اشرف السلطنه؛ اولین زن مطبوعات و عکاس ایران

زنان در ترویج هنر و فرهنگ ایرانی نقش بی‌بدیلی دارند. هنر عکاسی که طرف‌داران زیادی را در سراسر جهان با خود همراه کرده، در عین بی‌زبانی جایگاه مهم برای استنادی تاریخی به شمار می آید و فرهنگ برآمده از تاریخ هر کشوری را با حرف‌های ناگفته صحنه عکاسی و سوژه موردنظر، به مخاطب خود منتقل می‌نماید.

این هنر جذاب، با هدیه اولین دستگاه عکاسی در ایران از طرف امپراتور روسیه به محمدشاه قاجار وارد ایران شده و تاریخچه عکاسی به طور رسمی از دوران ناصرالدین‌شاه شروع شد.

با عمومیت‌یافتن این هنر در خانواده‌های اشراف، اولین زن عکاس ایران هم در تاریخ، دختر حاکم غرب ایران و نوه ارشد فتحعلی‌شاه قاجار با نام عزت ملک خانم که زنی با کمالات و خوش سلیقه در دربار قاجار به شمار می‌آمده، ثبت شده است.

عزت ملک خانم متولد ۱۲۳۸ در کرمانشاه بود و از همان کودکی درکنار پدر، به دلیل توانمندی‌های بسیار در امور فرماندهی همراهی داشته است.

بعد از ازدواج در سال ۱۲۸۸ با صنیع‌الدوله مترجم و کاتب خصوصی ناصرالدین‌شاه، به یادگیری زبان فرانسه در کنار همسرش و همچنین زبان ترکی استانبولی به‌صورت خصوصی پرداخت و به دلیل روحیه پر انرژی و فعال، تاریخ و طب را نیز به‌طورجدی پیگیری می‌نمود.

بنا بر سابقه تاریخی، به دلیل علاقه وافر ناصرالدین‌شاه به ثبت تصاویر بکر و بداهه از زنان دربار و وقایع مرتبط با حکومت، از حضور عزت ملک خانم که لقب اشرف السلطنه را برای خود برگزیده بود دعوت به عمل آمد. وی  هنر عکاسی را از پسرعموی خود شاهزاده میرزامحمد آموخت و در انجام آن مهارت خاصی پیدا کرد که بعدا به‌عنوان عکاس ویژه دربار انتخاب شد و تصاویر جالب زیادی از این دوره تاریخی باهمت این زن هنرمند، به ثبت رسیده است.

اشرف السلطنه با پشتوانه همسرش اعتماد السلطنه، روزنامه‌نگاری و گزارش تصویری _نوشتاری از وقایع روز را به‌طورجدی و اثرگذار در کنار چاپ کتاب‌های متعدد از جمله کتاب سه‌جلدی”خیرات حسان” که زندگینامه زنان مؤثر جهان اسلام در قالب قومیت‌های ایرانی، هندی، عرب و ترک بود را انجام داد و تلاش‌های وی در ۲۵ سال همکاری با همسرش، موید نقش انکارناپذیر این بانوی خلاق، در سرعت گرفتن تاریخ هنر ایران برای ورود به دنیای مدرن است.

تاریخ‌نگاری تصویری موجب رشد صنعت روزنامه‌نگاری و چاپ در ایران شده، و عکاسی مستند به‌مثابه سند تاریخی برای انتقال اتفاقات، گسترش چشمگیری تاکنون داشته است.

اشرف السلطنه در ازدواج دوم خود با نایب‌التولیه، به مشهد مقدس نقل مکان نموده و مجموعه دستاوردهای تحریری و تصویری اعتمادالسلطنه را در قالب کتاب به کتابخانه آستان قدس رضوی سپرد، تا خاطرات ۴۰ساله این مرزوبوم محفوظ بمانند.

اولین زن مطبوعات ایران، در سن ۵۴ سالگی در مشهد دار فانی را وداع گفته و در دارالسیاده مدفون گردید.

جهان بانو