تابوی حضور زنان در صنعت خودرو شکست

بررسی‌ها نشان می‌دهد که رکورد تاریخی اشتغال زنان در بخش خدمات شکسته شده و به مرز ۶۵ درصد نزدیک می‌شود. در مقابل، بخش صنعت با حدود ۲۵ درصد سهم از اشتغال زنان در ایران، در رتبه دوم قرار دارد.

در خصوص دلایل ناچیز بودن سهم زنان در صنعت، به ویژه در زنجیره خودروسازی، به تفصیل صحبت خواهیم کرد.

اما در بررسی بنگاه‌ها و صنایع مختلف، به یک مورد استثنایی برمی‌خوریم: شرکتی که در آن سهم زنان در مدیریت بسیار برجسته است و مردان به عنوان نیروی کار دوم به شمار می‌روند. شرکت کروز، یک استثنا است که برخلاف سایر شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی، تحت تسلط زنان قرار دارد.

این شرکت موفق، فرصت‌های زیادی را برای افزایش بهره‌وری زنان فراهم کرده است، به طوری که سهم زنان از اشتغال حدود ۱۴ هزار نفری شرکت کروز، حدود ۶۵ درصد است. در اینجا، در بزرگ‌ترین شرکت قطعه‌سازی خودرو در کشور، زنان نقش کلیدی دارند.

برخی بر این باورند که نگاه فراجنسیتی یکی از عوامل موفقیت این شرکت در صنعت قطعه‌سازی خودرو است. زنان نیمی از نیروی کار هر کشوری را تشکیل می‌دهند، اما باورهای سنتی که نقش آن‌ها را به فعالیت‌های خانگی محدود می‌کند، در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، همچنان رایج است.

به همین دلیل، برخی مشاغل، به ویژه در صنایع سنگین، به اشتباه «مردانه» تلقی می‌شوند و این دیدگاه مانع از حضور زنان می‌شود. با این حال، شرایط لازم برای بهره‌برداری از این ظرفیت عظیم در فعالیت‌های اقتصادی، به ویژه در بخش صنعت، به اندازه کافی فراهم نشده است.

شرکت کروز با شکستن این ساختار و فراهم کردن زمینه حضور زنان، تابوی مردانه بودن برخی مشاغل را از بین برده و به همین دلیل به یکی از شرکت‌های موفق در زنجیره خودروسازی کشور تبدیل شده است.

 همان‌طور که اشاره شد، از ۱۴ هزار نفری که در این شرکت کار می‌کنند، حدود ۹۱۱۸ جایگاه شغلی به زنان اختصاص یافته است، که نشان‌دهنده ۶۵ درصد از کل جایگاه‌های شغلی است.

براساس گزارش‌ها، میانگین سنی زنان شاغل در کروز ۲۹ سال است و حدود ۲۱۷۸ نفر از آن‌ها دارای مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و ۶ نفر مدرک دکترا هستند. همچنین، ۸۰ نفر از آن‌ها فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های معتبر هستند و در تخصص‌های الکترونیک، صنایع، برق، مدیریت، مهندسی رایانه و مکانیک فعالیت می‌کنند.

 بیشترین تعداد زنان متخصص نیز در بخش‌های نرم‌افزاری، توسعه محصول، برنامه‌ریزی و تحقیق و نوآوری الکترونیک مشغول به کار هستند. در حالی که آمار اشتغال زنان در کل کشور تنها ۱۲ درصد است و میزان اشتغال مردان بیش از ۵ برابر زنان می‌باشد.

زنان موفق در خودروسازی

همان‌طور که اشاره شد، در صنعت خودرو، برخلاف تصور غالب مبنی بر مردانه بودن آن، زنان متعددی به عنوان مدیران ارشد فعالیت می‌کنند و نقش‌های مهمی در پیشبرد این صنعت ایفا کرده‌اند.

یکی از این زنان، مری بارا است که از سال ۲۰۱۴ به عنوان مدیرعامل شرکت جنرال موتورز (General Motors) فعالیت می‌کند. او نخستین زنی است که مدیریت یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان جهان را بر عهده گرفته و تأثیر زیادی در نوآوری و توسعه محصولات این شرکت داشته است.

پاملا فلچر، معاون اجرایی توسعه کسب و کار در جنرال موتورز، نیز دومین زن برجسته در این مجموعه است که در توسعه خودروهای الکتریکی و فناوری‌های نوین نقش بسزایی ایفا کرده است.

لیندا جکسون، مدیرعامل سابق شرکت سیتروئن و مدیر کنونی برند پژو، نیز تصورات مردانه درباره خودروسازی‌ها را تغییر داده است. او از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ مدیرعامل سیتروئن بود و سپس به عنوان مدیر برند پژو منصوب شد.

از دیگر زنان تأثیرگذار در این صنعت می‌توان به کلاریسا مایز، مدیر ارشد فناوری در شرکت فورد (Ford)، اشاره کرد که در توسعه فناوری‌های پیشرفته و نوآوری‌های مرتبط با خودروهای هوشمند و متصل فعالیت دارد.

این مدیران نمونه‌هایی از زنانی هستند که با توانمندی‌های خود در صنعت خودرو به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند و نشان‌دهنده تغییرات مثبت در تنوع جنسیتی در این صنعت محسوب می‌شوند.

سهم ناچیز زنان در زنجیره خودروسازی

سهم زنان در زنجیره خودروسازی به دلیل تصورات مردانه‌ای که درباره برخی صنایع، از جمله خودروسازی وجود دارد، بسیار کم است.

 این موضوع ناشی از دیدگاه‌های سنتی و فرهنگی است که نقش‌های جنسیتی مشخصی را برای زنان و مردان تعیین کرده است. این نگرش‌ها تا کنون به عنوان مانعی برای حضور زنان در صنایع سنگین مانند خودروسازی و قطعه‌سازی عمل کرده‌اند.

از سوی دیگر، این تصور وجود دارد که خودروسازی محیط مناسبی برای زنان نیست. گفته می‌شود که شرایط کاری در صنعت خودرو با نیازها و شرایط زنان هم‌خوانی ندارد.

 نبود تسهیلات مناسب و حمایت‌های لازم می‌تواند از عوامل کاهش حضور زنان در این صنعت باشد. این نگرش باعث شده که در بسیاری از خودروسازی‌های کشور، زنان عمدتاً در بخش‌های اداری و مالی مشغول به کار شوند و در بخش‌های فنی و مهندسی حضور قابل توجهی نداشته باشند. بخشی از این تصور به نظام مردسالاری حاکم بر بازار کار برمی‌گردد که می‌تواند فرصت‌های شغلی برای زنان را محدود کرده و انگیزه آن‌ها را برای ورود به صنایعی مانند خودروسازی کاهش دهد.

آنچه مشخص است، برای افزایش سهم زنان در صنعت خودرو، نیاز به تغییرات ساختاری در نگرش‌های فرهنگی، بهبود شرایط کاری، تسهیل دسترسی به منابع مالی و بازنگری در قوانین کار وجود دارد تا فرصت‌های برابر برای همه افراد در صنایع مختلف، از جمله خودروسازی، فراهم شود.

زنان در خودروسازی دنیا

همان‌طور که در ابتدای گزارش اشاره شد، صنعت خودرو به طور سنتی تحت سلطه مردان بوده و زنان به طور قابل توجهی کمتر در این حوزه حضور دارند. به طوری که تا سال ۲۰۲۰، زنان تنها ۲۴ درصد از نیروی کار خودروسازی در ایالات متحده را تشکیل می‌دادند و همواره از جایگاه و نقشی نابرابر در این صنعت برخوردار بوده‌اند.

در این زمینه، «ایلنا» به نقل از مجله فوربس گزارشی منتشر کرده که آمارهای ارائه شده در آن نشان می‌دهد که در آمریکا تنها ۲۷ درصد از مشاغل بخش خودرو، ۲۲.۴ درصد از نقش‌های رهبری، ۱۲.۱ درصد از موقعیت‌ها در تعمیر و نگهداری خودرو، ۱۵.۱ درصد در فروشگاه‌های قطعات خودرو و لاستیک و ۲۱.۸ درصد در نمایندگی‌های خودرو به زنان اختصاص یافته است.

این وضعیت در اروپا نیز مشابه است؛ به طوری که در سال ۲۰۱۹، زنان ۱۶ درصد از نیروی کار خودرو را تشکیل می‌دادند و این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۱۷ درصد افزایش یافت.

در صنعت خودروی آسیا، آمار دقیقی وجود ندارد، اما برخی داده‌ها نشان می‌دهند که در ایران، سهم زنان در اشتغال صنعتی حدود ۱۳ درصد است. شرکت کروز، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قطعات خودرو، با رویکرد فراجنسیتی خود، موفق شده ۶۵ درصد از کارکنانش را زنان تشکیل دهند.

همچنین بررسی آماری نشان می‌دهد که تعداد کارکنان زن در ۵ خودروساز برتر جهان (فولکس‌واگن، تویوتا، دایملر، فورد موتور و جنرال موتورز) به این شرح است:

• فولکس‌واگن این شرکت تلاش‌های زیادی برای افزایش حضور زنان در خودروسازی داشته و طبق گزارش‌ها، درصد زنان در فولکس‌واگن حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد از کل کارکنان است. این شرکت در حال تلاش برای جذب بیشتر زنان، به ویژه در بخش‌های فنی و مهندسی است.

• تویوتا در تویوتا، زنان حدود ۱۰ درصد از کل نیروی کار را تشکیل می‌دهند. این شرکت نیز به طور مداوم در حال ترویج فرصت‌های برابر برای زنان در صنعت خودروسازی است.

• دایملر (مرسدس بنز): درصد زنان در دایملر به طور متوسط حدود ۲۰ درصد است. این شرکت برنامه‌های متعددی برای افزایش تعداد زنان در موقعیت‌های مدیریتی و فنی دارد.

• فورد: فورد یکی از پیشگامان جذب زنان در صنعت خودرو است و درصد زنان در نیروی کار این شرکت تقریباً ۲۵ درصد است. فورد در بخش‌های مختلف مانند طراحی و مهندسی، اقداماتی برای افزایش حضور زنان انجام داده است.

• جنرال موتورز: جنرال موتورز نیز در تلاش است تا تعداد بیشتری از زنان را در نیروی کار خود جذب کند. طبق گزارش‌ها، زنان حدود ۲۰ درصد از کارکنان جنرال موتورز را تشکیل می‌دهند و این شرکت برنامه‌های خاصی برای تشویق زنان به مشاغل فنی و مهندسی دارد.

این آمارها نشان می‌دهد که تنها شرکت کروز، بزرگ‌ترین تولیدکننده قطعات خودروی کشور، موفق شده با به‌کارگیری حداکثری از توان و تخصص زنان و ایجاد محیطی امن و کارآمد، پیشگام در این زمینه باشد.

دنیای اقتصاد