برگ برنده پیشرفت در دست جامعه الزهرا

فریبا علاسوند در پنجمین نشست علمی دبیرخانه گرامیداشت چهلمین سال تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با موضوع «چالش‌های جنسیت، خانواده و نظام تعلیم و تربیت در حوزه‌های علمیه» بیان کرد: امروزه مباحث متعددی در زمینه جنسیت و دانش وجود دارد.

وی ادامه داد: جنبش‌های زنان (جنبش‌های فمینیستی) در قرن بیستم به این نتیجه رسیدند که نیاز به دانش دارند؛ زیرا سوژه‌های دانش معمولاً مردان هستند و هم مردان می‌اندیشند و هم به مسائل مردان پرداخته می‌شود. به همین دلیل، آن‌ها اعلام کردند که باید فضای علم به سمت فمینه‌سازی (Feminize) تغییر کند و زنان نیز باید به عنوان موضوع دانش مطرح شوند.

در این راستا، مطالعات گسترده‌ای انجام شد و اقداماتی صورت گرفت که مسائل زنان را به موضوعات بزرگ تبدیل کرد و در هر زمینه‌ای به مسئله جنسیت پرداخته شد.

استاد حوزه علمیه خواهران با تأکید بر اینکه باید در تمامی علوم به بررسی مسئله خانواده و جنسیت پرداخته شود، اظهار کرد: امروزه در دانشگاه‌های معتبر جهان، مسئله خانواده یکی از رویکردهای مهم در دانش‌های مختلف، از جمله دانش اقتصاد، محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه بحث چالش‌ها همواره شامل فرصت‌ها و تهدیدهاست، افزود: اگر علم بخواهد ماهیت علمی خود را حفظ کند و خروجی آن افراد متخصص باشد، نمی‌تواند به تمامی مسائل مورد نیاز، از جمله اقتضائات زن و خانواده، پاسخ دهد. به عنوان مثال، اگر وارد فضای تخصصی و اجتماعی شویم، نمی‌توانیم بگوییم که به شرایط روحی و احساسات ما به عنوان زنان توجه نشده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: زمانی که اقدامات تأمینی برای گروه‌هایی مانند زنان و کارگران افزایش یابد، سیاست و اقتصاد تا حدی می‌تواند این فشار را تحمل کند، اما پس از مدتی این فشار می‌شکند.

 اقتصاد تنها تا حدی می‌تواند به اقتضائات توجه کند و در غیر این صورت به ضد خود تبدیل می‌شود. اگر امتیازات بیش از حد افزایش یابد، افراد ممکن است ترجیح دهند مردان را جایگزین زنان کنند تا کارایی بیشتری کسب کنند و دغدغه‌هایی مانند مرخصی‌ها و امتیازات ویژه‌ای که به زنان داده شده است را نداشته باشند.

وی ادامه داد: تضادهایی در ارتباط بین زن، خانواده و حوزه مطالعات دینی وجود دارد. بسیاری از سیاستگذاران و مدیران این حوزه از توانمندی‌های بانوان آگاه نیستند و این امر باعث شده است که حوزه علمیه خواهران به بدنه حوزه علمیه چسبیده باشد.

وی همچنین افزود: خانه‌داری و آشپزی رشته‌های هنری و علمی هستند؛ اما وقتی گفته می‌شود که باید به بانوان این مهارت‌ها آموزش داده شود و نیاز و توانایی بانوان را در این حد بدانیم، این یک اشتباه و نشانه عدم آگاهی از توانمندی‌های بانوان است.

علاسوند گفت: افرادی که می‌خواهند در حوزه‌های خواهران مدیر دانش باشند، باید ابتدا به این درک برسند که توانایی‌های علمی، استعدادها و ظرفیت‌های بانوان که خداوند به آن‌ها عطا کرده، با مردان تفاوتی ندارد. اعتقاد به تفاوت بین توانایی و استعدادهای زن و مرد، نوعی تبعیض در خلقت است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده تأکید کرد: زنان و مردان از نظر توانایی و استعداد برابر هستند، اما بانوان به دلیل شرایط و اقتضائات خاص به برنامه‌های حمایتی نیاز دارند.

وی بیان کرد: امکانات و حمایت‌هایی که حوزه علمیه برای تحصیل بانوان طلبه فراهم کرده، در هیچ دانشگاهی در هیچ جای دنیا وجود ندارد. این حمایت‌ها نیاز به فهم دو سویه دارد و تا حدی مؤثر است، اما اگر بیش از حد انعطاف نشان دهد، به ضد خود تبدیل می‌شود.

علاسوند اظهار کرد: وقتی هم می‌خواهیم درس بخوانیم و هم مادر باشیم، باید به جای دو نفر زندگی کنیم. کسی که می‌خواهد با نظام تعلیم و تربیت تعامل داشته باشد، نباید تصور کند که آن نظام باید برای او پایین بیاید و به او امتیاز بدهد، زیرا افراد با اقتضائات مختلف در سیستم وجود دارند و اگر سیستم بخواهد برای همه این افراد انعطاف نشان دهد، دچار مشکل می‌شود.

استاد حوزه علمیه خواهران با اشاره به اینکه در مفهوم اقتضائات جنسیتی، زن و خانواده دچار سو تفاهم هستیم، ادامه داد: چالش‌های جنسیت در ساختار علم و امور اداری، مانند مرخصی زایمان، نیست. در امور اداری باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که بیشتر طلبه‌ها بتوانند بهتر درس بخوانند، نه اینکه همه طلاب به یک اندازه بتوانند خوب درس بخوانند، زیرا این امکان وجود ندارد.

وی با بیان اینکه اگر در همه مسائل جنسیت را وارد کنیم، به علم آسیب می‌زند، یادآور شد: اگر بانوان انتخاب می‌کنند که درس بخوانند، نباید توقعات بالا داشته باشند، زیرا این انتخاب خودشان است، اما سیستم باید امکانات لازم را برای آن‌ها فراهم کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده گفت: بر اساس گزارش‌ها، حدود ۱۰۰ اثر در یک سال درباره زنان، از جمله زنان عصر قاجار نوشته شده که حتی یکی از آن‌ها توسط بانوان طلبه و جامعه الزهرا نوشته نشده و همه به روایت افسانه نجم‌آبادی فمینیستی نوشته شده‌اند. در قم متخصصی در حوزه تاریخ اجتماعی نداریم و همه به مطالعه صدر اسلام پرداخته‌اند.

وی بیان کرد: در کتاب «عدالت، زن، جنسیت» مطرح کردم که نظام اسلامی باید در حوزه زن و خانواده عدالت ایجاد کند و به فکر احساس‌سنجی، ادراک‌سنجی و اقدام‌سنجی خود باشد. برای مثال، در تقلیل ساعت کاری و سنوات، باید اقدام‌سنجی صورت بگیرد تا مشخص شود کدام اقدامات مؤثر بوده و کدام نبوده است.

استاد حوزه علمیه خواهران ادامه داد: جامعه الزهرا (س) امکانات زیادی را در اختیار طلاب قرار داده است، اما طلاب از وضعیت موجود گله‌مند هستند. سوال این است که چه کسی موظف است به این احساس و ادراک برسد که چرا طلاب ناراضی هستند؟

وی اظهار کرد: در جنگی، مهاجرین و انصار در کنار یکدیگر جنگیدند، اما پیامبر (ص) تمام غنائم را به مهاجرین دادند و انصار ناراحت شدند. پیامبر (ص) به احساسات مردم اهمیت داد و برای انصار سخنرانی کرد که شما وضعیت سخت مهاجرین را می‌بینید و من دنیا را به آن‌ها دادم و خودم را به شما می‌دهم. این سخنرانی باعث شد انصار شاد شوند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده تصریح کرد: مدیران دانش اقداماتی را انجام می‌دهند، اما یا به درستی به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد یا احساس مصرف‌کننده اشتباه است و تصور می‌کند که باید سیستم همه مسائل او را حل کند.

علاسوند اضافه کرد: برخی معترض هستند که چرا طلاب جامعه الزهرا مهارت‌های خانه‌داری را فرا نمی‌گیرند. مهارت‌های خانه‌داری باید در خانه یاد داده شود و این وظیفه نهاد علمی نیست. اگر نسبت به آداب معاشرت و مسائل مشابه اعتراض وارد شود، می‌توان آن را به دانش و اخلاق نسبت داد، اما آموزش همه امور به عهده نهاد علمی نیست.

وی عنوان کرد: پژوهشی در رابطه با تأثیر نظام تعلیم و تربیت حوزه بر زندگی طلاب، رسانه و مصرف انجام شده که نشان می‌دهد طلاب بیشترین تأثیرپذیری را از محتوای آموزشی نظام حوزه علمیه در سبک زندگی خود دارند، در حالی که در نظام آموزشی گذشته، بیشترین تأثیرگذاری از اساتید و کادر بوده است.

استاد حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه بر اساس این پژوهش، طلاب ساده‌زیستی را در سبک زندگی و عقاید خود دارند، یادآور شد: این گزارش نشان می‌دهد که درصد کمی از بانوان طلبه برای سرگرمی وارد فضای مجازی می‌شوند و بخش زیادی فضای مجازی را به عنوان فرصت می‌دانند. این نشان می‌دهد که آموزش‌های سواد رسانه‌ای مؤثر بوده است.

وی با تأکید بر اینکه جامعه الزهرا (س) برگ برنده پیشرفت یعنی نیروی انسانی را دارد، یادآور شد: جامعه الزهرا (س) از بهترین و با استعدادترین ورودی‌ها برخوردار است و همچنین در سراسر کشور توانمندترین اساتید را دارد.

حوزه