روایت نیویورکر از زنان جسور جزیره هنگام

جزیره هنگام، جزیره‌ای گرمسیری در سواحل ایران و در انتهای جنوبی خلیج فارس است. این جزیره با مساحتی حدود ۳۶ کیلومتر مربع، تنها سه روستا با چند صد خانوار دارد. اهمیت ژئواستراتژیک این جزیره از دیرباز مورد توجه بوده است. نئارخوس، دریاسالار یونانی ناوگان اسکندر کبیر، در سفرهای خود به خلیج فارس در قرن چهارم پیش از میلاد به این جزیره اشاره کرده است.

در قرن‌های شانزدهم و هفدهم، ارتش پرتغال هنگام را اشغال کرد. سپس در سال ۱۹۱۳، بریتانیا یک پایگاه دریایی در آن تأسیس نمود. از اواخر دهه ۱۹۴۰، این جزیره شاهد عبور کشتی‌های نفت‌کش به سمت تنگه هرمز بوده است. امروزه، روزانه یک‌پنجم از نفت و گاز طبیعی جهان از این مسیر عبور می‌کند.

زنان ماهیگیر؛ پیشگامان خوداتکایی

امروزه جزیره هنگام بیشتر به دلیل زنان ماهیگیرش شناخته می‌شود. این زنان، که به «دختران دریا» معروف‌اند، تنها زنان ماهیگیر در ایران و احتمالاً در هشت کشور اطراف خلیج فارس هستند. آن‌ها سحرگاه، بدون همراهی مردان و اغلب به تنهایی، با قایق‌های کوچک و فرسوده به صید ماهی‌هایی مانند دوولمی و ماهی امپراتور پولک‌دوزی‌شده می‌پردازند. این ماهی‌ها به دندان‌های تیز و گازهای شدید مشهورند.

پوشش زنان ماهیگیر نیز قابل توجه است. آن‌ها برقع‌های تمام‌قد می‌پوشند که با طرح‌های گلدار و رنگ‌های روشن تزئین شده‌اند. بر اساس روایات محلی، این پوشش برای محافظت از آزار مردان خارجی در دوران اشغال پرتغال و بریتانیا به کار می‌رفته است. برخی برقع‌ها حتی دارای سبیل‌های مصنوعی بودند تا زنان را به شکل مردان درآورند. علاوه بر این، برقع‌ها از آن‌ها در برابر آفتاب سوزان نیز محافظت می‌کند.

چالش‌ها و تغییرات در زندگی زنان ماهیگیر

این زنان که اغلب نان‌آوران اصلی خانواده‌های خود هستند، با چالش‌های قانونی نیز روبه‌رو شده‌اند. قوانین کار ایران زنان را از انجام مشاغل خطرناک منع می‌کند، اما آن‌ها دهه‌هاست که بدون مجوز رسمی به ماهیگیری مشغول‌اند. تا دو سال پیش، دولت مجوز ماهیگیری به زنان نمی‌داد و آن‌ها از یارانه سوخت و بیمه قایق‌ها محروم بودند. پس از اعتراضات، اداره شیلات موافقت کرد مجوز صادر کند، اما هر مجوز باید بین دو زن مشترک باشد، حتی اگر قایق‌های جداگانه داشته باشند.

با این حال، نسل جوان‌تر کمتر به این حرفه روی می‌آورد. امروزه تنها حدود ۱۲ زن ماهیگیر در هنگام فعال‌اند. بسیاری از جوانان به دنبال تحصیلات بالاتر، مشاغل اداری یا زندگی شهری هستند. حتی برخی زنان ماهیگیر از عکاسی گردشگران و انتشار تصاویرشان در شبکه‌های اجتماعی انتقاد دارند، اما خدیجه قدسی‌نژاد، جوان‌ترین ماهیگیر جزیره، از این فضا برای فروش صید روزانه خود استفاده می‌کند. او با صفحه اینستاگرام «خاجو» بیش از صد هزار دنبال‌کننده دارد و یک مهمان‌خانه و کافه کوچک نیز اداره می‌کند.

با افزایش ارتباط جزیره با دیگر نقاط ایران، آینده ماهیگیری زنان در هنگام نامعلوم است. عکاسانی مانند فروغ علایی نگران‌اند که این زنان، آخرین نسل از یک سنت دیرینه باشند.

 اکوایران