اولین پیوند سلول بنیادی اسپرم‌ساز برای باروری

در پیشرفتی در درمان ناباروری مردان، محققان برای اولین بار سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز یک بیمار را که در دوران کودکی از بافت بیضه او جمع‌آوری شده بود، به بدن او پیوند زدند.

جایون هسو، زمانی که فقط ۱۱ سال داشت، به دلیل احساس درد در زانوی چپش مدتی از فوتبال فاصله گرفت. پدر و مادرش تصور می‌کردند که او دچار یک آسیب ورزشی شده است، اما پزشکان تشخیص دادند که او به استئوسارکوم، نوعی سرطان استخوان مبتلا شده است.

او فورا تحت شیمی‌درمانی قرار گرفت، با این وجود پزشکان به وی هشدار دادند که این درمان می‌تواند باعث ناباروری او شود. از آنجا که هسو هنوز به سن قانونی نرسیده بود، امکان ذخیره اسپرم برای او وجود نداشت. پدر و مادرش تصمیم گرفتند که در یک پژوهش شرکت کنند که در آن، نمونه‌ای از بافت نابالغ بیضه کودکان بیمار جمع‌آوری و ذخیره می‌شد. هدف این پژوهش، به وجود آوردن امکان فرزندآوری برای این بیماران در آینده بود.

در حال حاضر که هسو ۲۶ ساله شده است، پژوهشگران و پزشکان قصد دارند بررسی کنند که آیا پیوند آزمایشی سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز او که از نمونه بافتی مربوط به سال ۲۰۱۱ استخراج شده، می‌تواند دوباره فرآیند تولید اسپرم را فعال کند یا نه.

این روش پیش از این روی میمون‌ها و موش‌ها آزمایش شده و موفقیت‌آمیز بوده، با این وجود محققان می‌گویند هسو اولین انسانی است که در نوامبر ۲۰۲۳ تحت این درمان قرار گرفته است. جزئیات این روش در مطالعه‌ای جدید ارائه شده که هنوز مورد بررسی علمی قرار نگرفته است.

در مراحل اولیه درمان سرطان، پزشکان در بیمارستان کودکان UPMC در پیتزبورگ از بیضه هسو یک نمونه کوچک از بافت حاوی سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز را برداشتند. این سلول‌ها حتی قبل از بلوغ نیز در بدن وجود دارند، با این حال افزایش سطح تستوسترون در دوران بلوغ موجب می‌شود که آنها به اسپرم تبدیل شوند؛ فرآیندی که به آن «اسپرماتوژنز» گفته می‌شود.

در نوامبر ۲۰۲۳، هسو که ۲۴ سال داشت، این سلول‌ها را دوباره دریافت کرد.

کایل اورویگ، استاد زنان و زایمان و علوم تولید مثل در دانشکده پزشکی دانشگاه پیتزبورگ و نویسنده ارشد این مطالعه می‌گوید: «اگر این روش موفق باشد، سلول‌های بنیادی می‌توانند دوباره فرآیند اسپرم‌سازی را احیا کنند.»

با این وجود، حتی در صورت فعال شدن این فرآیند ممکن است تعداد اسپرم‌های تولیدشده کافی نباشد که به‌طور طبیعی در مایع منی تکثیر شوند.

اورویگ و تیم او از سال ۲۰۱۱ اقدام به جمع‌آوری و ذخیره بافت بیضه از کودکان کرده‌اند و در حال حاضر برخی از این بیماران به سن باروری رسیده‌اند. تیم او مجوز لازم برای انجام پیوند‌های سلول‌های بنیادی و همچنین پیوند کامل بافت بیضه را در قالب یک کارآزمایی بالینی کسب کرده است.

علاوه بر پیوند سلول‌های بنیادی، روش دیگری نیز در حال انجام است که در آن، یک قطعه از بافت بیضه به زیر پوست کیسه بیضه پیوند زده می‌شود. در مدل‌های حیوانی، محققان بعد از ۸ تا ۱۲ ماه این بافت پیوندی را استخراج کرده و از آن اسپرم دریافت کرده‌اند. این اسپرم‌ها برای لقاح آزمایشگاهی مورد استفاده قرار گرفته و در نهایت، باعث تولد زنده در میمون‌های ماکاک شده است.

رابرت برانیگان، رئیس منتخب انجمن پزشکی تولید مثل آمریکا می‌گوید: «بسیاری از بیمارانی که تحت درمان‌های سرطان قرار می‌گیرند، به ناباروری دائمی دچار می‌شوند. هنوز مشخص نیست که کدام روش مؤثرتر است، اما هر دو رویکرد ارزش بررسی دارند.»

روشی مشابه، به نام پیوند بافت تخمدان سال‌ها است که برای بیماران زن مبتلا به سرطان وجود دارد و تاکنون باعث بیش از ۲۰۰ تولد زنده در سراسر جهان شده است. این روش از فناوری پیوند بیضه پیشرفته‌تر است، چراکه مردان بالغ می‌توانند اسپرم خود را پیش از شیمی‌درمانی منجمد کنند، در حالی که در زنان، انجماد تخمک به چندین هفته زمان نیاز دارد و ممکن است فرصت کافی برای انجام آن از بین برود. در چنین شرایطی، بافت تخمدان از بیماران زن ذخیره می‌شود تا در آینده برای بازیابی باروری استفاده شود.

برنا