از یاری امام حسین تا خیانت، سقوط یک خانواده در امتحان عاشورا

داستان اشعث بن قیس کندی و خاندانش یکی از عبرت‌آموزترین رویدادهای تاریخ اسلام است که نشان می‌دهد دشمنان ولایت، همیشه در صف مقابل نیستند؛ گاهی در کنار امامان می‌نشینند، اما خنجر خود را برای لحظه‌ای حساس پنهان کرده‌اند.

اشعث بن قیس از چهره‌های خطرناک صدر اسلام بود که تاریخ، او را نه به عنوان دشمنی آشکار، بلکه در قامت منافقی پنهان می‌شناسد. وی از بزرگان قبیله کنده در یمن و پیش از اسلام از اشراف و فرماندهان قبیله‌اش محسوب می‌شد. اگرچه پس از ظهور اسلام ظاهراً مسلمان شد، اما در ماجرای ارتداد یمن پس از وفات پیامبر اکرم (ص)، از جمله کسانی بود که مرتد شد. پس از شکست، به مدینه آورده شد و خلیفه اول او را آزاد کرد و دخترش، اُم فروه، را به عقد وی درآورد؛ ازدواجی که موقعیت اشعث را در ساختار خلافت تقویت کرد.

نقش خاندان اشعث در ضربه به ولایت

در دوران خلافت امیرالمؤمنین امام علی (ع)، اشعث در کوفه حضوری فعال داشت. اگرچه امام علی (ع) به دلیل مصلحت، او را طرد نکرد، اما هرگز به وی اعتماد نکرد. اشعث در جنگ صفین در کنار امام (ع) بود، ولی در لحظات بحرانی یا سکوت اختیار کرد یا به سود دشمن عمل نمود. در ماجرای حکمیت، اشعث از اصلی‌ترین کسانی بود که مردم را به پذیرش آن ترغیب کرد و با اصرار، ابوموسی اشعری را به عنوان نماینده معرفی کرد؛ اقدامی که لطمه بزرگی به جبهه حق وارد کرد.

امیرالمؤمنین (ع) او را صراحتاً به نفاق متهم کرده است. در نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹ آمده است:

«إِنَّكَ لَمِنَ الْمُنَافِقِینَ»؛ تو از منافقان هستی.

دختر اشعث، جعده بنت اشعث، از بدنام‌ترین چهره‌های تاریخ اسلام است که همسر امام حسن مجتبی (ع) بود. براساس منابع متعدد تاریخی، معاویه به او وعده داد در صورت مسموم کردن امام حسن (ع)، او را به عقد یزید درمی‌آورد و مال فراوانی به او می‌دهد. جعده پذیرفت و امام حسن (ع) را با زهر به شهادت رساند. اما معاویه پس از انجام جنایت، وعده خود را عملی نکرد و گفت:

«ما که به زنی که به شوهرش خیانت می‌کند، اعتماد نمی‌کنیم!»

پسر اشعث، محمد بن اشعث کندی نیز مسیر پدر را با شدت بیشتری دنبال کرد. او از عوامل اصلی در کوفه و از همراهان عبیدالله بن زیاد بود. در جریان قیام مسلم بن عقیل (ع)، محمد بن اشعث در محاصره خانه هانی بن عروه و دستگیری مسلم نقش مؤثر داشت. او با حیله، مسلم را فریب داد و تسلیم عبیدالله کرد. هرچند در کربلا حضور نداشت، اما در تصمیم‌گیری‌ها و برخورد با امام حسین (ع) از مشاوران نزدیک عبیدالله بود. حتی در بازگشت اسرای اهل بیت (ع) نیز در صف نیروهای حکومتی ذکر شده است.

اشعث در واقعه عاشورا زنده نبود، اما خاندان او دشمنی با اهل بیت (ع) را ادامه دادند. رفتار آنان مصداق روشنی از آیه شریفه است:

«وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ» (بقره، ۱۱)

ترجمه: و چون به آنان گفته شود: در زمین فساد نکنید، گویند: ما اصلاح‌گر هستیم.

این خاندان با ادعای خیرخواهی، در همه صحنه‌ها در برابر ولایت ایستادند؛ از تحمیل حکمیت بر امام علی (ع) تا مسموم کردن امام حسن (ع) و دستگیری نماینده امام حسین (ع).

خانواده اشعث نمادی از نفاق پنهان در تاریخ اسلام هستند؛ کسانی که با بهره‌گیری از جایگاه قبیله‌ای و نزدیکی به قدرت، در بزنگاه‌های حساس ضربات سنگینی به دین و اهل بیت (ع) وارد کردند. آن‌ها هرگز به حقیقت ایمان نیاوردند، بلکه دین را وسیله‌ای برای رسیدن به قدرت و ثروت می‌دانستند.

خبرگزاری تسنیم