خانواده عاملی مهم در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی

در ابتدای این همایش، محمدصادق علیخانی، دبیر علمی همایش و برنامه‌ساز در حوزه اجتماعی و روانشناختی که اجرای برنامه را بر عهده داشت، با تأکید بر عدم انتظار از دستگاه‌ها و نهاد‌ها، بر لزوم پیشگیری از مشکلات اجتماعی و ارتباط بیشتر جامعه علمی با مسائل جاری جامعه تأکید کرد.

وی که سابقه تولید برنامه‌های مختلف در رابطه با جرائم کیفری و اعتیاد در رادیو و تلویزیون را دارد، هدف از برگزاری این همایش‌ را آموزش خانواده‌های ایرانی و ایجاد همبستگی بیشتر بین فعالان این حوزه با تأکید بر اصالت آنها عنوان کرد و گفت: این نوع فعالیت‌ها و هم‌اندیشی‌ها باعث افزایش اشتیاق فعالان و گسترش مددکاری‌های تخصصی، از جمله درمان و روانشناسی حمایتی می‌شود.

شیوا مقدم، فعال حوزه فرهنگی و رئیس فرهنگسرای خانواده نیز در این همایش اظهار کرد: مهم‌ترین غایت خانواده، رسیدن به آرامش است. هرچه عمق و کیفیت آرامش در خانواده بیشتر باشد، امنیت در خانواده افزایش پیدا می‌کند. نبود آرامش در خانواده به طور مستقیم با افت تحصیلی، اختلالات شخصیتی، افزایش افسردگی و اضطراب ارتباط دارد. کژکارکردی خانواده باعث تشدید آسیب‌ها و اختلالات خواهد شد.

وی افزود: یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از انحراف افراد، درونی‌کردن هنجار‌ها و ارزش‌های پذیرفته‌شده جامعه است. جامعه‌شناسان بر این باورند بین کاهش انحراف و جرم و میزان فرهنگ‌پذیری در جامعه رابطه مستقیمی وجود دارد. یکی از دلایل افزایش نرخ انحراف، فرهنگ‌پذیری ناقص افراد است.

مقدم مهم‌ترین کارکرد‌های پیشگیری از مشکلات اجتماعی را مورد اشاره قرار داد و گفت: انتقال بهینه ارزش‌ها و جامعه‌پذیری مناسب عاملی مهم در جلوگیری از افزایش شکاف بین نسل‌ها است و برای تحقق این هدف، زبان دستوری نسل والدین باید به زبان همدلی تبدیل شود. افزایش روحیه جمع‌گرایی در میان جوانان از طریق سازوکار‌های مناسب، در کم کردن گسست‌های نسلی بسیار مؤثر است. فردگرایی عاملی است که جوانان را از جامعه جدا کرده و باعث ایجاد گسست بین پدر و مادر و فرزندان می‌شود. تقویت هویت فرهنگی در فرزندان نیز عامل مهمی است؛ چراکه احساس سوءتفاهم و بی‌هویتی در هویت فردی، افراد را در خلأ سرگردان می‌کند.

طاهره رستمی، عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و مدیر انجمن آسیب‌های اجتماعی در تهران نیز به‌عنوان دیگر سخنران این همایش، در رابطه با جامعه‌شناسی خانواده ایرانی و جایگاه آن در دنیای مدرن اظهار کرد: خانواده همواره به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی شناخته شده است که مسئولیت انتقال ارزش‌های فرهنگی، ایجاد همبستگی اجتماعی و تربیت نسل‌های آینده را بر عهده دارد. این نهاد در دنیای مدرن تغییرات بسیاری را تجربه کرده است که لزوم بررسی جامعه‌شناختی آن را نشان می‌دهد.

وی افزود: خانواده می‌تواند از طریق سرمایه اجتماعی و تربیت نسل‌های آگاه، جامعه‌پذیری صحیح و جلوگیری از رفتار‌های پرخطر و همبستگی خانوادگی و کاهش خشونت نقش مهمی در کاهش مشکلات اجتماعی داشته باشد.

رستمی در ادامه گفت: خانواده همچنان مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که با تغییرات مدرن دست‌وپنجه نرم می‌کند و با مدیریت مشکلات، می‌توان نقش آن را در جامعه افزایش داد و پیشنهاد‌های عملی مانند تقویت ارتباط والدین و فرزندان، اختصاص زمان کافی برای گفت‌و‌گو و تعامل با فرزندان، تقویت اعتماد و فضای امن روانی در محیط خانواده، آموزش مهارت‌های کنترل خشم، همدلی و گوش دادن فعال، ایجاد محیط سالم برای رشد فرزندان، کاهش تاثیرات منفی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از طریق نظارت آگاهانه، تشویق فرزندان به فعالیت‌های ورزشی، هنری و گروهی، الگوسازی صحیح در رفتار‌های والدین (مثلاً کاهش استفاده از خشونت در تربیت)، آموزش مهارت‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی، آگاهی‌بخشی درباره خطرات اعتیاد، بزهکاری و خشونت اجتماعی، تقویت مهارت‌های نه گفتن و تصمیم‌گیری آگاهانه در شرایط پرخطر و همکاری با مدارس و مراکز فرهنگی برای آموزش فرزندان از  سوی او مطرح شد.

ناصرالدین کاظمی حقیقی، پایه‌گذار روانشناسی تعاملی در کشور و عضو دائمی IRATDE نیز عنوان کرد: خانواده یک نظام پویا و در حال تکامل است که در آن همکاری بین اعضا باعث سلامت روانی و رشد فردی می‌شود. خانواده محیطی را فراهم می‌کند که در آن ارزش‌های انسانی تقویت، هیجانات مدیریت، استعداد‌ها پرورش و نیاز‌های بنیادین تأمین می‌شوند. در نتیجه، خانواده نه‌تنها یک نهاد اجتماعی یا زیستی، بلکه یک نظام شناختی، عاطفی و اجتماعی است که به‌طور پیوسته در تعامل با فرهنگ، فردیت و محیط اعضای خود قرار دارد.

ایکنا