خشونت علیه زنان؛ اساسی‌ترین آسیب اجتماعی

سلامت نیوز-سرگرد لیلا حیدری: اداره برآورد اجتماعی و افکارسنجی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ، در پژوهشی به بررسی خشونت علیه زنان در شهر تهران پرداخته است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، در این پژوهش آمده است: خشونت علیه زنان از پدیده‌های اجتماعی است که امروزه به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین آسیب‌های اجتماعی و معضلات بهداشتی خانواده‌ها در شهر تهران شناخته شده است. این خشونت‌ها به‌صورت فیزیكی یا عاطفی بر زنان اعمال می‌شود. این عمل غیراخلاقی، یکی از معضلاتی است که نه‌تنها بر وضعیت سلامت روح و جسم زن و جامعه تأثیر می‌گذارد، بلکه آسیب‌پذیری سریع زنان را در برابر مسائل بهداشتی افزایش می‌دهد. خشونت یکی از معضلات اجتماعی در شهر تهران است که در تمام دوران زندگی بشر از گذشته تا امروز وجود داشته و می‌توان آن را پدیده‌ای همزاد جوامع بشری دانست. خشونت‌های ناشی از جنگ، کشتار، غارت، شکنجه و نظایر آن معمولا از جانب گروهی از افراد بر افراد دیگر اعمال می‌شده و خشونت را تبدیل به جزئی از زندگی روزمره بشر و وسیله ادامه زندگی و بقای گروه‌های گوناگون اجتماعی و برتری آنها بر یکدیگر کرده است؛ جایی كه انسان ذاتا موجودی خشن تصور می‌شده است.

با رشد و توسعه جوامع، فرهنگ، اخلاق و اهمیت‌یافتن مفاهیمی از قبیل احترام به حقوق انسان‌ها در جوامع گوناگون به نظر می‌رسید از میزان خشونت به شکلی که قبلا شاهد آن بودیم، کاسته شده باشد؛ اما توسعه جامعه مدرن به‌ویژه شهرها و تحولاتی که در سطح ساختار اجتماعی و مناسبات اجتماعی در دوران جدید به‌ وجود آمد، تمامی شئون و جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را متأثر کرد و روابط انسا‌ن‌ها را در معرض تغییر و تحول قرار داد تا جایی که امروزه خشونت به‌عنوان رفتاری که با هدف آسیب‌رساندن به دیگری از کسی سر می‌زند، دامنه آن از تحقیر و توهین، تجاوز و ضرب و جرح تا تخریب اموال و دارایی و قتل گسترده شده است. در واقع امروزه خشونت رفتاری است که همه‌روزه بر قربانیان آن افزوده و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی آنها، به‌ویژه گروه‌های ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتری مانند زنان، کودکان، سالخوردگان و گروه‌های اقلیت که قربانیان ستم‌پذیرتر نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی هستند، می‌شود. گستردگی و فزایندگی انواع خشونت در جامعه، علاوه بر قربانیان مستقیم آن، نزدیکان و دوستان قربانیان را نیز متأثر می‌کند و امنیت اجتماعی و سلامت روانی را به خطر می‌اندازد. خشونت علیه زنان دارای انواعی است از‌جمله خشونت فیزیكی (جسمی) كه به هرگونه رفتار غیراجتماعی كه جسم زن را مورد آزار قرار دهد، اطلاق می‌شود.

خشونت روانی (عاطفی) رفتار خشونت‌آمیزی است كه شرافت، آبرو و اعتمادبه‌نفس زن را خدشه‌دار می‌كند. در شهر تهران آمار سازمان‌هایی مانند پزشکی قانونی، دادگستری و نیروی انتظامی از رشد قابل ملاحظه خشونت عیان و شدید حکایت دارد و گواه آن است که سالانه هزاران نفر جان خود را از دست می‌دهند و صدها هزار نفر نیز دچار آسیب‌های مختلف جسمی و روانی می‌شوند. خانواده شالوده و زیربنای جامعه است و سلامت جامعه مستلزم سلامت خانواده است. از طرفی دیگر فردی که متأثر از تأثیرات خشونت شده است، قادر نخواهد بود رفتار مناسبی در جامعه از خود بروز دهد و کارایی مؤثری داشته باشد و قاعدتا در جهت سلامت جامعه هم نمی‌تواند گام بردارد. خشونت علیه زنان هنوز به‌عنوان ابزاری برای تداوم و تقویت فرمان‌برداری از مردان استفاده می‌شود. خشونت علیه زنان همچنین از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و فرزندانی که خشونت علیه مادرشان را شاهد بوده‌اند در دوران بزرگسالی برای حل اختلاف‌های خود بیش از سایرین به خشونت روی می‌آورند. زنان ساكن در شهر تهران تمایلی به بحث درباره خشونت خانگی و گزارش آن ندارند. با توجه به اینكه در فرهنگ و مذهب ما خانواده از اهمیت خاصی برخوردار است، در غالب زنان این نگرش كه حفظ خانواده بااهمیت‌تر از خود آنها و سلامتی‌شان است عمیقا وجود دارد. همین باعث شده آمار درخور توجهی در این ارتباط موجود نباشد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، بیشترین میانگین شاخص تأثیرگذار در ارتکاب خشونت علیه زنان با میانگین «۲۰» مربوط به گویه اختلال شخصیت و کمترین آنها با میانگین «۵» مربوط به گویه كمبود محبت است.

نتایج به‌دست‌آمده از مصاحبه اولیه مشخص کرد هركدام از عوامل تا چه میزان در این معضل اجتماعی مؤثر است؛ عوامل اجتماعی ۵۳ درصد، عوامل فرهنگی ۵ درصد، عوامل اقتصادی ۱۰ درصد، عوامل روان‌شناختی ۲۹ درصد و عوامل انتظامی و امنیتی ۳ درصد است كه نشان می‌دهد عوامل اجتماعی (محیط آشفته و نامناسب خانوادگی) بیشترین تأثیر در گرایش افراد به خشونت علیه زنان را دارد. انگیزه اصلی خشونت، علل اجتماعی است و در ضمن روش‌های مختلف خشونت و انگیزه‌های آن با عوامل روان‌شناسی و فرهنگی ارتباط بیشتری دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود مسئولان جامعه به وظایف خود در قبال افراد مستعد عمل كرده و با رفع كمبودهای مادی و معنوی زمینه و عوامل ارتكاب بزه را محو و نابود کنند.

*کارشناس ارشد اداره برآورد معاونت اجتماعی پلیس تهران