جرم قاچاق انسان: زنجیرهای نامرئی علیه کرامت انسان

بر اساس آمار سازمان ملل، در سال‌های اخیر بیش از ۴۹ میلیون نفر در شرایط برده‌داری نوین زندگی می‌کنند که از این تعداد، حدود ۲۷ میلیون نفر در کار اجباری و بیش از ۲۲ میلیون نفر در روابط اجباری یا سوءاستفاده جنسی گرفتار هستند.

بیش از نیمی از قربانیان، زنان و دختران‌اند و میلیون‌ها کودک به جای تحصیل و بازی، مجبور به فعالیت‌های اجباری و بهره‌کشی می‌شوند. وجه زنانه این پدیده بسیار برجسته است: زنان و دختران حدود ۶۱ درصد از قربانیان شناسایی‌شده قاچاق انسان در جهان را تشکیل می‌دهند.  اکثر زنان قربانی بهره‌کشی جنسی می‌شوند و تجربه‌های خشونت جسمی و روانی، استثمار طولانی‌مدت و محدودیت شدید آزادی شخصی بخشی از زندگی روزانه آنهاست.

جرم سازمان‌یافته قاچاق انسان دیگر محدود به یک کشور یا منطقه خاص نیست و بسیاری از زنان، مردان و کودکان در سرتاسر جهان اسیر شبکه‌های قاچاق انسان می‌شوند و زندگی‌شان زیر سلطه زور، فریب و استثمار محدود می‌گردد. قربانیان ممکن است در کارخانه‌ها، مزارع، کارگاه‌ها، خانه‌ها یا حتی محیط دیجیتال گرفتار باشند و از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی محروم شوند.

بسیاری از آنان نمی‌توانند مسیر زندگی، تحصیل یا روابط خود را آزادانه انتخاب کنند و کرامتشان روزانه نقض می‌شود. پیامدهای این وضعیت تنها جسمی نیست، این شرایط افراد را دچار اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه می‌کند، فرصت‌های آموزشی و شغلی را از آن‌ها می‌گیرد و کرامت انسانی‌شان را خدشه‌دار می‌سازد.

فقر مزمن، عدم پایبندی به نهاد خانواده،  مهاجرت‌های ناامن از کشور مبدا، استثمار دیجیتال و نبود آگاهی اجتماعی و خانوادگی میلیون‌ها انسان را آسیب‌پذیر می‌کند. کودکان و نوجوانانی که در خانواده‌هایی بدون امنیت، حمایت و آموزش کافی رشد می‌کنند، به راحتی در دام شبکه‌های سودجو گرفتار می‌شوند. زنان و مردانی که به‌علت مهاجرت ناامن مجبور به ترک کشور خویش شده‌اند، اغلب در دام همین شبکه‌ها گرفتار شده و قربانی کار اجباری یا روابط اجباری می‌شوند.

راهکار مقابله با این بحران روشن است و باید کاربردی باشد:

• آموزش و اطلاع‌رسانی گسترده:  آموزش افراد، به ویژه زنان و دختران، درباره خطرات قاچاق انسان، روش‌های فریب و نشانه‌های هشدار. این آموزش‌ها باید در مدارس، رسانه‌ها، اجتماعات محلی و سازمان‌های دولتی و غیردولتی ارائه شود.
• حمایت اقتصادی و اجتماعی:  ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار، آموزش حرفه‌ای، ارائه مسکن و پناهگاه برای افرادی که در معرض خطر هستند، تا نیاز به پذیرش پیشنهادهای مشکوک کاهش یابد.
• پناهگاه‌ها و مراکز حمایتی:  مراکزی که خدمات روانی، پزشکی، حقوقی و اجتماعی ارائه دهند، به قربانیان امکان بازسازی زندگی و بازگشت به جامعه با کرامت می‌دهد.
• تقویت همکاری بین‌المللی و منطقه‌ای:  مبارزه با شبکه‌های قاچاق فراملی نیازمند تبادل اطلاعات، هماهنگی میان کشورها، قانونگذاری و اجرای قوانین سختگیرانه است.
• تقویت حمایت خانواده‌ها و جوامع محلی:  خانواده‌ها و جوامع می‌توانند نخستین خط دفاع در برابر استثمار باشند، ارتباط نزدیک، گفتگو، توجه و آموزش درباره تهدیدات، افراد به ویژه زنان و دختران را از خطر محافظت می‌کند.

از منظر دینی، قاچاق انسان نقض آشکار کرامت انسانی است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَقَد كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» (سوره اسراء، آیه ۷۰)، یعنی همه انسان‌ها کرامت دارند و استثمار یا روابط اجباری نقض مستقیم این کرامت الهی است. هر انسانی که از بند برده‌داری نوین آزاد می‌شود، معنای واقعی آزادی و کرامت انسانی را تجربه می‌کند.برده‌داری نوین ممکن است پنهان باشد، اما با همدلی، پایبندی به قانون و اقدامات انسانی، می‌توان جهان را متوجه کرد که کرامت انسان بالاترین سرمایه بشریت است و هیچ‌کس نباید در شرایطی زندگی کند که این کرامت خدشه‌دار شود.

زینب حیدری