تحلیل خبر؛

ربات انسان‌نما، ربات حمایت از زنان!

آیا ساره می‌تواند نمادی از ۳۴ سال حبس «سلمی شهاب» فعال زن سعودی به دلیل بازنشر برخی از توییت‌های مخالف با مزاق سعودی باشد؟

خبر اصلی:

از “ساره” برای اولین بار در نمایشگاه LEAP در سال ۲۰۲۳ در عربستان، به‌عنوان اولین ربات انسان‌نمای ساخته‌ی عربستان رونمایی شد و در هفته مد ریاض امسال این ربات در کنار مدل‌ها و طراحان مشهور، به‌عنوان سفیر فرهنگی و هنری این کشور حاضر شد.

تحلیل خبر:

محمد بن‌سلمان که با شعار حمایت از زنان در سال ۲۰۱۵ بعد از مرگ مَلِک عبدلله، ولیعهد عربستان شد، تغییرات زیادی را در ابعاد مختلف این کشور به خصوص برای زنان رقم زد.

تغییراتی که گاه مثبت و گاه منفی بودند؛ به عنوان مثال برای اولین‌بار به زنان اجازه رانندگی داده شد و یا امکان راه‌اندازی کسب‌و‌کار بدون اجازه مرد برای زنان فراهم شد اما از طرف دیگر بعضی تغییرات صرفا برای رسیدن به دنیای مدرن غربی بود و اسلام را زیر سوال می‌برد.

به عنوان مثال بن‌سلمان در اولین قدم خود قانون حجاب را حذف کرد و همین عاملی برای تابوشکنی‌های بعدی در کشوری که مبدأ دین مبین اسلام بود، شد تا جایی که یک سال بعد از روی کار آمدن او، نهادی با عنوان «سازمان سرگرمی عربستان» با هدف افزایش سرگرمی و نشاط مردم بنا شد، سازمانی که هر ساله حواشی زیادی به دنبال خود داشته و مجالسی ضد فرهنگ اسلام را برگزار می‌کند از رقص و پایکوبی مختلط و پوشش‌های نامتعارف زنان تا مصرف مشروبات الکلی و قمار و استفاده از زنان برای جذابیت بیشتر.

هفته مد ریاض که سابقه زیادی ندارد اما به عنوان یکی از بزرگترین رویدادهای مد و فناوری در خاورمیانه شناخته می‌شود یکی دیگر از روش‌های فرهنگی عربستان برای گذر از جامعه سنتی به مدرنیته بود، جشنواره‌ای که با هدف معرفی فرهنگ و هویت سنتی عربستان سعودی به جهان برگزار می‌شود و بسیار شناخته شده است. در جشنواره امسال حضور ربات انسان‌نمای سعودی به نام “ساره” باعث جلب توجه همگان شد.

«ساره» که با پوشیدن لباس سنتی عربستان به عنوان یکی از سفیران فرهنگی این کشور در این جشنواره حضور پیدا کرد در کنار نمایش پیشرفت عربستان در زمینه فناوری، این سوال را در ذهن ایجاد کرد که آیا او می‌تواند جدای از آنکه نمادی از آینده‌ی فناوری این کشور باشد، نمادی از توجه عربستان و حاکمیت آن به موضوع زنان هم باشد؟

آیا صرف هزینه و به خدمت گرفتن علم برای تولید یک ربات انسان‌نما آن‌هم با چهره زنانه تنها برای به نمایش گذاشتن قدرت این کشور در زمینه تکنولوژی است یا پیام به جهانیان برای نمایش تغییر تفکر این کشور به زنان است؟

آیا «ساره» می‌تواند نمادی از آزادی زنان عربستانی باشد که بدون محاکمه و تفهیم اتهام همچنان در زندان‌ها حضور دارند؟

یا نمادی باشد از آزادی بیان زنان فعال حقوق بشر در عربستان آن‌هم بدون ترس از بازداشت و سرکوب؟

آیا ساره می‌تواند نمادی از ۳۴ سال حبس «سلمی شهاب» فعال زن سعودی به دلیل بازنشر برخی از توییت‌های مخالف با مزاق سعودی باشد؟

از این نمونه‌ها کم نیست و زنان در یک بام و دوهوای سعودی مانده‌اند، ناهل العتیبی از فعالین حقوق زنان که به دلیل فعالیت در شبکه‌های اجتماعی در زمینه انتخاب لباس و حمایت از حقوق زنان توسط دادگاه ضد تروریسم به طور مخفیانه به ۱۱ سال زندان محکوم شد نمونه دیگری از این بلاتکلیفی‌ها عربستان در زمینه حقوق زنان است.

آیا ساره واقعا نمادی از پیشرفت عربستان در حقوق زنان است در حالی‌که هنوز خبرها حاکی از حبس ۲۰ ساله سحر، مَها، هلا و جواهر است؛ دختران ملک عبدالله که توسط پدرشان حبس خانگی شدند و مادرشان «الانود الفایز» که یک نجیب‌زاده اردنی‌الاصل بود به جرم به دنیا نیاوردن پسر برای پادشاه محکوم به طلاق شد و برای نجات جان خود به لندن فرار کرد.

دخترانی که روزی نقاش، مجسمه‌ساز، اسکی‌باز، غواص و مسلط به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی بودند اما سال‌هاست در حصار تفکرات زن‌ستیزانه ولیعهدان سعودی قرار گرفته‌‌ و در انزوای کامل رفته و زندگی‌شان نابود شده است و در اتاق‌هایشان محبوس شدند.

 این دختران نه‌تنها از دسترسی به وسایل ارتباط جمعی محروم شده بودند بلکه باید رنج گرسنگی و نبود امکانات درمانی را هم تحمل می‌کردند تا شاید یک روز گشایشی اتفاق بیفتد.

شاید آن‌ها بعد از مرگ پدرشان امیدی به ادامه زندگی داشتند اما با ولیعهدی بن‌سلمان نه تنها اوضاع‌شان بهتر نشد بلکه حتی کوچکترین اثری هم از آن‌ها باقی نمانده و دیگر هیچ کسی از این چهار دختر و وضعیت‌شان خبری ندارد.

روزنامه نگار روزنامه اسپانیایی «ال پائیس» درباره ناپدید شدن این دختران بعد از به تخت نشستن بن‌‌سلمان می‌گوید: «گویی زمین آنان را بلعیده است».

آیا باید ولیعهدان عربستان را با رفتار‌های خشونت آمیز علیه زنان خانواده‌شان سنجید و این رفتارها را نمودی از تفکرات آنان نسبت به زنان دانست یا آن‌ها را با شعارهای حمایتگرانه‌شان از بانوان محک زد؟

ساره اگرچه می‌تواند نمادی از پیشرفت عربستان در علوم و فناوری باشد اما همچنان با واقعیت زنان عربستان تفاوت دارد و شاید تنها پوششی برای سرپوش گذاشتن به حقیقت ماجرا باشد.

شاید ساره تنها یک نقابی با شمایل اصلاحات برای سرکوب‌های زنان این کشور باشد.

فاطمه قلی‌زاده