افزایش میانگین سن ازدواج مردان ایرانی

شهلا کاظمی‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در نشست تخصصی «تغییرات فرهنگ و تاثیر آن در سبک زندگی خانواده اسلامی ایرانی» به نتایج پژوهش خود در مورد تغییرات نسلی، به تحولات سبک زندگی خانوادگی در ایران اشاره کرد و گفت: در تحلیل ثانویه از داده‌ها در مورد خانواده‌ها که انجام دادم، نخستین مورد از تحولات سبک زندگی، تغییر سن ازدواج هم برای مردان و هم برای زنان پس از انقلاب اسلامی بوده است.

وی افزایش میزان تجرد میان جوانان را از دیگر تحولات سبک زندگی خانوادگی در ایران دانست و اظهار کرد: سبک زندگی خانوادگی نیز براساس نظریه گذار جمعیتی دوم با تغییراتی همچون افزایش نیازهای سطح بالاتر از جمله استقلال فردی و استقلال اقتصادی زنان، افزایش بی‌فرزندی قطعی در بین زوجین، افزایش طلاق، کاهش میزان ازدواج‌های مجدد متعاقب بیوگی و طلاق، کاهش بیشتر فرزندآوری متاثر از به تاخیر انداختن آن و افزایش سن والد، افزایش فرزندآوری خارج از ازدواج، کاهش نسبت افراد ازدواج کرده، افزایش میانگین سن در نخستین ازدواج و همچنین افزایش همانندی در نقش‌های جنسیتی همراه است.

سبک‌های جدید زندگی ایرانی؛ کم شدن حلقه خویشاوندی و اقبال مردان به جراحی زیبایی

عضو هیات علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد سبک زندگی در ایران تغییر کرده است و سبک‌های جدیدی از زندگی‌های خانوادگی ظهور کرده‌ است، مانند اینکه جمع‌گرایی، خویشاوندی گسترده و صله رحم به موازات نفوذ زندگی جدید مورد بازاندیشی قرار گرفته‌اند و سبک زندگی غربی در بین جامعه رواج پیدا کرده است.

کاظمی‌پور افزود: یکی از ابعاد تحولات سبک زندگی درباره زنان، مدیریت بدن با جراحی زیبایی، آرایش و گرفتن رژیم غذایی است و در حال حاضر مردان نیز به جراحی زیبایی تمایل پیدا کرده‌اند.

وی بیان کرد: نفوذ سبک زندگی غربی، خانواده ایرانی را از نظر اقتصادی و فرهنگی تحت‌ تاثیر قرار داده است. الگوی‌های زندگی از الگوی عام تا سبک پوشش تغییر کرده، به‌عنوان مثال الگوی عام در حوزه خوراکی‌ها به سمت فست‌فود رفته است.

تماشای تلویزیون غالب‌ترین فعالیت فراغتی ایرانیان

عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: الگوی مصرف کالاهای فرهنگی نیز تغییر کرده است. به‌عنوان مثال میزان مطالعه از ۱۸ ساعت در هفته به ۱۵ ساعت کاهش پیدا کرده است. اوقات فراغت و پوشش تغییر کرده و فراغت فعال به فراغت منفعلانه تبدیل شده است. در حال حاضر گوش دادن به رادیو و تماشای تلویزیون غالب‌ترین فعالیت‌های فراغتی ایرانیان است.

کاظمی‌پور با بیان اینکه یکی از مقوله‌های فراغتی که وارد سبد فرهنگی شده مسافرت است، گفت: پارتی جوانان با مصرف مشروبات الکلی و قرص شادی‌آور از تفریحات جدیدی است که به وجود آمده و به هر حال فعالیت‌های فراغتی نوظهوری داریم.

تغییر نگاه جوانان نسبت به ازدواج

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه به تفاوت نگرش جوانان نسبت به افراد مسن درباره ازدواج در پژوهش خود اشاره کرد و گفت: گویه‌های این تحقیق نشان می‌دهد که افراد مسن‌تر، دیدگاه سنتی و جوانان نگاه مدرن‌تری نسبت به ازدواج دارند، به‌عنوان مثال از نگاه جوانان، دوستی دختر و پسر پیش از ازدواج مانعی ندارد. مسن‌ترها درباره چگونگی آشنایی با همسر، بیشتر گزینه «فامیل بودن» را انتخاب می‌کنند و جوان‌ترها دوست دارند بیشتر از طریق مهمانی ‌و دوستی همسر خود را انتخاب کنند. حتی زنان تاکید کردند پسرها باید آراستگی و زیبایی داشته باشند.

وی افزود: جوان‌ترها سن بالاتری را برای ازدواج مناسب می‌دانند، درحالی‌که مسن‌ترها سنین پایین‌تر را مناسب ازدواج می‌دانند.

به جای پرداخت وام برای افزایش ازدواج به مسائل فرهنگی بپردازید

عضو هیات علمی دانشگاه تهران، مادی‌گرایی را یکی از دلایل طلاق برشمرد و خاطرنشان کرد: میزان طلاق با توجه به مادی‌گرایی و تغییرات شیوه‌های همسرگزینی در حال افزایش است. موافقت با طلاق در میان جوان‌ها بیشتر و در بین مسن‌ترها کمتر است.

کاظمی‌پور اضافه کرد: تغییرات سبک زندگی خانوادگی در ایران علاوه بر تاثیرپذیری از جهانی شدن و مدرنیزاسیون، ناشی از رفتارهای فرهنگی بیمارگونه در بین بسیاری از متولیان امور فرهنگی و اجرایی کشور است.

وی تصریح کرد: لذا برای سیاستگذاری در راستای کاهش سن ازدواج، کاهش میزان طلاق و افزایش نرخ ازدواج به جای ارائه تسهیلات برای ازدواج یا صدور بخشنامه برای کاهش طلاق باید در زمینه تغییر مولفه‌های سبک زندگی و مسائل فرهنگی در کشور اقدامات ویژه انجام شود.

انتخاب تعیین‌کننده سبک زندگی است

این جامعه‌شناس یادآور شد: سبک زندگی، جنبه‌های عینی و مشهود نظام ارزشی و فرهنگ هر جامعه است؛ در حقیقت سبک زندگی بر انتخاب‌های مهم افراد تاثیرگذار است.

وی اضافه کرد: سبک زندگی، مستلزم انتخاب است، اگرچه میزان آزادی انتخاب می‌تواند از فردی به فرد دیگر و از جامعه، گروه و زمانه‌ای تا جامعه، گروه و زمانه‌ای دیگر متفاوت باشد.

فرهنگ باید قانون‌گذاری را مدیریت کند

حسن بنیانیان، عضو اندیشکده فرهنگ نیز در این نشست تخصصی با اشاره به قانون حجاب اظهار کرد: فرهنگ باید قانون‌نویسی را هدایت کند؛ اگر به حجاب اعتقادی وجود نداشته باشد اگر قانون هم وجود داشته باشد، آن را به عامل مخرب تبدیل می‌کند. اگر در کنار قانون روی اعتقادات و اندیشه‌ها کار نکنید، بخش زیادی از قانون می‌تواند تاثیر منفی بگذارد.

وی با بیان اینکه تحول فرهنگی به نخبگان کشور باید منتقل شود و از آن رهگذر به مردم هم انتقال پیدا کند، گفت: اگر به طور جدی داریم مردم را پای صندوق رای می‌آوریم، ساختار جامعه، مردم‌سالار است و در چنین ساختاری به شدت با افکار عمومی درگیر هستیم.

وی یادآور شد: محور اصلی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از نظر آرمان‌ها، مبانی و رسالت، ذاتا فرهنگی است. اگرچه تحول فرهنگی باید بتواند خودش را به قوانین منتقل کند و افق ۵۰ ساله پیش‌بینی شده است.

مسائل فرهنگی را نمی‌شود فقط در قالب قانون اجرا کرد

عضو اندیشکده فرهنگ گفت: سبک زندگی اسلامی به طور معمول باید از طریق هدایت فرهنگ و مدیریت ترویج شود. راجع به مدیریت فرهنگی صحبت می‌کنیم که با مدیریت کارخانه متفاوت است. در جامعه مردم‌سالار تربیت و قوانین، دو ابزار اصلی است که با آنها می‌توانیم فرهنگ و رفتارهای مردم را هدایت کنیم. این دو ابزار قوانین و تربیت است که از دل اندیشه‌ها بیرون می‌آید.

بنیانیان تصریح کرد: ۲۵۰۰ سال پادشاهی، ما را به مدیریت از بالا به پایین عادت داده و وقتی در بالا قرار داریم، حوصله کار فرهنگی بلندمدت و پیچیده نداریم و فقط آن را در قانون قرار می‌دهیم و در تحقق هدف از ابزارهای نامناسب استفاده می‌کنیم.

وی با اشاره به سخنان محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه «تلاش می‌کنیم ۱۲ هزار قانون کشور را به سه هزار برسانیم»، خاطرنشان کرد: این موضوع از آنجا نشات می‌گیرد که با هر چالش و مشکلی، ذهن‌ها سریع به سمت قانون‌گذاری می‌رود و پول درآمد نفتی نیز پشتوانه آن است، چراکه اگر نفت نبود باید با مردم کنار می‌آمدیم تا با پول مالیات آنها برنامه‌ریزی کنیم، اما در حال حاضر پول نفت مستقیم به خزانه واریز می‌شود و برای انجام هر اقدامی، قانون‌گذاری می‌کنیم.

مدیران باید بین بهره‌گیری از قانون و فرهنگ‌سازی تعادل ایجاد کنند

عضو اندیشکده فرهنگ عنوان کرد: ما در موقعیتی قرار داریم که مدیران باید تحولی بین فرهنگ‌سازی و تربیت و استفاده از قانون در سازمان خود ایجاد کنند. وقتی روحیه استبدادزدگی داریم، لازم نمی‌بینیم مردم را نسبت به قانون توجیه کنیم و به دنبال آن نارضایتی شکل می‌گیرد؛ به‌عنوان مثال قانون حجاب می‌خواهید اجرا کنید، افراد زیادی می‌گویند که فلسفه اجرای آن چیست و فلسفه اجرای آن فرهنگ‌سازی نشده است.

تقلیل فرهنگ به کارهای فرهنگی مستقیم

عضو اندیشکده فرهنگ بیان کرد: متاسفانه فرهنگ را به کارهای فرهنگی مستقیم تنزل داده‌ایم و به تاثیر رفتارها و نمادها در تحولات فرهنگی بی‌توجه هستیم. فرهنگ را می‌توان از طریق نخبگان به مردم منتقل کرد. رهبر انقلاب تلاش کردند نگاه اعضای شورای فرهنگی را وسیع کنند و بارها گفته‌اند که فرهنگ باید بر سیاست و اقتصاد غلبه پیدا کند.

وی افزود: حتی اقتصاددان‌ها برای ارائه راهکار توسعه اقتصادی کشورها، متغیرهای اقتصادی را کنار گذاشته و گفته‌اند اگر تمایل به توسعه‌یافتگی دارید، ببینید در مدارس چگونه آموزش می‌دهند و آیا دانش‌آموزان دارای روحیه کار تیمی، پرسشگر، باحوصله و خلاق هستند.

تهاجم فرهنگی ترویج الگوی اسلامی را دشوار می‌کند

عضو اندیشکده فرهنگ گفت: تهاجم فرهنگی و مدرنیزاسیون کار ما را در شرایط امروز برای ترویج سبک زندگی اسلامی دشوار می‌کند. شکل‌گیری نهضتِ مناسک دینی باید نقش پمپ بنزین را داشته باشد، با این حال امروز در جایگاه مصرف‌کنندگی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه رفتار سبب تغییر باور می‌شود گفت: سند الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت نوعی از مدیریت فرهنگی است که اجرای آن نباید به صورت مستقیم و آگاهانه باشد، به‌عنوان مثال می‌خواهیم فرهنگ را به طور مستقیم با سخنرانی مذهبی ایجاد کنیم. اما گاهی آن را در قالب هنر می‌ریزیم که مخاطب مقاومت نمی‌کند و به صورت غیرمستقیم انجام می‌شود.

بنیانیان تصریح کرد: اگر حکمرانی اراده کرد اسلام را جاری کند، معلوم نیست موفق شود مگر آنکه مطالبه فرهنگی مردم هم در راستای آن ایجاد شود.

توجه به سبک زندگی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

صادق واعظ‌زاده، رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز در این نشست تخصصی بیان کرد: امروزه سبک زندگی اهمیت زیادی پیدا کرده و از مهم‌ترین مباحث اجتماعی محسوب می‌شود. خوشبختانه نسبت به تعریف این مبحث اجماع خوبی وجود دارد. مدرنیزم در تعریف مفاهیم ابهام دارد، اما در رابطه با سبک زندگی چون محدود شده و به جنبه‌های محسوس زندگی ارجاع شده است، این اجماع وجود دارد. سبک زندگی از همین نظر در بین عامه مردم به‌ویژه متفکران و جوانان اهمیت زیادی پیدا کرده است و باید به این موضوع مهم بپردازیم.

صادق واعظ‌زاده یادآور شد: در الگوی اسلامی پیشرفت هم فرازهایی از آن به موضوع سبک زندگی اختصاص دارد.

وی با بیان اینکه سبک زندگی در حال حاضر تاثیر معکوس روی اعتقادات دارد، گفت: به‌عنوان مثال یک گروه هنری در نقطه‌ای از دنیا که هیچ کاری به باورها ندارد و ظاهرا کاری نمی‌کند، اما با آرایش صورت، مدل مو، اصوات و حرکاتی که تولید می‌کند، بر روی عاطفه و باورهای گروه بزرگی از دنیا به‌خصوص نوجوانان تاثیر می‌گذارد.

واعظ‌زاده خاطرنشان کرد: سبک زندگی بخشی از فرهنگ است و تاثیر بخش‌هایی از فرهنگ که ناملموس است، مثل افکار و باورها را باید مورد توجه قرار دهیم که چه تاثیری روی سبک زندگی می‌گذارند. تغییرات سبک زندگی در بلندمدت متاثر از تعقل، باورها و اندیشه باید مورد بررسی قرار گیرد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت افزود: در مطالعات اسناد رسمی، نوع رابطه انسان با خدا و مذهب را به معنای سبک زندگی آورده‌اند. اگر اینگونه تعریف کنیم، همانی است که در فرهنگ کهن ما وجود داشته است.

وی عنوان کرد: جوامع امروزی بیشتر به سمت دیدگاه نمادی رفته و حجم فوق‌العاده اطلاعات و فرصت‌های کم، فرصت رفتن به عمق اندیشه‌ها را سلب کرده است.

ایرنا