باور به «فرزند کمتر، زندگی بهتر» مانع پنهان فرزندآوری

در قانون جوانی جمعیت که حدود چهار سال از تصویب آن می‌گذرد، تلاش‌هایی برای ترویج فرزندآوری از طریق تدوین سیاست‌های انگیزشی صورت گرفته است. اما واقعیت این است که این اقدامات به جز در موارد معدود، نتوانسته خانواده‌های ایرانی را برای داشتن فرزندان بیشتر ترغیب کند. به عقیده کارشناسان و پژوهشگران اجتماعی، برایند قوانین انگیزشی فرزندآوری بیشتر بر بعد اقتصادی خانواده تمرکز دارد و به سایر موانع و چالش‌های این موضوع که در روایت‌های مردم مطرح می‌شود، کمتر پرداخته شده است.

بررسی روایت‌های کف جامعه می‌تواند دریچه‌ای جدید به چالش‌های فرزندآوری و دلایل امتناع خانواده‌ها از آن بگشاید. در گفت‌وگو با دکتر فاطمه زهرا اسحاقی کوپایی، مدرس دانشگاه فرهنگیان و دبیر «کارگروه رصد و شناسایی قرارگاه جمعیتی جبهه فرهنگی انقلاب» استان اصفهان، به بررسی دلایل امتناع از فرزندآوری پرداخته شده است. او می‌گوید که بر اساس تجربیات میدانی، عوامل اقتصادی تنها یکی از دلایل پرهیز از فرزندآوری است و بسیاری از موانع اجتماعی و فرهنگی تأثیر عمیق‌تری دارند.

دغدغه‌های والدین و نگرانی‌های اجتماعی از جمله احساس ناامنی شغلی، اختلاف سطح طبقاتی و فشارهای اجتماعی ناشی از شبکه‌های مجازی، از جمله عواملی هستند که بر تصمیم‌گیری زوجین در مورد فرزندآوری تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان‌مثال، بسیاری از زوجین بر این باورند که بچه‌داری یک کار سخت و طاقت‌فرساست و این نگرانی‌ها به ویژه در مورد کمک نکردن اعضای خانواده در نگهداری از نوزاد، رواج یافته است. این در حالی است که دکتر اسحاقی تأکید می‌کند که تولد فرزند می‌تواند به پختگی زوجین کمک کند و تعهد و علاقه آن‌ها به زندگی مشترک را افزایش دهد.

از دیگر چالش‌ها، نگرانی والدین درباره نیازهای فرزندان و آینده آن‌هاست که به دلیل عدم اطمینان از شرایط اقتصادی و اجتماعی به وجود آمده است. تبعیض‌های آموزشی و تحصیلی نیز از جمله موانع دیگری هستند که می‌توانند زوجین را از فکر بچه‌دار شدن دور کنند. به گفته دکتر اسحاقی، این تبعیض‌ها به شدت بر تصمیم‌گیری‌های زوجین تأثیر می‌گذارد و می‌تواند آن‌ها را از فرزندآوری منصرف کند.

دکتر اسحاقی همچنین به دغدغه‌های اجتماعی اشاره می‌کند که برخی از آن‌ها از اختیار خانواده‌ها خارج است و به نهادهای رسمی مربوط می‌شود. غفلت نهادهای فرهنگی از تأثیرات فضای مجازی و تبلیغات منفی در این زمینه، به تضعیف جایگاه مادری و ارزش‌های خانوادگی منجر شده است. او می‌گوید که این تبلیغات سعی در جایگزین کردن ارزش‌های مربوط به خانه، خانواده و فرزندان با مسائلی چون نگهداری از حیوان خانگی و توجه بیشتر به خود دارند.

در نهایت، برای تحقق جوانی جمعیت و نهادینه کردن باور به فرزندآوری، نیاز به تصمیم‌سازی‌های بهینه در سطوح فردی، اجتماعی و کلان وجود دارد. بر اساس آخرین آمار، جمعیت ایران نزدیک به ۸۶ میلیون نفر است و نرخ فرزندآوری در اصفهان حدود ۱.۳ درصد گزارش شده است.

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، که مشتمل بر ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره است، به منظور ترویج فرزندآوری و حمایت از خانواده‌ها تصویب شده است. این قانون به دنبال ایجاد شرایطی مناسب برای خانواده‌ها به منظور افزایش فرزندآوری و بهبود وضعیت جمعیت کشور است.

در مجموع، بررسی دقیق‌تر روایت‌های کف جامعه و توجه به دغدغه‌های واقعی مردم می‌تواند به سیاست‌گذاران در طراحی و اجرای برنامه‌های مؤثر برای ترویج فرزندآوری کمک کند و به این ترتیب، گام‌های مؤثری در راستای جوانی جمعیت برداشته شود.

خبرگزاری زنان ایران