زنان در تاریخ جامعه پزشکی

برخی از «اولین» پیشرفت های حوزه پزشکی در ایران مرهون تلاش های پزشکان زنی همچون شیدا شمس، متخصص پوست و اقدس شکوه محامدی، اولین متخصص داخلی زن است؛ زنانی که برای تحصیل علم حتی در زمان جنگ جهانی دوم راهی کشورهای اروپایی شدند تا بتوانند بعد از علم آموزی به کشور خدمت کنند.

تعداد پزشکان زن براساس آمار و ارقام

براساس آمارها جمعیت زنان پزشک پیش از انقلاب ۳۵۰۰ نفر بود، در حالی که اکنون به ۶۶ هزار نفر رسیده است. در حال حاضر اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم‌ پزشکی کشور ۲۱ هزار و ۱۶۶ نفر هستند که ۹هزار و ۳۴۰ نفر از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند و ۷۵۱ نفر از آن‌ها استاد تمام هستند. همچنین آمار زنان دانش‌آموخته پزشکی پیش از انقلاب ۶ درصد بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ۵۰ درصد رسیده است.

زنان پیشتاز در عرصه پزشکی

علاوه بر مردانی که در عرصه پزشکی خدمات بسیاری را برای این مرز و بوم انجام دادند، زنان نیز به خصوص از اواخر دوران قاجار به عرصه پزشکی وارد شده و جزو پیشتازان این عرصه محسوب می شوند.

اقدس غربی، دانش آموخته داروسازی نوین یکی از این زنان بود. او به عنوان اولین زن دانش‌آموخته این رشته در ایران شناخته می شود. میرزا نصرالله خان، پدر او در کالج آمریکایی تهران به تحصیل در رشته داروسازی پرداخت و اولین داروخانه نوین ایران در سال ۱۳۳۱ قمری را راه‌اندازی کرد. یکی از تصاویر جالب که در بایگانی دیجیتال «آرشیو دنیای زنان درعصر قاجار» به ثبت رسیده است، نشان می‌دهد که اقدس غربی به عنوان یکی از دانش‌آموختگان رشته داروسازی در ایران در جمع دانشجویان این رشته حضور داشته است.

بدرالزمان تیمورتاش، بانوی دندانپزشک نیز از دیگر زنان پزشکی است که نامش به عنوان اولین دندان‌پزشک زن ایرانی بر آمفی تئاتر دانشکده علوم پزشکی مشهد خودنمایی می‌کند. او متولد روستای نردین میامی واقع در شرق استان سمنان بود که زندگی پرفراز و نشیبش می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از زنان پزشک در روزگار ما باشد. این پزشک که بسیار به تحصیل علم و دانش علاقه داشت، از نردین و سپس بجنورد، به بلژیک و فرانسه رفت و پس از عدم موافقت خانواده برای اعزامش به جمهوری خلق کنگو در قلب آفریقا، مشهد را برای ادامه زندگی انتخاب کرد و تا پایان عمر در این شهر به خدمت به مردم پرداخت.

نصرت‌الملوک کاشانچی، اولین پزشک زن ایرانی بود که در زمینه‌ی پزشکی قانونی فارغ‌التحصیل شد و جز ده زن اول ایرانی بود که توانست در ۱۸ سالگی وارد دانشگاه شود و نام خود را به عنوان اولین پزشک زن ایرانی که در پزشکی قانونی فعالیت می‌کرد ثبت کند. وی فرزند یکی از تاجران معروف و ثروتمند بود که ابتدا در رشته مامایی دانشگاه تهران تحصیل کرد و برای ادامه تحصیل راهی اروپا شد و تخصص خود را در پاریس تکمیل نمود. بعد از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و به کمک پدرش یک پلی‌کلینیک تخصصی زنان و مامایی تأسیس کرد و به بانوان محروم ویزیت و مشاوره رایگان می داد. نصرت الملوک کاشانچی اولین پزشک زن ایرانی است که در وزارت دادگستری و پزشکی قانونی استخدام شد و در بخش پزشکی قانونی بنیان‌گذار بخش زنان بود.

دکتر سکینه پری در روسیه متولد شد و پس از کسب تخصص زنان توانست رشته پزشکی را در شوروی به پایان برساند و در سن ۳۱ سالگی موفق به دریافت تخصص در رشته جراحی و سرطان شناسی شد. این بانوی موفق پس از فوت پدر و مادرش به ایران بازگشت و بلافاصله با آزمون توانست اجازه طبابت خود را دریافت کند. وی با تاسیس مطب در شهر بندرگز به کار طبابت مغول شد و کمک به افراد بی بضاعت را سر لوحه کار خود قرار داد و آخرین روزهای حیات خود بیشتر بیماران را به‌طور رایگان ویزیت می نمود.

مریم پور رضا قزل ایاغ در سال ۱۳۱۳ در تهران متولد شد و توانست به تحصیل در رشته پزشکی دانشگاه تهران بپردازد. وی برای ادامه تحصیلات به بلژيك و فرانسه سفر كرد و موفق به كسب مدرك فوق تخصص نازايي شد اما او همواره درباره مدارک تحصیلی خود می گوید: مداركم همه اينجاست(ایران) و افتخار مي‌كنم كه دست پرورده‌ي اين جامعه و دانشكده‌ي پزشكي هستم.

خانم پوررضا از متخصصان برجسته‌ي جامعه علمي كشور است كه به عنوان اولين استاد زن رشته زنان و زايمان ايران شناخته می شود. این بانوی پزشک کتاب هایی را نیز به چاپ رسانده که با استقبال خوبی مواجه شده است کتاب هایی همچون: فوريت‌هاي زنان و مامايي و بيماري‌هاي زنان.

دبير بورد تخصصي وزارت بهداشت از عناوین دیگر فعالیت های دکتر پوررضا در طول چند دهه خدمتش می باشد و رمز موفقیت خود را پشتکار، علاقه به آموختن، سحرخیزی، انضباط و مسئولیت‌پذیری می‌داند.

شکوه اقدس محامدی در تهران متولد شد از او به عنوان اولین متخصص داخلی و نخستین دانش آموخته زن ایرانی دانشگاه های آلمان یاد می شود. دکتر محامدی بعد از جنگ جهانی دوم با احراز رتبه اول در آزمون اعزام به خارج برای تحصیل پزشکی عازم آلمان شد و دكتري خود را در سال ۱۳۳۷ و تخصص داخلي را در سال ۱۳۳۹ از دانشگاه فريدريك ويلهلم بن اخذ كرد. وی پنج سال بعد موفق به کسب ديپلم بيماريهاي گرمسيري از دانشگاه هامبورگ شد. در سال ۱۳۴۵ به کشور بازگشت و ریاست درمانگاه بيمارستان مهر را برعهده گرفت و در سال های مختلف موفق به اخذ درجات و مدارک متعددی همچون، درجه دانشياري، يپلم آنزيم شناسي در بيماري هاي خون و فوق تخصص ريه شد.

بهبود سلامت زنان در سایه پیشرفت‌های حوزه پزشکی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از ۹۵ درصد زایمان‌ها توسط پزشکان زن که در حوزه زنان و زایمان تخصص دارند، انجام شده است. همچنین، به ازای هر ۱۰۰ هزار زن در کشور ۶۰ ماما و ۲/۸ متخصص زنان و زایمان در کشور فعالیت می‌کنند که برابر با آمارهای جهانی است. کشور ما از نظر کمترین میزان مرگ و میر به دلیل سرطان دهانه رحم رتبه دهم در جهان را کسب کرده است.

تحصیل تخصص زنان برای زنان و ساخت بیمارستان‌های تخصصی زنان نیز از دیگر پیشرفت‌های کشور ما در حوزه پزشکی است براساس آمارها در حال حاضر به ازای هر ۱۰۰هزار زن، ۶۰ ماما وجود دارد که مطابق استانداردهای جهانی است.