تجربه مصرف مواد مخدر میان ۴/۵ درصد از زنان در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال

دکتر محدثه خوشگفتار، دانش‌آموخته دکتری رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، به همراه گروهی از همکارانش پژوهشی مروری نظام‌مند انجام دادند تا راهکارهای عملی برای کاهش گرایش زنان به مواد مخدر ارائه کنند.

خوشگفتار درباره اهمیت این تحقیق گفت: «اعتیاد زنان، به دلیل نقش‌های مادری و همسری، تأثیر مستقیمی بر سلامت خانواده و جامعه دارد. آسیب‌های ناشی از مصرف مواد فقط فرد را گرفتار نمی‌کند، بلکه بنیان خانواده را نیز به خطر می‌اندازد.»

این پژوهش مبتنی بر بررسی و مرور مقالات علمی منتشرشده در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ در مجلات معتبر بین‌المللی است. مقالات مورد مطالعه، عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و روانی مؤثر بر گرایش زنان به مواد مخدر را بررسی کرده‌اند؛ از جمله فقر، بیکاری، فشارهای خانوادگی، افسردگی و اضطراب، و تجربه‌های منفی دوران کودکی مانند سوءاستفاده.

وی افزود: «زنان نسبت به مردان سریع‌تر به مواد مخدر وابسته می‌شوند. در بسیاری موارد، مصرف مواد به‌عنوان راهی برای مقابله با مشکلاتی مانند خستگی، دردهای جسمی یا کنترل وزن انتخاب می‌شود، اما این انتخاب کوتاه‌مدت، به مشکلات جدی و طولانی‌مدت منجر می‌شود».

خوشگفتار تأکید کرد که پیشگیری از اعتیاد نیازمند رویکردی جامع است و راهکارهایی چندجانبه باید در نظر گرفته شود: «برای کاهش گرایش زنان به مصرف مواد، باید همزمان آموزش عمومی درباره خطرات اعتیاد، ارائه خدمات مشاوره‌ای به زنان در معرض خطر، و ایجاد حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی تقویت شود».

وی همچنین نقش خانواده و جامعه را در پیشگیری از اعتیاد برجسته کرد: «خانواده‌هایی که روابط صمیمی و حمایت‌گرانه دارند، می‌توانند مانع گرایش فرزندان به مواد مخدر شوند. از سوی دیگر، جامعه با ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش فشارهای اقتصادی، می‌تواند نقش پیشگیرانه مؤثری ایفا کند».

در حاشیه این نشست، آمارهای نگران‌کننده‌ای نیز ارائه شد: بر اساس گزارش‌های جهانی، حدود ۴.۵ درصد زنان بین ۱۵ تا ۶۴ سال حداقل یک بار تجربه مصرف مواد مخدر را داشته‌اند و در ایران، زنان جوان بیش از سایر گروه‌ها در معرض خطر قرار دارند. خوشگفتار هشدار داد: «هرچند تعداد زنان مصرف‌کننده کمتر از مردان است، اما تبعات اعتیاد در زنان بسیار شدیدتر است، زیرا در جوامعی که نقش مادری و همسری پررنگ است، آسیب تنها محدود به فرد نمی‌ماند و زنجیره‌ای از اثرات اجتماعی را به دنبال دارد».

پژوهش‌ها نشان می‌دهند زنان معتاد اغلب در چرخه‌های معیوب فقر، خشونت خانگی و طرد اجتماعی گرفتار هستند و همین امر، ضرورت اتخاذ مداخلات چندبعدی را آشکار می‌کند. برنامه‌هایی که همزمان به درمان اعتیاد، توانمندسازی اقتصادی و حمایت روانی می‌پردازند، بیشترین اثرگذاری را دارند.

در پایان، خوشگفتار بر لزوم مشارکت همه نهادهای اجتماعی تأکید کرد: «پیشگیری از اعتیاد باید با همکاری خانواده، مدرسه، رسانه و دولت صورت گیرد. ایجاد آموزش‌های مؤثر و محیطی امن و حمایت‌گر می‌تواند از گرایش زنان به مواد مخدر جلوگیری کند.» وی از سیاست‌گذاران خواست برنامه‌های پیشگیرانه و درمانی هدفمند را با جدیت پیگیری کنند و یادآور شد: «اعتیاد زنان تنها یک مسئله فردی نیست؛ این چالشی اجتماعی است که تمام جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مقابله با آن نیز نیازمند اقدام جمعی و هماهنگ است».

علم و فناوری