بحران در اتاق زایمان و خشونت زایمانی

درحالی‌که سیاست‌های کلان کشور در راستای تشویق به فرزندآوری و افزایش جمعیت قرار دارند، یک مسئله مهم و اغلب نادیده گرفته شده وجود دارد که بسیاری از اوقات به آن بی‌توجهی می‌شود: خشونت زایمانی. این پدیده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین موانع اقتصادی، روانی و اجتماعی در مسیر افزایش جمعیت محسوب می‌شود.

خشونت زایمانی که نوعی خشونت جنسیتی محسوب می‌شود، شامل اعمال غیرضروری و درمان‌های پزشکی بدون رضایت آگاهانه، نقض حریم خصوصی، رفتارهای تحقیرآمیز و سوءاستفاده فیزیکی و روانی است. این خشونت‌ها نه تنها به سلامت روانی و جسمی مادران آسیب می‌زند، بلکه تأثیرات منفی بلندمدت بر خانواده‌ها و روابط اجتماعی دارد.

این موضوع باید به‌عنوان بحران بهداشتی و اجتماعی جدی در نظر گرفته شود، چراکه در نظام‌های اجتماعی که سیاست‌ افزایش جمعیت در اولویت قرار دارد، خشونت زایمانی یکی از بزرگ‌ترین موانع محسوب می‌شود. بسیاری از زنان بعد از تجربه خشونت در اتاق‌های زایمان، از تصمیم به فرزندآوری مجدد منصرف می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که بعد از این تجربه‌ها، زنان دچار افسردگی، ترس از تولد دوباره و اضطراب‌های بعد از زایمان می‌شوند که این موضوع تمایل به فرزندآوری را در بسیاری از آنها کاهش می‌دهد و در نتیجه نرخ زاد و ولد کاهش پیدا می‌کند.

مشکلات فرهنگی و ساختاری

خشونت زایمانی تنها یک اتفاق شخصی نیست؛ ریشه‌های آن در نظام‌های فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی عمیقاً ریشه دوانده است. در ایران، مشکلات ساختاری همچون فشار کاری زیاد بر کادر درمان، نبود دستورالعمل‌های روشن برای رعایت حقوق زنان در فرآیند زایمان و کمبود نیروی انسانی این خشونت‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، نهادینه بودن فرهنگ سلطه‌پذیری زنان و باورهای فرهنگی و اجتماعی نابرابری جنسیتی باعث می‌شود که بسیاری از زنان نتوانند حقوق خود را هنگام زایمان مطالبه کنند یا از آن دفاع کنند.

در فرهنگ عمومی زایمان برای بسیاری از زنان فقط یک عمل پزشکی نیست، بلکه به‌عنوان یک مرحله طبیعی در نظر گرفته می‌شود که باید بدون هیچ درخواست یا اعتراض خاصی توسط زن انجام شود. این نگاه، همراه با عدم آموزش کافی برای کادر درمان و ناآگاهی زنان از حقوق خود شرایطی را به وجود می‌آورد که خشونت زایمانی در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌شود و به مشکلی اساسی تبدیل می‌شود.

خشونت زایمانی و مشکلات قانونی

یکی از مشکلات اصلی در مقابله با خشونت زایمانی در ایران، عدم وجود قوانین روشن و مشخص در این حوزه است.

در نظام حقوقی ایران «خشونت زایمانی» به‌طور مشخص تعریف نشده و قوانین مرتبط با حقوق زنان در هنگام زایمان بسیار مبهم است. در بسیاری از موارد، خشونت‌های مرتبط با زایمان با عناوین عمومی مانند توهین یا ضرب و جرح مورد پیگیری قرار می‌گیرد، با این وجود این قوانین نمی‌توانند تمام ابعاد خشونت زایمانی را پوشش دهند.

به علاوه، فقدان آموزش کافی برای کادر درمان در رابطه با اخلاق حرفه‌ای، نحوه برخورد محترمانه با زنان هنگام زایمان و حقوق بیماران از دیگر دلایل وقوع خشونت زایمانی است. بسیاری از کادر درمانی که خود در معرض کمبود منابع و فشارهای شغلی قرار دارند، نمی‌توانند مراقبت‌های حرفه‌ای و انسانی به زنان باردار ارائه دهند.

سیاست‌های جمعیتی تحت تأثیر خشونت زایمانی

درحالی‌که سیاست‌های کشور در راستای افزایش جمعیت و تشویق به فرزندآوری بسیار مهم به نظر می‌رسند، نباید فراموش کنیم که خشونت زایمانی به‌عنوان یک مانع اجتماعی، روانی و جسمی برای زنان عمل می‌کند. زنانی که در حین زایمان با تحقیر یا خشونت مواجه می‌شوند، احتمالاً برای فرزندآوری دوباره تردید می‌کنند. در نتیجه، سیاست‌گذاران باید به این موضوع توجه خاصی داشته باشند و اقدامات مؤثری برای مقابله با آن انجام دهند.

راهکارهای اجتماعی و حقوقی

برای کاهش تأثیرات منفی خشونت زایمانی و مقابله با این اتفاق، باید اقدامات مهمی در چندین حوزه انجام شود:

تدوین قوانین جامع: باید قانون خاصی برای حمایت از زنان باردار به تصویب برسد که به‌طور خاص به خشونت زایمانی پرداخته و حقوق زنان را در همه مراحل بارداری، زایمان و بعد از آن تضمین کند.

آموزش کادر درمان: لازم است که الزامات اخلاقی و مشکلات حقوقی در زایمان محترمانه در دوره‌های آموزشی مامایی و پزشکی گنجانده شود تا کارکنان درمان با آگاهی کامل خدمات ارائه دهند.

راه‌اندازی سازوکارهای گزارش‌دهی مؤثر: ایجاد سامانه‌های گزارش‌دهی امن که زنان بتوانند شکایات خود را بدون هراس از رفتارهای تلافی‌جویانه مطرح کنند.

حمایت از زنان قربانی: راه‌اندازی مراکز مشاوره اجتماعی، حقوقی و روانی ویژه برای زنان قربانی خشونت زایمانی تا بتوانند از حمایت‌های لازم بهره‌مند شوند.

ایرنا