تاریخچه حضور زنان ایرانی در ورزشگاه

این مطالبه‌ در مجلس شورای اسلامی بالغ بر ۲۰ سال است که مطرح شده و این روزها بلاخره به ثمر نشسته است.

به گزارش جهان بانو به نقل از ایسنا ، تیر ۱۳۸۰ یعنی درست چهار سال پیش از اولین حضور تعداد محدودی از بانوان در ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی تیم ملی فوتبال کشورمان در مقابل بحرین، طرح «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» با پیشنهاد برخی از نمایندگان در مجلس شورای اسلامی مطرح شده بود.

با وجود آنکه در همان زمان نیز بعضی از افراد اعلام کردند که «این طرح در حد یک “ایده” است و هنوز به صورت تخصصی روی آن کار نکرده ایم»، ارائه این طرح به مجلس توانست مطالبه «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» را جدی‌تر کند. پنج سال بعد رئیس جمهور وقت به رئیس سازمان تربیت بدنی دستور داد تا قسمتی از جایگاه تماشاگران در ورزشگاه‌هایی که مسابقات مهم در آن برگزار می شود به بانوان اختصاص پیدا کند. برخی از نمایندگان مجلس اعتقاد داشتند که این دستور «شتاب‌زده» داده شده بود و به دلیل انتقادات و مخالفت‌ها نتوانست زمینه حضور زنان در ورزشگاه‌ها را فراهم کند. در آن زمان عده‌ای بر این باور بودند که جو حاکم بر ورزشگاه‌ها برای حضور بانوان مناسب نیست و دولت و سازمان تربیت بدنی نمی‌توانند به این زودی این وضع را اصلاح کنند.

سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی، نایب رییس وقت کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در رابطه با این موضوع گفته بود: «فتاوای فقها هم مساعد با این موضوع نیست. بعضی به صراحت اعلام کردند که به لحاظ شرعی این نوع اختلاط جایز نیست».

واکنش‌های منفی نسبت به این دستور رئیس جمهور وقت به اندازه ای بود که حتی روزنامه “جمهوری اسلامی” در ستون “مقاله” خود مطلبی با عنوان “صریح با رییس‌جمهور” منتشر کرد و نوشت «اوضاع ورزشگاه‌ها منهای حضور زنان چنان ضداخلاقی است که باید به حال آن گریست. آیا به عواقب و عوارض ورود زنان به چنین محیطی اندیشیده‌اید؟ آیا شما با این دستورالعمل درصدد برآورده ساختن مطالبات خانواده‌های متدین هستید؟ زنان مذهبی، آیا چنین مطالباتی دارند؟ حتی اگر داشته باشند آیا هم‌اکنون که در پارک‌های عمومی امنیت ندارند در ورزشگاه‌ها امنیت خواهند داشت؟ علاوه بر این‌ها با مسایل شرعی و واقعیت‌های تلخ موجود چه خواهید کرد»؟

این مخالفت ها حتی در راهپیمایی نماز جمعه تهران نیز مطرح گردید و حجت‌الاسلام کشانی، عضو وقت شورای مرکزی انصار حزب‌الله از احمدی نژاد درخواست کرد تا  در رابطه با این تصمیم‌ تغییر نظر “جدی” داشته باشد.

در این بین نیز برخی معتقد بودند که شرایط لازم برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها فراهم نیست و باید شرایط به گونه‌ای در ورزشگاه‌ها فراهم شود که تماشای مسابقات آقایان در ورزشگاه‌ها در حضور زنان هیچ ناهنجاری فرهنگی و اشکال شرعی را به دنبال نداشته باشد.

مصطفی کواکبیان، دبیرکل وقت حزب مردم‌سالاری با اشاره به نظرات فقهی برخی از مراجع در رابطه با خلاف شرع بودن ورود بانوان به ورزشگاه‌ها، به ایسنا گفته بود: «با توجه به وضعیت کنونی ورزشگاه‌ها و احتمال اختلال زن و مرد و جو ضدفرهنگی موجود، ورود زنان به ورزشگاه‌ها با اشکال مواجه است و نمی‌توان منکر واقعیات موجود در ورزشگاه‌ها شد و تا زمانی که بستر این کار به خوبی فراهم نشود باید در زمینه‌ی ورود زنان با تامل بیشتری اقدام کرد».

وی در عین حال درباره اینکه گفته می شود «نگاه کردن زنان به بدن مردان در صورتی که بدون ریبه (بد گمانی) باشد نیز خالی از اشکال نیست»، گفته بود «نظر اجماعی فقها در این زمینه وجود ندارد، بلکه یک فتوای اخلاقی بین فقهاست».

دو سال پس از دستور بی‌سرانجام رئیس جمهور، نایب رییس وقت فوتبال و فوتسال بانوان در فدراسیون فوتبال در گفتگو با ایسنا گفته بود «نگرش مسوولان به ورود زنان به ورزشگاه‌ها منفی نیست» بلکه فقط حساسیت‌هایی در این زمینه وجود دارد.

در آن زمان مسئولین وقتاعتقاد داشتند که از جانب AFC برای ورود بانوان به ورزشگاه‌ها اجباری وجود ندارد و تنها “توصیه هایی” در این باره شده است و زمانی که تمام شرایط در ورزشگاه‌ها رعایت شود، این توصیه پذیرفته می شود.

با این وجود، محمود احمدی نژاد در روزهای پایانی چهار سال دوم ریاست جمهوری خود (سال ۹۲) از راز دستورش به سازمان تربیت بدنی در رابطه با حضور بانوان در ورزشگاه ها پرده برداشت «سال ۸۴ یک اتفاقی افتاد و ما گفتیم خانم‌ها بروند در استادیوم فوتبال را از نزدیک ببینند؛ دلیل اتخاذ این تصمیم این بود که ما گزارش‌هایی داشتیم مبنی بر اینکه هر هفته ۱۴۰ تا ۱۵۰ نفر ازخانم‌ها با تیپ مردانه در ورزشگاه‌ها دستگیر می‌شوند، ما گفتیم به جای اینکه آنها با تیپ مردانه بروند که بعدا ممکن است به کارهای دیگری نیز منتج شود، اجازه ورود آنان به استادیوم‌ها را بدهیم».

با روی کار آمدن دولت یازدهم این موضوع دوباره در رسانه ها مطرح شد و از سوی دیگر بانوان نیز این مطالبه را به صورت جدی تر پیگیری می‌کردند.

تیر سال ۹۳ تعدادی از بانوان زنان مقابل استانداری تهران تجمع کردند و اعتراض خود را به ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه برای تماشای مسابقه والیبال نشان دادند. نماینده استاندار نیز در واکنش به این اعتراضات وعده داد که این موضوع پیگیری خواهد شد. اعتراضات نسبت به این موضوع نهایتا موجب شد تا معاونت وزش و بانوان وقت وزارت ورزش طی جلساتی با معاونت امور زنان وقت ریاست جمهوری، کار کارشناسی برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها را آغاز کند.

معاون امور بانوان وقت وزارت ورزش و جوانان نیز در این باره گفته بود: «حضور بانوان در ورزشگاه‌ها در برخی از رشته‌ها مانند شنا، وزنه‌برداری و کشتی جایز نیست، با این وجود در تعدادی از رشته‌ها باید شرایطی ایجاد کرد تا بانوان بتوانند در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند. همچنین می‌بایست نگاه به حضور بانوان در ورزشگاه‌ها به حضور خانواده‌محور تغییر پیدا کند. بالاخره مساله حضور زنان در ورزشگاه‌ها تنها مربوط به ورزش نیست و این موضوع یک مساله فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شود. در بخش ورزشی نیز کار کارشناسی صورت گرفته که البته نمی‌توانم جزئیات این موضوع را عنوان کنم، چرا که می‌بایست این موضوع نهایی شود تا ما این نوید را بدهیم که مساله ورزشگاه رفتن بانوان حل خواهد شد».

وی همچنین با بیان اینکه تصمیم‌گیری در این رابطه تنها به وزارت ورزش مربوط نیست و نمی‌توانیم به صورت قطع بگوییم که بانوان به ورزشگاه بروند یا خیر و نیز با اشاره به کار کارشناسی انجام شده وزارت ورزش در خصوص ورود زنان به ورزشگاه‌ها، گفته بود: «به هر حال مستند قانونی برای عدم ورود زنان به ورزشگاه‌ها پیدا نکردیم».

بعدها در سال ۹۶ شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده وقت ریاست جمهوری با اشاره به میزبانی تهران برای مسابقات لیگ بین‌المللی والیبال و بحث محرومیت ایران در صورت عدم اجازه به زنان و خانواده‌ها برای ورود به ورزشگاه‌ها، در پاسخ به این سوال که “‌ تصمیم برای ایجاد محدودیت از جانب کدام نهاد بود؟” گفته بود: « اصلا ما هم متوجه نشدیم این تصمیم از کجا ریشه گرفت. تا قبل از آن برای والیبال و بسکتبال و تنیس و اینها مشکلی برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها وجود نداشت و مساله اصلی بر سر ورزش‌هایی مثل فوتبال و شنا و کشتی بود که ما خودمان اصلا آن را مطرح نکردیم، چون فضا را هنوز مناسب نمی‌دانیم. ولی این سوال باید بالاخره پاسخ داده شود که در یکی، دو سال قبل چه شرایطی تغییر کرد که تصمیم به محدودیت گرفته شد؟».

با این وجود به گفته برخی اساتید حوزه علمیه مطابق با اندیشه امام خمینی (ره)، ورود زنان به ورزشگاه ها در صورتی که مفسده‌ای در آن  نباشد، مشکلی ندارد و تشخیص آن با مسئولان نظام، دولتمردان و مراجع است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان در این باره عنوان کرده بود: «در مقوله ورورد زنان به ورزشگاه‌ها و امثال این‌ها، باید بدون به‌هم زدن اصول و پایه‌های فکری امام و به وجود آمدن مفسده‌ای در آن، توسط کارشناسان ترتیبی اتخاذ شود که موردی خلاف قانون، اخلاق و شرع اتفاق نیفتد؛ بر این اساس، از نظر دیدگاه‌های فقهی حضرت امام(ره)، نفس مسأله بلااشکال است و آنچه مهم است، جلوگیری از بروز فساد است. در واقع می‌توان با اجتهاد در اندیشه‌های امام، به نیازهای امروز پاسخ داد».

با این وجود مهدی تاج، رییس وقت فدراسیون فوتبال نیز در رابطه با بحث حضور بانوان در ورزشگاه‌ها اذعان کرده بود که اگر حاکمیت درباره ورود زنان به ورزشگاه‌ها به نتیجه برسد، فدراسیون آن را اجرا خواهد کرد.

وی اعلام کرده بود: «موضوع ورود بانوان و یا خانواده‌ها به ورزشگاه‌ها از جمله مسائل کلان مملکتی است. هر وقت نظام و دولت درباره این موضوع به یک راهکار مشخصی رسیدند، فدراسیون فوتبال به عنوان عضوی از کادر اجرایی این موضوع، تمام تلاش خود را برای تحقق این مهم به انجام خواهد رساند».

پس از آنکه در سال ۹۶ بعد از بازی ایران و سوریه در مقدماتی جام جهانی، زنان ایرانی که بلیت خریده بودند راه به ورزشگاه نیافتند؛ «ورود زنان به ورزشگاه‌ها» در سطح شورای عالی انقلاب فرهنگی مجددا طرح شد.

مسائل یاد شده در حالی است که طبق نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) که در شهریور ۱۳۹۶ انجام شده است؛ ۶۱.۱ درصد افراد پاسخگو اعلام کرده‌اند با ورود زنان به ورزشگاه ها برای تماشای مسابقات ورزشی موافق هستند. ۳۶.۴درصد نیز در این زمینه اعلام مخالفت کرده‌اند و ۲.۵ درصد نیز پاسخ ندادند.

در این بین با زمزمه‌ مطرح شدن مجدد طرح «ورود زنان به ورزشگاه‌ها»، امام جمعه وقت قم اعلام کرد: «مراجع با طرح ورود زنان به ورزشگاه مخالف هستند و نباید این طرح مجدداً مطرح شود».

آیت الله «سیدمحمد سعیدی» در خطبه‌های نماز جمعه قم گفته بود: «این طرح در دولت پیشین مطرح شد و باید بدانیم که انتقاد مراجع تقلید از ورود زنان به ورزشگاه دلایل خود را دارد و فساد ناشی از این طرح موجب مخالفت آن‌ها است، برخی مسائل با آئین‌نامه نیز برطرف نمی‌شود».

علیرغم آنکه تا آن زمان امیدی به حضور زنان در ورزشگاه برای تماشای فوتبال حس نمی‌شد و در عین حال نیز افرادی نظیر سیدمصطفی هاشمی‌طبا معتقد بودند گرچه حضور زنان به عنوان تماشاچی در ورزشگاه‌ها اشکالی ندارد اما «واقعیت این است که این مشکل حل نمی‌شود». اما نهایتا این کش و قوس‌ها میان زنان و مسئولان به ورود قطره چکانی و شاید گزینشی و به اجبار زنان در برخی مسابقات فوتبال ملی انجامید.

در دیدار برگشت فینال لیگ قهرمانان فوتبال آسیا بین تیم‌های پرسپولیس و کاشیما آنتلرز در سال ۹۷، ایران به دلیل وجود قوانین و پروتکل‌های بین‌المللی ملزم شد با ورود زنان به ورزشگاه آزادی موافقت کند. در این دیدار چند صد نفر از زنان، با یا بدون هماهنگی قبلی توانستند بازی را در این ورزشگاه از نزدیک ببینند.

پیش از آن نیز تعدادی از زنان توانسته بودند دیدار دوستانه ایران و بولیوی را در ورزشگاه آزادی از نزدیک تماشا کنند، همچنین در سال ۹۸ نیز تعدادی از زنان در بازی‌ ایران_کامبوج توانستند مسابقه را از نزدیک در استادیوم آزادی تماشا کنند.

بهمن سال گذشته نیز زنان ایرانی توانستند برای تماشای بازی دیدار تیم‌های ملی فوتبال ایران و عراق در انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ وارد ورزشگاه آزادی شوند.

این اظهار نگرانی‌ها که همواره طی ۲۰ سال اخیر نسبت به حضور زنان در ورزشگاه ها وجود داشت منجر به این شد که مسئولان کمیته ملی المپیک، رفع دغدغه بزرگان و مراجع عظام را برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها وعده دهند. رضا صالحی‌ امیری، رئیس وقت کمیته ملی المپیک با بیان اینکه عدم حضور زنان در ورزشگاه فقط حضور نداشتن آنها در ورزشگاه نیست بلکه تحقیر نیمی از جامعه است، گفته بود: «باید دغدغه بزرگان و مراجع عظام را رفع کنیم. آنها دغدغه‌شان مفسده است. ما باید به آنها این اطمینان را بدهیم که این مفسده را برطرف می‌کنیم و این به نظر من شدنی است».

از سال ۱۳۸۰ که نخستین بار به طور جدی مطالبه حضور زنان در ورزشگاه ها با ارائه طرحی پیرامون این موضوع به مجلس شورای اسلامی مطرح شد تا کنون که بالغ بر ۲۰ سال از این مطالبه می گذرد، همچنان زنان به طور معمول اجازه ورود به ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات فوتبال مردان را ندارند و گرچه در بازه‌های زمانی مختلف، مسئولین وعده‌هایی را در این راستا داده‌ و یا به طور گزینشی و یا محدود با بلیط فروشی تعدادی از زنان را وارد ورزشگاه کرده‌اند اما به نظر می رسد همچنان این رفع دغدغه و اطمینان دادن نسبت به عدم وجود مفسده پیرامون حضور زنان در ورزشگاه ها به طور کامل حاصل نشده است.

در بازی اخیر استقلال و مس کرمان که پنجشنبه گذشته (سوم شهریور ماه) برگزار شد، گرچه افکار عمومی فشارهای فیفا را موثر در حضور زنان در ورزشگاه آزادی قلمداد می کردند اما مسئولین تاکید دارند که «نامه فیفا برای حضور زنان در استادیوم‌ها برای رقابت‌های باشگاهی تنها در حد پیشنهاد بوده است» و حضور زنان در ورزشگاه تصمیم وزارت ورزش بوده است.

پیش از این بازی وزیر ورزش وعده داده بود که اگر شرایط فراهم شود زنان را در استادیوم آزادی می‌بینیم و معاون امور زنان و خانواده رییس جمهوری نیز گفته بود: «زیرساخت‌ها در آزادی برای حضور زنان فراهم است».

درهای استادیوم آزادی با بلیت فروشی رسمی روز پنجشنبه سوم شهریور به روی زنان باز شد تا پایانی خوش باشد برای یک چالش  چند ده ساله‌، رویداد خوشی که با واکنش‌های مختلف مسئولان و ورزشکاران در فضای مجازی روبرو شد. سینا کلهر، معاون فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان، درباره حضور زنان در ورزشگاه در صفحه توییتر خود نوشت: «اتفاق مثبت حضور بانوان در ورزشگاه آزادی، بهبود چشم گیر فضای فرهنگی به خصوص شعارهای هواداران بود. باشد که حضور و حرمت بانوان در فرهنگ ایرانی بتواند شوک مثبت فرهنگی برای سکوها و فرهنگ هواداری باشد».

سید عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز با تشکر از وزیر ورزش به دلیل راه یافتن زنان برای تماشای این بازی به استادیوم آزادی، در صفحه توییتر خود نوشت: «از شادی زنان و دختران جوان در استادیوم آزادی لذت بردم. اولین بار است که آنان برای مسابقات لیگ برتر به استادیوم می‌آیند. تولید شادی و دلخوشی چقدر راحت است!»

انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری نیز در نشست خبری اخیر خود درخصوص تداوم حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای دیگر بازی‌های لیگ فوتبال با بیان اینکه حضور زنان در ورزشگاه تصمیم وزارت ورزش بود و فشار فیفا در این تصمیم اثر گذار نبود، گفت: «اینکه این امر تداوم می‌یابد یا خیر را باید از وزارت ورزش پرسید. بر عهده ما است که جوانب مختلف محل حضور زنان در ورزشگاه  را بسنجیم. از این رو حضور یافتم و جوانب را بررسی کردم، شرایط بسیار عادی بود و حتی از برخی محیط هایی نظیر بازار و سینما سالم تر به نظر می‌آمد.»

ورود زنان به ورزشگاه آزادی در روزنامه‌های ورزشی و غیر ورزشی نیز بازتاب داشت و علاوه بر صفحات داخلی روزنامه‌ها، تیتر صفحه نخست شرق، اعتماد و خبرورزشی شد.

یحیی گل‌محمدی، سرمربی تیم فوتبال پرسپولیس در نشستی خبری درباره حضور زنان در دیدار استقلال برابر مس کرمان با بیان اینکه وقتی صحبت‌ از مردم و هواداران است، بخشی از این مردم زنان هستند، گفته بود: «آن‌ها هیچ فرقی با مردان ندارند. اتفاق خوبی رخ داده و امیدوارم زیرساخت‌ها برای سایر ورزشگاه هم وجود داشته باشد. امیدوارم ما با توجه به حضور مردان و زنان، فوتبال خوبی به نمایش بگذاریم. امیدوارم در همه  ورزشگاه‌ها شاهد حضور حداکثری باشیم. دوست دارم روزی را ببینم نصف ورزشگاه را مردان و نصف را زنان تشکیل بدهند».

پرویز برومند، دروازه‌بان ملی‌پوش سال‌های دور استقلالنیز حضور زنان در این بازی را “خوش یمن” دانسته و اظهار کرده بود: «فکر می‌کنم حضور زنان یکی از بهترین اتفاق‌ها بود که طی چند سال اخیر در ورزشگاه‌های ما رخ داد. خدا را شکر حضور زنان خوش یمن بود و استقلال این بازی را با پیروزی تمام کرد».

تجربه امن و بدون حاشیه بازی استقلال ـ کرمان منجر به بلیت فرشی مجدد برای دیگر بازی لیگ برتر در ورزشگاه آزادی یعنی بازی پرسپولیس و صنعت نفت آبادان شده است. اما اکنون در کنار فرهنگ سازی‌های اجرایی شده بدین منظور نیازمند توجه جدی مسئولین برای هموار کردن و رفع چالش‌های موجود بر سر راه ورود زنان به ورزشگاه‌ها هستیم تا نه تنها پایتخت نشینان بلکه زنان سایر استان‌ها نیز ازاین امر بهره‌مند شوند.