بانک شیر مادر؛ تلاقی پزشکی نوین با چالش‌های فقهی و حقوقی

بانک شیر مادر در ایران در حال نوشتن فصل جدیدی از تعامل علوم پزشکی با ارزش‌های دینی و فرهنگی است. این نهاد که با هدف نجات جان نوزادان نارس و کم‌وزن شکل گرفته، امروز با چالش‌های فقهی، حقوقی و اجتماعی روبروست. از یک سو مزایای بی‌بدیل شیر مادر برای نوزادان نارس- از تقویت سیستم ایمنی تا کاهش خطر مرگ و میر- به اثبات رسیده و از سوی دیگر، شبهات ذهنی و مسائل شرعی مربوط به محرمیت ناشی از شیردهی، این طرح انسان‌دوستانه را با موانع روان‌شناختی و فرهنگی جدی مواجه کرده است.

در بیمارستان شهید اکبرآبادی، هر قطره شیر اهدایی مادران با دقت فراوان جمع‌آوری، پاستوریزه و ذخیره می‌شود تا به دست نوزادانی برسد که به دلایل مختلف قادر به دریافت شیر از مادر خود نیستند. این فرآیند پیچیده نیازمند استانداردهای بسیار بالا و تجهیزات پیشرفته است. با این حال، کمبود آگاهی عمومی و نبود حمایت کافی از سوی نهادهای دولتی، چالش بزرگی برای گسترش این طرح به سایر بیمارستان‌های کشور محسوب می‌شود.

مسئله محرمیت ناشی از شیردهی که در فقه اسلامی به آن «رضاع» گفته می‌شود، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های ذهنی مشارکت‌کنندگان است. بر اساس احکام شرعی، نوزادی که در دو سال اول زندگی به مدت مشخصی از شیر زنی غیر از مادر خود تغذیه کند، با خانواده اهداکننده محرم می‌شود. این حکم پیامدهای حقوقی مهمی در زمینه ازدواج و روابط خانوادگی دارد. الزام به اخذ رضایت همسر برای اهدای شیر نیز بعد دیگری از این پیچیدگی‌هاست.

راه حل این چالش‌ها در همکاری نهادهای مختلف نهفته است. تشکیل کمیته‌های مشترک متشکل از علمای دینی، پزشکان متخصص و حقوقدانان می‌تواند به تدوین دستورالعمل‌های جامع کمک کند. ایجاد سامانه‌های ثبت دقیق که هم هویت اهداکنندگان و هم گیرندگان را به صورت محرمانه اما قابل رهگیری ثبت کند، می‌تواند از مشکلات آینده پیشگیری نماید. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت اهدای شیر و شفاف‌سازی مسائل شرعی مرتبط با آن نیز نقش کلیدی در توسعه این طرح دارد.

بانک شیر مادر در ایران بیش از یک اقدام درمانی، نمادی از توانایی جامعه در حل مسائل پیچیده از طریق گفت‌وگوی بین‌رشته‌ای است. موفقیت در این مسیر نه‌تنها جان هزاران نوزاد را نجات خواهد داد، بلکه می‌تواند الگویی برای حل چالش‌های مشابه در دیگر حوزه‌های علوم پزشکی باشد. آنچه در این میان اهمیت دارد، حفظ کرامت انسانی و ارزش والای زندگی است؛ اصلی که هم علم و هم دین بر آن تأکید دارند.

زینب حیدری