11 فوریه روز جهانی زنان در علم؛

زنان ایرانی، گوهر تابنده در عرصه علم

امروز ۱۱ فوریه روز جهانی زنان در علم است. بر اساس آمارهای سالانه‌‌ی گزارش جهانی شکاف جنسیتی در حوزه‌ی آموزش و دسترسی زنان به آموزش‌های برابر و عادلانه، زنان در ایران رشد بسیار زیادی داشته‌اند. تاثیر انقلاب اسلامی حقیقتا تحولی شگرف برای حضور زنان در عرصه‌های علمی کشور را ایجاد کرد.

امروز ۱۱ فوریه روز جهانی زنان در علم است. به این بهانه می‌خواهیم در این تقریر در رابطه با حضور زن ایرانی در عرصه‌های علمی سخن بکوییم.

انقلاب اسلامی حقیقتا تحولی شگرف در حضور زنان در عرصه‌های علمی کشور ایجاد کرد. بر اساس آمارهای سالانه‌‌ی گزارش جهانی شکاف جنسیتی در حوزه‌ی آموزش و دسترسی زنان به آموزش‌های برابر و عادلانه، زنان در ایران رشد بسیار زیادی داشته‌اند. دکتر انسیه خزعلی، معاونت امور زنان اسبق ریاست جمهوری در این رابطه در مصاحبه‌ای چنین گفته بود؛ «تنها ۶درصد دانشجویان قبل از انقلاب را دختران تشکیل می‌دادند اما بعد از انقلاب و در زمان فعلی این آمار به ۶۰ درصد رسیده است.»  

این رشد ده برابری در تحصیل زن ایران در مقاطع تحصیلی عالی می‌تواند بیانگر بسیاری از ابعاد مهم و کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. از جمله ابعاد مهم آن است که در زمان پهلوی خانواده های بسیاری از شهرهای مهم و بزرگ از جمله تهران، اصفهان، شیراز و… اجازه‌ی ادامه‌ی تحصیل دختران خود را از مقطعی به بعد نمی‌دادند. این امر اما با روی کار آمدن جمهوری اسلامی، کاملا دستخوش تحولات گسترده‌ای شد.

 بسیاری از خانواده‌هایی که مانع از ادامه‌ی تحصیل دختران خود می‌شدند، آنان را برای ادامه‌ی تحصیل تشویق می‌کردند. قبل از انقلاب تعداد دانش آموزان دختر دو میلیون ۷۰۰ هزار نفر بود که این آمار بعد از انقلاب به ۶ میلیون ۵۰۰ هزار نفر رسیده است. این آمارها خود و تفاوت فاحشی که در آنان به چشم می‌خورد بیانگر نبود شرایط امن برای ادامه تحصیل زنان در مقاطع تحصیلی مختلف خصوصا مقاطع تحصیلی عالی در زمان پهلوی است.

با انقلاب اسلامی، حاکمیت ناامنی مدارس و دانشگاه‌ها برای زنان و دختران از اذهان عمومی مردم رخت بر بست و تحصیلات عالیه نیز مایه افتخار زنان و خانواده‌هایشان شد.

برکت این حضور فعال و پویای زنان در دانشگاه‌های کشور سبب افزایش رقابت شورانگیز علمی میان دختران و حتی دختران و پسران شد. این امر نخبگانی چون مریم میرزاخانی، حنانه خرمدشتی، طوبی کرمانی و… را برای جامعه و جهان تربیت کرد.

این رشد چشمگیر زنان تحصیلکرده در کشور پس از انقلاب مایه‌ی مباهات رهبر انقلاب نیز بوده است. ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود در رابطه با خدمات انقلاب اسلامی نسبت به زنان چنین گفتند؛«این یکی از بزرگ‌ترین افتخارات نظام اسلامی است که در سایه‌ی نظام اسلامی این‌همه زن فرزانه و تحصیل‌کرده و خوش‌فکر و ممتاز از لحاظ فکری و عملی در جامعه‌ی ما وجود دارند؛ خیلی نعمت بزرگی است و مایه‌ی افتخار است.»

این جمله‌ی رهبر انقلاب اسلامی به‌روشنی نگاه ایشان به مسئله‌ی تحصیل و علم‌آموزی زنان در جامعه‌ی اسلامی را نشان می‌دهد. ایشان همواره از پیشگامانِ فرهنگ‌سازیِ رشد علمی زنان در جامعه بوده و هستند و اساسا پیشرفت بانوان در عرصه‌ی علم را یکی از دستاوردها و موفقیت‌های نظام جمهوری اسلامی می‌دانند.

نکته‌ی مهم در رابطه با حضور زنان در عرصه علمی اما تنها به حضور آنان به عنوان دانش‌آموز و یا دانشجو منتهی نمی‌شود. ایران اسلامی اگرچه در عرصه‌های علمی و آموزشی زنان و دختران رشد چشمگیری داشته است؛ اما در رابطه با حضور زنان در سطوح استادی، سیاستگذاری و مدیریتی در آموزش و پرورش و آموزش عالی نیاز به پیشرفتی بیش از پیش دارد.

نیاز است تا از ظرفیت‌های علمی و خلاقانه‌ی زنان تحصیلکرده و کاربلد در عرصه آموزش عالی و آموزش و پرورش به کار آید تا خلأهایی از جمله فشارهای تحصیلی مضاعف وارده بر زنان دانشجو را شاهد نباشیم. در نهایت نیز خانواده دوست نبودن دانشگاه را شاهد نباشیم.

رشد کم‌نظیر زنان ایرانی در عرصه‌های عالی علمی نباید متوقف شود و باید با سیاستگذاری‌های به روز این مسیر برای زنان هموارتر گردد.

صغری عاشوری