نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
کتاب «پردگیان قاجاری در بازار تهران» نوشته مریم عمارلو به‌تازگی توسط انتشارات شیرازه منتشر شده است. این اثر به بررسی ارتباط زنان با فضاهای ساخته‌شده در طول بیش از یک قرن از مطالعة مدرن معماری ایران می‌پردازد، موضوعی که همواره نادیده گرفته شده است.
درحالی‌که مردان در طول تاریخ بناها و شهرها را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که زنان را در حاشیه و پرده نگه دارند و از حضور آنان در فضاهای عمومی جلوگیری کنند، حتی مکان‌هایی مانند زیارتگاه‌ها که می‌توانستند فضایی برای حضور زنان باشند، به‌شدت محفوظ و در معرض نگاه‌های کنجکاو مردان قرار داشتند. مردان، معماری بازار را به نفع خود ساماندهی کرده‌اند.
حضور زنان در بخش‌هایی از بازار، به‌ویژه در مکان‌هایی با رنگ صنعتی بیشتر، حتی می‌توانست خطرناک باشد. مکان‌هایی که مشتریان اصلی آن‌ها زنان بودند، از تدابیر معمارانه‌ای که آسایش حضور زنان را فراهم کند، کمتر بهره‌مند بودند؛ بنابراین، بررسی روابط حضور زنان و معماری بازار، به‌ویژه در بازار تهران قاجاری، به‌نوعی توضیح جنبه‌های نامناسب معماری برای حضور زنان را در پی دارد.
روش و شیوة حضور زنان در شهر و بازار تهران در دوره قاجاری دستخوش تغییرات عمده‌ای شد. با افزایش تمایل به نوآوری و رواج تجدد، این حضور نیز تنوع و گسترش بیشتری پیدا کرد.
همچنین، روش‌های حضور زنان در طبقات اجتماعی مختلف متفاوت بود و هر طبقه از زنان، از درویش تا ثروتمند، راه‌های خاصی برای حضور در بازار و فضاهای عمومی یا دوری از آن‌ها پیدا می‌کردند.
این کتاب به شیوه‌ای نوین به بخشی از تاریخ شهر و معماری قاجاریه پرداخته و تلاش دارد در دوره قاجاریه و در فضاهای عمومی، نشانه‌هایی از حیات اجتماعی زنان را بیابد که به‌آرامی و نازکی پیش می‌رفتند، اما درعین‌حال به‌نوعی عصیان علیه نظم ناعادلانه و ساختارهای تبعیض‌آمیز نیز آمیخته بود.
هدف اصلی این اثر، بررسی نسبت‌های حضور زنان در بازار و معماری آن است، چرا که تضاد بین پرده‌نشینی و حضور در بازار تاریخی طولانی دارد و در ادبیات کهن فارسی نیز نمونه‌هایی از آن مشاهده می‌شود. بازار به‌عنوان نقطه‌ای مقابل خلوت و حرم، مکانی برای آشکارسازی و نمایشی عمومی است که با پرده‌پوشی تناسبی ندارد.
در این کتاب، بازار تهران در دوره ناصری و محدوده‌ای که در نقشه تهران سال ۱۳۰۹ قمری به‌عنوان بازار مشخص شده، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بازار از سبزه‌میدان آغاز و تا دروازه شاه عبدالعظیم امتداد می‌یابد. بخش‌هایی از بازار مانند بازار امیر و بازار کفاشان در شمال غرب بازار به‌تدریج در دوران ناصرالدین‌شاه ساخته شدند.
فصل اول کتاب به بررسی حیات اجتماعی زنان و شرایط غالب بر آن‌ها در گروه‌های جمعیتی مهم ایران می‌پردازد. تحلیل الگوهای جنسیتی و وضعیت زنان می‌تواند همدلی بیشتری با چالش‌ها و سختی‌هایی که زنان برای حضور در فضاهای عمومی متحمل می‌شدند، ایجاد کند و مبارزات آرام و مستمر آن‌ها را معنادارتر سازد.
فصل دوم به روایت‌هایی از حضور زنان در بازار اختصاص دارد که از فعالیت‌های روزمره آن‌ها نشأت می‌گیرد و احتمالاً تکرارپذیر بوده است. این فصل به بررسی الگوهای عرفی مؤثر بر حضور زنان می‌پردازد و سپس حضور آن‌ها را از منظر جایگاه طبقاتی مورد تحلیل قرار می‌دهد. در این فصل به عناصری از ساختار و مکان بازار که بر حضور زنان تأثیرگذار بوده‌اند، پرداخته می‌شود.
فصل پایانی به روایت‌هایی از رویدادهای خاص یا آیین‌ها می‌پردازد که زمان آن‌ها بر اساس تقویم هجری قمری و مناسبت‌های مذهبی تعیین شده است.
این کتاب با جسارت و نوآوری، روایت‌های معمول از زنان دوره قاجار را به چالش می‌کشد و با کنارگذاشتن تصویر کلیشه‌ای از زنان محصور در اندرونی، بر حضور فعال و پویای آن‌ها در عرصه عمومی، به‌ویژه در بازار پرجنب‌وجوش تهران تأکید می‌کند.
نویسنده با دقتی مثال‌زدنی، منابع تاریخی را بررسی کرده و با کنار هم قراردادن قطعات پراکنده این پازل تاریخی، تصویری غنی و چندبعدی از زنان قاجاری ارائه می‌دهد. او نشان می‌دهد که چگونه زنان باوجود محدودیت‌های اجتماعی، با زیرکی و جسارت در بازار حضور یافته و در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشارکت می‌کردند.
این کتاب تنها به توصیف حضور زنان در بازار بسنده نمی‌کند، بلکه با نگاهی دقیق به تأثیر متقابل معماری بازار و حضور زنان می‌پردازد. نویسنده به زیبایی نشان می‌دهد که چگونه طراحی فضاها، گذرها و حجره‌ها بر نوع تعاملات اجتماعی زنان تأثیر می‌گذارد و فرصت‌ها و محدودیت‌هایی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
خبر آنلاین
گفتگوی جهانبانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت