خلأ امنیت روانی در محیط کار برای استخدام زنان

اگر تبلیغات استخدام در شبکه‌های اجتماعی را دیده باشید، متوجه ملاک‌های عجیب برای استخدام زنان می‌شوید. با این وجود، پس از تماس گرفتن یا ارسال پیام به کارفرما جنبه‌های پنهان آنچه در قالب آگهی استخدام منتشر شده، آشکارتر می‌شود.

غلبه نگاه جنسیتی به شایسته‌سالاری و مهارت‌های فردی در نرم‌افزار دیوار

بعضی از آگهی‌ها به طور واضح جنسیت و عنوان شغلی مورد نظر را با حقوق مشخص ذکر کرده و برخی نیز به عنوان کارجو اقدام به گذاشتن آگهی کرده‌اند که افراد حقوق مورد نظر، توانایی‌ها و عنوان مشاغل را اعلام کرده‌اند.

در این بین آگهی‌هایی نیز وجود دارند که توضیحات شک‌برانگیزی را در متن آگهی ذکر کرده‌اند؛ به عنوان مثال حقوق ۲۰ میلیون تومانی را برای استخدام منشی زن در نظر گرفته‌اند یا در قسمت توضیحات آگهی دیگری، آگهی‌دهنده که یک آقاست، مشخصات فردی خود را عنوان و تأکید کرده تنها زنان با آگهی دهنده تماس بگیرند. این نوع آگهی‌ها به بررسی بیشتری نیاز دارند، پس با آگهی‌دهنده‌ها تماس گرفتیم تا موضوع را بیشتر بررسی کنیم.

ابتدا برای یک آگهی استخدام در منطقه رسالت که در توضیحاتش نوشته شده «به یک منشی زن برای انجام امور در قسمت وی‌آی‌پی یک شرکت تولید قطعات بدون نیاز به سابقه کاری با حقوق ماهیانه ۲۰میلیون تومان نیاز داریم» رزومه خود را در پیام‌رسان تلگرام ارسال کردم و آگهی‌دهنده بدون بررسی توجه به رزومه، درخواست عکس بدون حجاب کرد تا صلاحیت مرا برای استخدام بررسی کند! پس از اینکه دلیل این درخواست عجیب را از او پرسیدم، آگهی را حذف و مرا نیز بلاک کرد.

در توضیحات آگهی استخدام دیگری در مورد استخدام زنان برای پذیرش هتل آمده است: دستمزد و ساعات کاری براساس خواست متقاضی تعیین می‌شود» و از افراد خواسته شده رزومه خود را در تلگرام بفرستند و محل آن را خیابان امام رضا (ع) ثبت کرده‌اند. برای اطلاع از ساعت کاری، آدرس هتل و میزان حقوق، در تلگرام پیام ارسال کردم. شخص آگهی‌دهنده از دادن آدرس خودداری کرد و پس از مقدمه‌چینی‌های زیاد، گفت حاضر است فقط برای اینکه خانمی همراهش باشد تا از تنهایی خارج شود، ماهیانه ۹میلیون تومان پرداخت کند. او پس از اینکه خودم را خبرنگار معرفی کردم، گفت قصد ایجاد حاشیه ندارد و بلافاصله اقدام به حذف حساب کاربری و آگهی استخدامش کرد.

در آگهی دیگری که برای استخدام خانم به عنوان مشاور املاک واقع در بولوار ابوریحان ثبت شده، آمده است «بسته به اینکه میزان روابط عمومی و آراستگی فرد بیشتر باشد، حقوق قابل افزایش است» کارفرما در تماسی پس از توضیح شرایط کاری، پرسش‌هایی را درباره ویژگی‌های ظاهری مانند وزن و قد مطرح کرد و در پاسخ به اینکه دانستن این موارد چه تأثیری در انجام کار دارد، گفت «برای ما زیبایی ظاهری ملاک مهمی است، چون مشتری‌ها به آن اهمیت می‌دهند و اگر تمایل دارید مشغول به کار شوید، عکسی از خودتان در روبیکا ارسال کنید. در صورتی که مناسب باشید، با شما تماس خواهیم گرفت». روز بعد دوباره با آگهی‌دهنده به عنوان خبرنگار تماس گرفتم. او با انکار صحبت‌های قبلی خود گفت که در صورت تماس مجدد، از من شکایت می‌کند و آگهی خود را حذف کرد!

این موضوع محدود به یک عنوان شغلی خاص نمی‌شود و تقریباً در بسیاری از دسته‌بندی‌های شغلی با منظور متفاوتی مشاهده می‌شود چنانکه در آگهی استخدام پرستار در منطقه توس، آگهی‌دهنده در قسمت توضیحات ذکر کرده است «مردی سی‌ودو ساله، به تازگی جدا شده‌ام و نیاز به یک پرستار زن با حداقل ۲۵ سال سن دارم که در موارد لزوم از من پرستاری کند!»

نیرو باید با کارفرما راحت باشد!

نبود امنیت روانی در محل کار تنها به آگهی‌های عجیب در فضای مجازی محدود نمی‌شود. گاهی اوقات زنان تجربیات آزاردهنده‌ای در رابطه با این موضوع دارند. زهرا دختر جوانی است که به طور اتفاقی در مترو با او آشنا می‌شوم. ۲۲ ساله است و در مطب پزشک زنان مشغول به کار است. او وقتی متوجه شد خبرنگار هستم، با گلایه از شرایط دشوار استخدام برای زنان و نگاه جنسیتی به آن‌ها در برخی محیط‌های کاری گفت: پیش از اینکه در مطب پزشک زنان کار پیدا کنم، به عنوان دستیار دندانپزشک آموزش‌های لازم را فرا گرفتم؛ با این وجود برای یافتن شغل مرتبط مشکلات زیادی را پشت سر گذاشتم، به این دلیل که اغلب کارفرما‌ها ترجیح می‌دهند نیروی باسابقه استخدام کنند و به افراد دارای سابقه کم اعتماد نمی‌کنند. اگر کسی به تازه‌کار‌ها مسئولیت ندهد، چگونه تجربه به دست آورند؟

وی افزود: پس از جست‌وجوی زیاد در آگهی‌های استخدام، بالاخره جایی را پیدا کردم که سابقه کاری، شرط استخدام نبود. مشخصاتم را ارسال کردم. کارفرما پس از چند روز تماس گرفت و تقاضای ارسال عکس بدون حجاب کرد و وقتی که اعتراضم را دید، گفت که نیرو باید با کارفرما احساس راحتی کند و اگر عکس خود را ارسال نکنم، مرا استخدام نمی‌کند.

یکی از زنانی که شاهد گفت‌وگوی ما بود، با اشاره به مشکلات روحی که به دلیل برخورد نامناسب در محیط کار برایش به وجود آمده بود، گفت: پس از جست‌وجوی زیاد بالاخره شرکتی را پیدا کردم که حقوق مناسبی پرداخت می‌کرد و دو هفته در این شرکت خصوصی، به عنوان حسابدار کار کردم. در این مدت به خاطر پیشنهاد‌های غیراخلاقی که از سوی کارفرما مطرح شد، به شدت معذب بودم و زمانی که گفتم تمایلی به انجام خواسته‌های او ندارم، به اخراج تهدید شدم.

این خانم ادامه داد: با وجود اینکه به آن شغل نیاز داشتم، از آن کار استعفا دادم، چون تحمل آن شرایط برایم دشوار بود و از نظر روحی با مشکلات بسیاری مواجه شدم. در حال حاضر در یک فروشگاه با حقوق کمتر حسابدار هستم؛ با این وجود، چون از امنیت محیط کار راضی هستم، گله‌ای ندارم. پس از آن اتفاق تا مدت‌ها احساس بی‌ارزشی داشتم، چون فکر می‌کردم در جامعه تنها با دید ابزاری به خانم‌ها نگاه می‌کنند و توانایی‌های من به عنوان یک انسان بی ارزش است.

نظارت بیشتر مؤسسه‌های کاریابی در برابر آگهی‌های فضای مجازی

سری به مؤسسه‌های کاریابی زدم تا روال ثبت آگهی استخدام را بررسی کنم. کارمند یکی از این موسسات درباره چگونگی روند ثبت آگهی در این مؤسسه گفت: با اعلام کارفرما مبنی بر نیاز به نیروی کار، ابتدا متن آگهی مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از تأیید، در سایت یا کانال مؤسسه یا در مواقعی به خواست کارفرما تنها در دفتر مؤسسه ثبت می‌شود. افراد جویای کار نیز با مراجعه به دفتر و دریافت مشاوره، شغل مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند.

وی ادامه داد: پیگیری شرایط نیروی کار پس از استخدام نیز توسط مؤسسه انجام می‌شود و اگر شکایتی مبنی بر وجود مشکل در محیط کار به ثبت برسد، پس از بررسی مؤسسه، آگهی مذکور حذف و نوع تخلف به حراست وزارت کار اطلاع داده می‌شود تا مورد رسیدگی قرار گیرد.

مسئول یکی دیگر از موسسات کاریابی ضمن تکرار روند قبلی، با اشاره به عدم ثبت آگهی‌هایی که حقوقی کمتر از قانون کار دارند، اضافه کرد: آگهی‌های استخدام در کانال تلگرام مؤسسه منتشر می‌شوند. در روند پیگیری پس از استخدام افراد، اگر شکایتی مبنی بر محیط نامناسب کار از نظر اصولی یا اخلاقی دریافت کنیم، دیگر با کارفرما همکاری نخواهیم کرد؛ با این وجود از نظر قانونی و ثبت شکایت، امکان پیگیری قضایی برای ما وجود ندارد.

مدیر یک مؤسسه کاریابی واقع در ارشاد با بیان اینکه در این مؤسسه تنها با شرکت‌های معتبر همکاری می‌کنیم، گفت: به دلیل اطمینان از دریافت دستمزد توسط کارفرما پس از معرفی نیروی کار، تنها با شرکت‌های آشنا و معتبر همکاری می‌کنیم و به همین دلیل تاکنون هیچ شکایتی از سوی افراد مبنی بر نارضایتی آنها به ما اعلام نشده است؛ با این وجود در صورت ثبت شکایت نیز مؤسسه هیچ مسئولیتی در قبال شکایات ندارد.

مطرح کردن چالش‌های زنان در عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی، راهکار کاهش این چالش‌هاست

نگرانی‌های موجود در رابطه با تأثیر نگاه جنسیتی به امنیت روانی زنان در جامعه را با جامعه‌شناس و دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد در میان گذاشتم.

احمدرضا اصغرپور ماسوله در رابطه با این موضوع گفت: امنیت یکی از نیاز‌های مهم برای زنان و مردان محسوب می‌شود و بخش مهمی از آن به موضوع احساس امنیت برمی‌گردد؛ اینکه انسان اطمینان داشته باشد کسی قصد آسیب زدن به او را ندارد.

وی افزود: در مورد زنان، احساس اینکه به عنوان یک زن نگاه‌های جنسی و غیر اخلاقی نسبت به آن‌ها وجود دارد، ناخوشایند است. این موضوع در واقع در همه جوامع مشاهده می‌شود؛ اما به این معنا نیست که تمام مردان با این دید به زنان نگاه می‌کنند.

این جامعه‌شناس با اشاره به روش‌های مؤثر در کاهش دیدگاه جنسی نسبت به زنان بیان کرد: عوامل تأثیرگذار بر این موضوع دو بخش دارد؛ اول اینکه از نظر هنجاری این مزاحمت‌ها آن‌قدر نامطلوب دانسته شود که افراد به آسانی اقدام به ایجاد مزاحمت نکنند. دومین مورد بحث اقدامات قانونی است. معمولاً در ادارات و سازمان‌ها بخش‌هایی وجود دارند که به شکایت‌هایی مانند پیشنهاد‌های غیراخلاقی رسیدگی می‌کنند. اگر افراد بدانند در صورت انجام چنین اعمالی چه عواقبی در انتظار آنهاست، کمتر چنین کارهایی را انجام می‌دهند.

اصغرپور در رابطه با نقش مؤثر آگاهی زنان از حقوق مادی و معنویشان بیان کرد: بخش مهمی از این مسأله به آگاهی زنان ارتباط پیدا می‌کند. اینکه زنان تا جایی که امکان دارد از موقعیت‌های آسیب‌زا دوری کنند، نسبت به حقوقشان آگاه باشند، راه‌های گرفتن حق خودشان را بدانند و در برابر تهدید و پیشنهادات غیراخلاقی سکوت نکنند.

شهرآر