«رحیل» با موضوع بانوان تاثیرگذار تکمیل شد

او را می‌شناختم و از دغدغه فعالیت‌هایش در شعر و ادبیات بانوان تا حدودی آشنا بودم. بانویی که دوست دارد شعر را معجونی از تفکر و پژوهش معرفی کند نه صرفا جوششی خدادادی.

سمانه خلف‌زاده یکی از شاعران تراز پژوهش‌محور در عرصه ادبیات کشور است که دستی پرتوان هم، بر سرودن اشعار عربی دارد. از خطه جنوب کشور به جهان شعر و ادبیات بانوان گرمی داده و خود را در این مسیر به خوبی نشان داده است و با کنگره شعر «رحیل» و موضوع بانوان تاثیرگذار قرآنی، روایی و تاریخی پا به عرصه قوی‌تر از پژوهش پیرامون بانوان تاثیرگذار تاریخ گذاشته است.

با دکتر سمانه خلف‌زاده و پیش‌نشست کنگره شعر رحیل و همچنین بانوان شاعر همراه شدم تا گزارشی از این محفل ادبی داشته باشم.

شعر رحیل کار خود را با این نیت آغاز کرد که در کنار ادبیات، پژوهش را هم جای بدهد و اگر قرار است شاعر شعری درباره شخصیت‌های مهم یا مناسبت‌های مهم بگوید، از کتب معتبر روایی و تاریخی مطالعه داشته باشد. باید بگویم که حدود ۱۰ فصل از برنامه رحیل را در مناسبت‌های مختلف ضبط کردیم. هم از شعرخوانی عزیزان استفاده کردیم و هم معرفی کتاب داشتیم و هم از پژوهشگران محترم آئینی دعوت کردیم که مباحثی که کمتر به آن پرداخت شده بود را به کسانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند، انتقال بدهند.

بعد از آن به این نتیجه رسیدیم که حالا برای اینکه جامعه هدف بیشتری داشته باشیم، کنگره شعری بگذاریم. اینکه من موضوع این کنگره را «بانوان تأثیرگذار تاریخ» قرار دادم، به این دلیل بود که بسیاری از بانوان در تاریخ ما شناخته شده نیستند.

 در صدر اسلام بسیاری از بانوان در کنار پیامبر گرامی اسلام بودند و حتی در جنگ‌ها با پیامبر (ص) بودند و مشارکت داشتند، اما ما به عنوان یک زن مسلمان چقدر اطلاع داریم؟

آیا در قرآن که منبع و برنامه اساسی برای ما بانوان است؛ درباره بانوانی که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم آمده است اطلاع داریم؟ تنها در این حد است که در منابع یا در کتاب‌های درسی خود چیزی شنیده باشیم، زوایا و جزئیات این بانوان و الگویان تاریخی را نمی‌دانیم.

در حالی که همه اینها اسوه هستند و اکنون نیاز است که این الگو در جامعه ما شناخته شود. بنابراین ما به این سمت از تفکر شاعرانه رفتیم و هدف این بود که هم تاریخ توسط بانوان خوانده شود، هم قرآن خوانده شود و هم الگوهایی که باید در جامعه باشد را بیشتر بشناسانیم و هم یک کار و منبع ادبیاتی تولید شود.

من از جامعه فرهیخته شاعر توقع داشتم که به سمت مطالعه برود و دقیقاً همین شد. هم اشعاری که به کنگره رسیده اشعار خوبی است و هم در مکالماتم با دوستانی که شرکت می‌کنند، متوجه می‌شوم که به سمت مطالعه می‌روند. خیلی‌ها از من جویای منبعی برای معرفی این بانوان تاریخی می‌شوند و این نشان‌دهند این است که ما به سمت مطالعه در مورد آنها می‌رویم و این یعنی دنبال منابع معتبر هستیم.

شما می دانید که شعر یک ابزار بسیار مهم برای انتقال فرهنگ است. ان‌شاءالله بتوانیم با زبان شعر فرهنگ را در جامعه قرار بدهیم و کتابی غنی از اشعاری داشته باشیم که در ارتباط با بانوان است و تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده است.

از دیگر بانوان شاعر شرکت‌کننده در این محفل سرکار خانم عاطفه جوشقانیان بودند که مسیر پژوهشی برای شناخت بانوان تاثیرگذار را تشویق و ترغیبی برای مطالعه بانوان شاعر معرفی کردند و قدم‌های محکم این قبیل اقدام فرهنگی را ستودند و اذعان کردند که در طول تاریخ همواره تمام حرکت‌های اجتماعی و تمام جریان‌هایی که اتفاق افتاده، همیشه توسط زنان پشتیبانی شده است.

حتی اگر زنان به‌طور مستقیم داخل صحنه نبودند اما در پشت میدان‌ها جریان‌ساز بودند. این بانوان اثرگذار که الگوی مهمی برای تمام بانوان هستند، نباید فراموش شوند، بلکه باید همواره تداعی و یادآوری به خصوص از بعد هنر داشته باشند. یکی از راه‌هایی که موجب یادآوری و تذکر نقش بانوان تأثیرگذار است، همین برگزاری محافل شعری است که به یاد آنها اتفاق می‌افتد، می تواند فرهنگ و این اندیشه را در جامعه منتقل کرده و یاد این عزیزان را همواره پویا نگه دارد. بلکه حتی می‌تواند به ما خط مشی بدهد. چرا که تاریخ دائم در حال تکرار است و این بانوان اثرگذار می‌توانند مبدأیی برای حرکت‌های اجتماعی معاصری باشند که رقم می‌خورد.

شهربانو طوسی از شاعران اثرگذار در شعر بانوان با حضور در این کنگره ملی ضمن تقدیر از اهتمام برگزارکنندگان این محفل به نکات خوبی از موضوع بانوان تاثیرگذار تاریخ اشاره و بیان کرد: نکته‌ای که در مورد بحث زنان تأثیرگذار تاریخ به ذهن من می‌رسد این است که با توجه به ویژگی‌های خاص زنان نمی‌شود این را نادیده گرفت که چه ویژگی‌ها، محدودیت‌ها و حتی توانمندی‌های دارند. باید به صورت جداگانه دیده بشوند.

چون همواره در طول تاریخ یک مستوری خاصی درباره بانوان وجود داشته است. درباره این مستوری می‌توان سخن گفت و تاثیرگذار بود. نکته‌ی ظریفی در اینجا وجود دارد، وقتی یک فرد از حضور در اجتماع خود آزاد است، اثرگذاری بسیار آسان‌تری دارد ولی وقتی کسی مستور است و اثر می‌گذارد، خیلی قهرمانی می‌طلبد. ما این را در زمینه‌های متفاوتی از دانش گرفته تا زمینه‌های پهلوانی زنان می‌بینیم. این پهلوانی گاهی پهلوانی روحی است و گاهی پهلوانی جسمی است. اینها هر چه در شعر بانوان خودش را نمود بدهند آن شعر غنی‌تر خواهد بود؛ چون هیچ‌کس بهتر از یک بانو نمی‌تواند یک بانو را شرح بدهد و قدرتمند هم نشان بدهد.

سیده کبری حسینی بلخی از کشور افغانستان صحبت‌های خوبی را درباره اثرگذاری موضوعات در شعر بانوان ارائه داد و در ادامه از تاثیرپذیری شعر بانوان افغانستان از شعر بانوان ایران ابراز خوشحالی کردند. حسینی بلخی همچنین از تأثیر شعر بانوان در نسل جوان هم یاد کردند.

شاعر اهل افغانستان تصریح کرد که موضوعاتی چون بانوان تاثیرگذار تاریخ موجب الگوپذیری بیشتری از بانوان تاریخی خواهد شد که اگر یک زمانی تمرکز فقط بر روی الگوهای شاخصی چون حضرت زهرا (س) و یا حضرت زینب (س) بوده، حالا می‌بینیم که چقدر این بزرگواران شاگرد مکتبی داشته‌اند و زندگی این بانوان هم درس‌آموز است.

وقتی زندگی رابعه بلخی را مرور می‌کنیم، می‌بینم که ایشان به خاطر همین نوشتن و تفکر از راه برداشته شد و یا خانم نادیه انجمن در افغانستان به خاطر علایقش به مطالعه و شعر با تندروی طالبانیسم هم‌زمان بود و حالا بانوان ما در آزادی مطالعه و سرودن شعر قرار دارند و می‌توانند معرف زنان اثرگذار تاریخی در قالب شعر باشند.

رقیه خلف‌زاده شاعر جوانی که با موضوع بانوان تاثیرگذار انس داشت و خیلی خوب از مفهوم این موضوع صحبت کرد و زنان را غیر از داشتن روحیات حساس، زنانی با اعتمادبه‌نفس بالا دانست که این خوصیت می‌تواند در بانوان صدر اسلام به خوبی دیده شود و همانطور که در عرصه شعر و ادبیات باید شناخته شوند، بلکه باید بدانیم که زنان در عرصه‌های مختلفی حتی جنگ در کنار مردان تاثیرگذاری داشتند که این مطلب نیاز به مطالعه و پژوهش بیشتری دارد.

خانم‌ها شهربانو طوسی، سیده کبری حسینی بلخی، سمیه خردمند، عاطفه خرمی، فرزانه قربانی، زهرا سادات هاشمی، عاطفه جوشقانیان، سمانه خلف‌زاده و مهتا صانعی در این محفل به شعرخوانی پرداختند.

در پایان دکتر سمانه خلف‌زاده از مشارکت بانوان در کنگره شعر رحیل سپاسگزاری کرد و اختتامیه این کنگره را در خردادماه اعلام که در اخبار بعدیِ مربوط به این کنگره خواهد آمد.

گزارش و تنظیم: مهتا صانعی