تاثیر حجاب در پیشگیری از بزه ­دیدگی زنان

از جمله راهکارهای اسلام برای پیشگیری از جرائم اخلاقی و آسیب‌های اجتماعی رعایت حجاب و پوشش اسلامی است. اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی لباس را مایه زینت معرفی نموده و لزوم پوشش زنان را به دور از هرگونه افراط و تفریطی به جامعه انسانی ارزانی داشته است. حفظ حریم زن باعث مصونیت او می‌شود و اولین اثر را بر آرامش روحی او دارد و در سایه محفوظ ماندن این حریم بین خود و نامحرم، احساس امنیت می کند.

امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) در نامه ۳۱ نهج البلاغه می فرماید «زنان را در پرده حجاب نگاهشان دار تا نامحرمان را ننگرند، زیرا که سخت گیری در پوشش، عامل سلامت و استواری آنان است» درواقع حجاب، محدودیتی برای مردان هوسران و مصونیتی برای زنان عفیف محسوب می شود.

حجاب زمینه های فساد را از بین می‌برد و از این طریق نقش خود را در سلامت جسمی افراد ایفا می کند. اگر در جوامع بشری حجاب و پوشش بانوان رعایت شود، به طور قطع در جلوگیری از بسیاری جرائم موثر خواهد بود و جوامع با ناهنجاری‌ها روبه‌رو نخواهند شد. زیرا هر آنچه که دامنه فساد را در جوامع انسانی گسترده سازد، تهدیدی برای امنیت جامعه محسوب می‌شود.

زنان با توجه به شرایط روحی و جسمی که از آن برخوردارند و با وجود نقش‌هایی که بعضاً در جامعه ایفا می‌کنند، حس امنیت در آنان بیش از مردان احساس می‌شود. یکی از مؤلفه‌هایی که در تحقق امنیت به ویژه در جوامع اسلامی حائز اهمیت است، نحوه پوشش و نوع حجاب مورد استفاده زنان جامعه است. زنان با رعایت حجاب شرعی، حس امنیت را در خود و سایر زنان به وجود می‌آورند و معمولاً نسبت به زنان بی‌حجاب کمتر مورد تعرض قرار می‌گیرند و داشتن حجاب شرعی مانع از بزه‌ دیدگی آنان می‌شود.

خداوند در آیه ۵۹ سوره احزاب می‌فرماید «ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مومنان بگو جلباب‌های (روسری‌های بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار برای اینکه (از کنیزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است …». در تفسیر علی بن ابراهیم در شأن نزول این آیه چنین آمده است «آن ایام زنان مسلمان به مسجد می‌رفتند و پشت سر پیامبر(ص) نماز می‌گذاردند، هنگام شب موقعی که برای نماز مغرب و عشاء می‌رفتند، بعضی از جوانان هرزه و اوباش بر سر راه آن‌ها می‌نشستند و با مزاح و سخنان ناروا آن‌ها را آزار می‌دادند و مزاحم آنان می‌شدند، آیه فوق نازل شد و به آن‌ها دستور داد حجاب خود را به طور کامل رعایت کنند تا به خوبی شناخته شوند و کسی بهانه مزاحمت پیدا نکند».

این آیه یکی از آیاتی است که به بیان همه مفسران به ضرورت پوشش برای زنان مسلمان اشاره دارد. دستور به پوشش خاص (جلباب) در این آیه، برای ایجاد امنیت خاطر و پیشگیری از اذیت و مزاحمت برای زنان پیامبر و سایر زنان مسلمان است. در این آیه به زنان با ایمان دستور می‌دهد که هرگونه بهانه و مستمسکی را از دست مفسده جویان بگیرند و از هر نوع ایذاء نسبت به خودشان جلوگیری کنند. می‌توان گفت این آیه، پاسخی به احساس امنیت زنان و ترس از بزه‌ دیدگی و به تعبیر جرم شناسی، اقدام پیشگیرانه وضعی و حفاظت از هدف در معرض تهدید و خطر محسوب می‌شود.

نقشی که بزه دیده در ارتکاب جرم دارد، واجد اهمیت است. زیرا هرچند با وقوع جرم، فرد یا افرادی متحمل ضرر می‌شوند اما در بسیاری از موارد، شخص بزه دیده در ارتکاب جرم به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دخالت می‌کند. بر اساس فرضیه‌ای روان شناختی، تمامی افراد جامعه به صورت بالقوه این توانایی آگاهانه یا ناآگاهانه را دارند که تبدیل به یک «بزه دیده» شوند. بزه دیدگی موضوعی است که از یک سو همه افراد در معرض آن قرار دارند و از سوی دیگر، در میان برخی طبقات اجتماعی نسبت به طبقات دیگر بیشتر دیده می‌شود.

از آنجایی که ارتکاب بسیاری از جرائم، به ویژه جرائم جنسی علیه زنان بیشتر واقع می‌شود، نحوه پوشش زنان می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در تحریک متجاوزان جنسی باشد. زیرا بسیاری از بزه دیدگان ملاک‌های پوشش را رعایت نمی‌کنند و با حجاب نامناسب در بیرون از منزل، زمینه و انگیزه تجاوز جنسی را فراهم می‌کنند.

داشتن حجاب شرعی برای زنان، نقش بسیار مهمی در کاهش انگیزه منحرفین جنسی ایفا می‌کند و در واقع رعایت حجاب شرعی به عنوان یکی از مؤلفه‌های پیشگیری وضعی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. بدین ترتیب رعایت حجاب شرعی نقش غیر قابل انکاری در پیشگیری از ارتکاب جرم علیه زنان دارد و با جاذبه‌ زدایی از آنان مانع بزه دیدگی آنان به خصوص جرائم جنسی می‌شود و در واقع دستور به پوشش زن در جامعه، یک اقدام پیشگیرانه وضعی است.

قانونگذار ایران به دنبال این تفکر که تأمین امنیت فردی و اجتماعی مهمترین رسالت قانونگذاری به حساب می‌آید و با این نگرش که برخی از رفتارهای فردی، مخل امنیت خود فرد بوده و موجب ورود ضرر به او می‌شود، عدم رعایت حجاب شرعی از سوی زنان را جرم انگاری نموده تا بدین وسیله با تأمین امنیت، از آنان در برابر واقع شدن به عنوان بزه دیده مراقبت کند. قانونگذار با درنظرگرفتن این موضوع که رعایت حجاب شرعی باعث بالا رفتن حس امنیت روانی در جامعه است و با این تفکر که این حس امنیت در سایه رعایت حجاب شرعی، در زنانِ فاقد حجاب شرعی نیز تولید و تثبیت می‌شود، اقدام به جرم انگاری در این زمینه کرده است.

در واقع رعایت حجاب شرعی نه تنها برای زنانی که آن را استفاده می‌کنند، حس امن بودن ایجاد می‌کند بلکه به واسطه گسترش امنیت در قلمرو جرائم علیه زنان به طور کلی، زنانِ فاقد حجاب شرعی نیز این حس امنیت را در خود احساس کرده و آن را از زنان با حجاب شرعی الگو برداری می‌کنند.

فرزانه عبدالوهاب‌پور I پژوهشگر حوزه زنان