد، مانند طرح‌های نامتعارف یا مانتوهای کوتاه، به سرعت در بین جوانان و حتی میانسالان محبوب شده است. این روند، در کنار ضعف سیاست‌های نظارتی و فرهنگی، فضای بازار پوشاک را به سمت محدود شدن لباس‌های پوشیده و متعارف سوق داده است.

«جشنواره مد و لباس فجر، با آنکه ۱۳ سال قدمت دارد، هنوز نتوانسته نقشی تأثیرگذار در فرهنگ‌سازی ایفا کند.» این را فعالان حوزه مد که در جشنواره‌های مختلف حضور دارند می‌گویند. آن‌ها معتقدند خروجی کارشان در رسانه‌های جریان‌ساز انعکاس ندارد. بر خلاف جشنواره فیلم فجر که هزاران مطلب، گفت‌وگو و تحلیل را به خود اختصاص می‌دهد، رویدادهای حوزه مد معمولاً با حداقل توجه رسانه‌ای روبه‌رو هستند. این در حالی است که مد، همان‌قدر هویت‌ساز است که سینما؛ شاید حتی بیشتر، چون هر روز و هر ساعت با مسئله پوشش در خیابان‌ها مواجهیم. بی‌توجهی رسانه‌ای به این رویدادها، فرصت‌های بی‌نظیری را برای معرفی الگوهای پوششی متناسب با فرهنگ ایرانی از بین می‌برد.

مریم یاسینی، کارشناس طراحی لباس معتقد است: «شرکت های قدرتمند مد را تعیین می کنند.» اگر بخواهیم از این وضعیت عبور کنیم، باید پوشش را نه به‌عنوان یک ضرورت صرف، بلکه به‌عنوان یک روایت فرهنگی بازتعریف کنیم. استفاده از ابزارهای رسانه‌ای (سریال، مستند، پادکست، برنامه‌های هنری)، تقویت اقتصاد پوشاک داخلی، هم‌افزایی میان نهادهای فرهنگی و تدوین برنامه آموزشی هویتی در مدارس، می‌توانند به بازگشت تعادل کمک کنند.

در این خصوص برخی از مخاطبان خبرگزاری فارس پویشی با عنوان «مطالبه برخورد با پوشش‌های زننده و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی» در سامانه فارس ثبت کردند که در بخشی از این پویش آمده است: از دادگستری های که همت کردند و بساط سگ گردانی را جمع کردند خواهشمندیم که بساط پوشش های غربی و زننده و برهنه گرایی را هم جمع کنند.

خبرگزاری فارس