حسین شهابی، کارگردان سینما: نگاه به زن در سینمای تجاری ما همچنان ابزاری است

به گزارش جهان بانو، کارگردان فیلم‌های سینمایی «آزاد به قید شرط»، «بی صدا»، «حراج» و«روز روشن» معتقد است که زنان در تلویزیون هیچ شباهتی به چهره واقعی خود در جامعه ندارند. وی تصویر زنان در سینمای تجاری را نیز همان تصویری می‌داند که در سینمای پیش از انقلاب وجود داشته است و این تصویر برساخته هیچ تفاوتی با ۴۰ سال قبل ندارد.

حسین شهابی، کارگردان سینما، در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا بیان کرد: کاراکترهای زنی که در سینما مشاهده می کنیم در مقایسه با تلویزیون شباهت بیشتری به واقعیت دارد. تا زمانی که این نگاه و سیاست در کشور حاکم است، تلویزیون همین وضعیت را خواهد داشت و با تغییر مدیران نیز هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد و نمی‌توان انتظار تحول آفرینی در این زمینه را داشت. با این وجود در سینما برخی از فیلمسازان واقع‌نگر هستند و تلاش آنها بر روی این مسئله متمرکز است که واقعیات را به تصویر بکشند. آن ها تلاش می کنند تا زن را به واقعی‌ترین شکل ممکن در آثار سینمایی‌ خود ترسیم کنند. با این وجود در سینمای تجاری ما همان نگاهی به زن وجود دارد که در سینمای پیش از انقلاب هم شاهد آن بودیم و بنده عقیده دارم که وضعیت نسبت به قبل بدتر نیز شده است. زن در سینمای تجاری ما با وجود داشتن حجاب به شکلی غلیظ و وسوسه‌انگیز آرایش می کند و تنها همان کارکرد ابزاری پیش از انقلاب را در این زمینه شاهد هستیم.

شهابی در رابطه با مسئله خشونت علیه زنان در آثار سینمایی اظهار کرد: آثار هنری چندان زیادی را به خاطر نمی‌آورم که نگاهی درست به مسئله خشونت علیه زنان داشته باشد، اما فیلم سینمایی «کاغذ بی‌خط» نمونه خوبی است و در رابطه با این موضوع کار کرده است. به عنوان یک بیننده اگر بخواهم نگاهی به آثار اخیر سینما داشته باشم، معتقدم که تعداد آثار با کیفیت در این زمینه بسیار کم است و حتی تصور می‌کنم سینماگران دغدغه‌مند در ارتباط با این موضوع نیز بسیار اندک باشند، چرا که جامعه ما جامعه‌ای مردسالار است و طبیعی است که این مردسالاری به سینما نیز تسری پیدا کند. نباید فراموش کنیم که فیلمسازان و سینماگران نیز جزو مردم همین جامعه هستند و باورهای موجود در جامعه را در آثارشان دنبال می‌کنند.

وی افزود: در امر فرهنگ‌سازی سینما تاثیرگذارترین هنر در میان هنرها و دیگر ابزارهای فرهنگی است و قطعاً ظرفیت و قابلیت ایفای نقشی سازنده در مباحثی همچون خشونت علیه زنان در آن وجود دارد. با این وجود لازم است که این نکته مهم را مورد توجه قرار دهیم و بدانیم که یک اثر سینمایی قادر به دگرگون کردن جامعه و ایجاد تحولات بزرگ نیست. باید توجه کرد که آثار سینمایی و یا هر هنر دیگری زیرساخت‌های فرهنگی را دگرگون می‌کنند و سینما در این میان همانطور که اشاره کردم تاثیرگذارترین هنر است.

این کارگردان سینما خاطر نشان کرد: خشونت علیه بانوان در جامعه سنتی ما مسئله ای است که به روشنی قابل مشاهده است و قطعاً این معضل بیشتر مشاهده می‌شود. بنده معتقد هستم که در شهرهای مدرن‌تر کم‌تر شاهد این نوع نگاه هستیم و رفتاری که با یک خانم جوان در تهران مشاهده می کنیم در مقایسه با رفتاری که در شهرستان‌ها با زنان صورت می‌گیرد، بسیار متفاوت است. با این وجود این نگاه در شهرهای بزرگ نیز ایده‌آل نیست و ما از نظر فرهنگی و قانونی به مجموعه ای از تغییرات اساسی نیاز داریم.

شهابی با اشاره به اینکه می‌توانیم از دو منظر قانونی و فرهنگی به مسئله خشونت علیه زنان بپردازیم، تصریح کرد: در سینمای ما مسئله خشونت علیه زنان بیش از هر چیز در نقد قوانین نمایان شده است و فیلمسازان بسیار کمی به بررسی این معضل در بسترهای فرهنگی پرداخته اند. در بیشتر آثار سینمایی که در ارتباط با این موضوع وجود دارد نگاه نقادانه به قانون و مسائل ایدئولوژیک به چشم می خورد و خشونت به شکلی عریان به تصویر کشیده‌ شده است. نمونه موفق این آثار را می توان فیلم «خانه پدری» کیانوش عیاری دانست و ممکن است مخاطب اصلی این قبیل آثار قانون‌گذاران و ایدئولوژیست‌ها باشند. قطعاً چنین آثاری از ارزش خاصی برخوردار هستند اما تعداد آثاری که موضوع خشونت علیه زنان را در بسترهای فرهنگی دنبال کرده‌ باشند، همانطور که تأکید کردم اندک هستند. بنده معتقدم که از اصلی ترین دلایل این موضوع کنکاش و تحقیق است که لازمه اینگونه آثار است و به اندازه کافی انجام نمی شود.

این کارگردان سینما اضافه کرد: بخش زیادی از آموزه‌های فرهنگی ما هیچ ارتباطی با حکومت و سیاست حاضر ندارد و لازم است که ما بسیاری از مسائل خود را زیر سایه سیاست و قوانین موجود حل کنیم. همچنین لازم است که فیلمساز از دریچه فرهنگ به مسائل بنگرد و اگر قرار است فقط از قوانین ایراد بگیریم و تکرار مکررات کنیم، نه تنها به سازندگی و تغییر کمکی نخواهیم کرد بلکه زیستن در این شرایط نیز سخت‌تر خواهد شد. مطالعه، پژوهش و تحقیق نیازمند دغدغه‌ و دلسوزی است و در هر کشوری چنین افرادی بسیار اندک هستند. به همین دلایل در کشور ما نیز اوضاع به همین منوال بوده است و کمتر اثر و کمتر فیلمسازی را مشاهده می‌کنیم که چنین نگاهی را دنبال کند و یک موضوع را به درستی مورد تحقیق و پژوهش قرار دهد.

وی در پایان گفت: زبان بسیاری از فیلمسازان امروزمان را درک نمی‌کنم و حتی نمی‌دانم چه می‌گویند. فیلمسازان جوان بسیاری هستند که با یک اثر مطرح می‌شوند و چون تهیه‌کنندگان این افراد را وارد سینما کرده‌اند سرمایه آن‌ها را جهت‌دهی می‌کند و به سمت و سویی می‌روند که می‌بینیم امروز شبیه آن‌ها در سینمای ما بسیار زیاد است. ساختن فیلم‌های اجتماعی که به معضلاتی چون خشونت علیه زنان بپردازد کاری به شدت سخت است چراکه حمایتی از اینگونه آثار صورت نمی‌گیرد و اگر هم دولت برخی مواقع قصد حمایت دارد ممکن است فیلمسازان خوب با حمایت دولت زاویه داشته باشند و به همین دلیل این موضوع معمولاً مغفول می‌ماند. به شخصه همیشه سعی من بر این بوده که معضلات را با تحقیق و پژوهش ریشه‌یابی کنم و معمولاً در آثاری که ساخته‌ام همیشه نقش اصلی را زنان بر عهده داشته‌اند.

منبع: برنا