روایت زنانه از حج

حاصل سفر حج خانم” فائضه غفار حدادی” در سال ۱۴۰۲ خورشیدی که پیش‌ازاین نیز، سفرنامه “الی… ” را به‌عنوان نخستین زن ایرانی از سفر به مرزهای فلسطین اشغالی به نگارش درآورده، در قالب کتاب” دورت بگردم” که به تجربه سفر معنوی و ۴۰ روز در جوار “خانه دوست” بودن پرداخته، در بوته نقد نهاده‌ایم.

وی در ابتدا به درخواست مصرانه خود از خدا، برای روایتگری این اتفاق عظیم هر ساله جامعه جهانی مسلمانان، هم در طول سفر هم بعد از آن اشاره نموده، سفرنامه‌های رایج بازار را تکرار ادای تکلیف نگارنده، و با نگارش مردانه به جز چند نسخه کوچک سفرنامه به قلم زنان قاجار که بازتاب‌دهنده موقعیت حج در شرایط امروز جامعه ایران نیستند،

 همچنین به اعتقاد ایشان، حتی سفرنامه “بنت‌الهدی صدر” نیز روایتی بسیار کوتاه مبتنی و قائل به زمانه خود، دانست.

نویسنده کتاب” دورت بگردم “،هدف و اولویت نخست خود را از نگارش این سفرنامه، ایجاد اشتیاق در دل خوانندگان عنوان نموده و انتخاب چنین عنوانی برای سفرنامه حج را در راستای برانگیختن حس کنجکاوی مخاطب از اتفاقات این سفر بر فرد حاجی بیان می‌نماید.

خانم شبرنگ به‌عنوان منتقد در مورد این کتاب، به اعتقاد برخی که این نوشته‌ها را از نظر ادبی سفرنامه نمی‌دانند اشاره نموده، و باتوجه‌به تعریف جامع‌تر امروزی، سرنوشت‌ها را بر اساس قواعد حوزه ادبیات، در داخل دایره کلان تعریف سفرنامه‌نویسی قرار می‌دهد.

وی با بیان تلاش نویسنده این کتاب، برای “ارزش‌افزوده سفر حج “،نوشته او را تحلیلی و ایجادکننده ارتباط حوزه قلم نویسنده با مخاطب می‌داند.

شبرنگ در تصویر و ترسیم ویژگی‌های این کتاب به نکاتی اشاره نمود:

اولین ویژگی متفاوت این اثر، همان روایت یک خانم از سفر معنوی حج است. وی با اعتقاد به نیاز سفرنامه هر ساله از حج، و روایت از حضور مسائل متفاوت و مرتبط با حوادث جهانی، به ویژگی کشف و شهود نویسنده در قالب زیست روزانه خود برای انتقال تجربیات و گفتگو با امت مسلمان، و به‌ویژه بانوان مسلمان اشاره نموده، و آن را یکی از نقاط ممتاز این سفرنامه به شمار آورد.

توجه به مسائل مهم جهان اسلام، با قلمی متعهد و تبیین‌کننده و جایگاه رفیع و بااهمیت مسئله قدس و فلسطین در این کتاب، نکته‌ای دیگر از ویژگی‌های این سفرنامه است.

ویژگی بعدی این اثر، روایت جزئیاتی است که سعی داشته در قالب ارزش‌افزوده برای نوشته مطرح نماید.

 قصه‌گویی و بیان جالب این سفرنامه، در قالب خلق شخصیت‌های مختلف و متعدد، حس همراهی و تجربه نگرش‌ها در اجرای مناسک حج را از زاویه دید و ابعاد مختلف شخصیت‌های متنوع به مخاطب ارائه داده، و با ایجاد” پی‌رنگ سفر”، شاهد تأثیرگذاری آن بر شخصیت فرد حاجی بوده و به‌نوعی” پی‌رنگ بلوغ”، در تولد ۴۰ سالگی و روایت ۴۰ روزه نویسنده تبدیل می‌شود.

خانم غفار حدادی، با بیان پیشرفت فناوری برای ارائه مشاهدات توصیفی و اطلاعات مکان برای نگارش سفرنامه، به تأثیر عکس برای انتقال مؤلفه‌های شناختی پرداخته و در مقابل، مزیت رقابتی سفرنامه خود را، قدرت کلماتی بیان می‌کند که با تجلی و غلیان احساسات و تلألؤ افکار، روایت متمایز نکاتی است که در دوربین و قاب تصویر جای نمی‌گیرند.

به نظر ایشان، انتقال بار احساسی و عاطفی روایت عامدانه دلتنگی یک مادر برای بچه‌هایش در این سفر، کسب دانش و معرفت مخاطب با نگاه امروزی است، و شاید در سفرنامه مردانه به وقوع نپیوندد!

خانم غفار حدادی در پایان، به مسئله چرایی نرفتن به مشعر توسط خانم‌ها در مناسک حج در قالب این سفرنامه به طور مجزا و حسرت بیتوته زنان در مشعر پرداخته و وظیفه خود را بیان دغدغه‌های یک زن در سفر حج، به‌عنوان تفاوت اصلی با سفرنامه‌های آقایان، بیان نموده و رسالت واقعی خود را، در مطرح‌نمودن این دیدگاه عنوان کرد.

ایکنا