نقش مهم بانو «ستی فاطمه» در تمدن و جهانی‌شدن یزد

در یزد این شهر کهن، مردان و زنان سخت کوش پرورش یافته اند که برخی از آنان نقش مهم تری را در حفظ فرهنگ و تمدن آن ایفا نموده اند.

شاید محدودیت های فرهنگی و اجتماعی برای زنان در زمان های گذشته سبب گمنامی آنان و فعالیت هایشان شده بود اما باید به این مسئله اظهار داشت که درگذشته زنانی بوده‌اند که همپای مردان، در جامعه فعالیت های اثرگذاری داشته و حتی بناهای مهمی را از خود به یادگار گذاشته‌اند.

یکی از این بانوان نیکوکار بی‌بی فاطمه خاتون عظمی یزدی فرزند شمس‌الدین امیرمحمد از عالمان دینی یزد در سده ۸ و ۹ ق. ملقب به ستی فاطمه، می باشد.

بی‌بی فاطمه خاتون همسر امیر جلال‌الدین چخماق شامی(حاکم تیموری یزد)، در یزد از شهرت، نفوذ و اعتبار بالایی برخوردار بوده است و علاوه بر همسر حاکم یزد و خواهرِ همسر شاهرخ تیموری نیز بوده است که همین پیوندهای خانوادگی به اقتدار او افزوده بود.

او از زنان فعال، روشنفکر، فاضل و بزرگوار عصر خود بود که همچون خواهرش گوهرشاد، به ساخت بناهای عام‌المنفعه و احداثات متعددی پرداخت.

ستی فاطمه توانست مدیریت و توانایی خود را به خوبی در یزد به نمایش درآورد و با به جا گذاشتن احداثات متعدد در یزد، سهم بزرگی در تمدن کهن و جهانی‌شدن این استان داشته باشد.

موقوفات و فعالیت‌های بی‌بی فاطمه

ارادت ویژه او به اهل بیت سبب شده بود تا عواید حاصل از موقوفات خود را برای سکونت مسلمین خصوصا سادات، فقرای مؤمن و  همچنین بزرگان دینی که به یزد سفر میکنن صرف کند.

خانقاه، زورخانه، آب‌انبار، حمام، میدان، تکیه، کاروانسرا، بازارچه حاجی قنبر، بقعه ستی فاطمه ازجمله موقوفات او و همسرش می باشد.

او علاوه بر این فعالیت‌های خداپسندانه، تعمیرات و تغییراتی نیز در برخی از بناهای موجود در آن زمان ایجاد کرده بود؛ مفروش کردن مسجد جامع با سنگ مرمر و نصب ۲ ستون مرمرین در دو طرف صفّه، ساخت باغ بیگم، احداث گرمابه، تعویض منبر چوبی مسجد جامع با منبری مزیّن به کاشی الوان و حفر چندین حلقه چاه.

اما خدمات عمرانی این بانوی بزرگ تنها به این موارد ختم نشده و یکی از ماندگارترین اقدامات ستی فاطمه، احداث مسجد جامع امیر چقماق است که آن را با عنوان «مسجد جامع نو» می‌شناسند و اکنون به یکی از جاذیه های گردشگری استان تبدیل شده است.

بانو ستی فاطمه و همسرش امیرچقماق بیشترین سهم را در ارائه اوقاف برای امور عمرانی، ساختمانی، رونق هنر و معماری در عصر تیموری یزد بر عهده داشته اند و همچنین ایجاد بناهای عام المنفعه بدون بهره مندی شخصی از سود آن ا هدف قرب الهی و با اعتقاد به معاد، نشان دهنده روحیه دینی و مذهبی متعالی آنان است.

اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد