از ایثار تا نقش‌آفرینی اجتماعی؛ رخ مادر، فصل تازه روایت مادران شهید

سازمان صداوسیما، چه در دوران دفاع مقدس و چه در ۳۷ سال پس از پایان جنگ تحمیلی، با تأکید بزرگان انقلاب، برنامه‌های متنوعی در قالب‌های مختلف برای تکریم مادران شهدا و بازنمایی عظمت ایثار آن‌ها تولید کرده و از شبکه‌های متعدد رادیویی و تلویزیونی پخش کرده است.

یکی از این برنامه‌ها، مجموعه مستند «رخ مادر» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی امیرحسین اکاتی است که در گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک تولید شده و به فصل سوم خود رسیده است. در هر قسمت این مجموعه، یکی از مادران شهدا درباره زندگی گذشته و حال خود و چگونگی شهادت فرزند یا فرزندانش سخن می‌گوید و به بازخوانی حماسه و ایثار خود می‌پردازد.

وجه تمایز مستند «رخ مادر» در قیاس با دیگر آثار مشابه، تمرکز بر زاویه‌ای متفاوت و خلاقانه است؛ پرداخت به موضوعاتی که پیش‌تر کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این مجموعه، مادر شهید نقش روایت‌گر اصلی را برعهده دارد و هر آنچه بر او و فرزند یا فرزندانش گذشته، از زبان خودش بیان می‌شود.

علاوه بر این، مستند به جنبه‌های مختلف زندگی مادران شهدا می‌پردازد که معمولاً در برنامه‌های پیشین کمتر مورد توجه بوده است. در بسیاری از برنامه‌ها، تمرکز بر گذشته و ایام حیات شهید و پس از شهادت اوست و غالباً بر صبر و بردباری مادران شهید و یادآوری خاطرات زندگی پربار و کرامات شهید متمرکز می‌شود. اما «رخ مادر» با ابتکاری هنرمندانه، علاوه بر بازخوانی گذشته، فعالیت‌ها و نقش‌آفرینی مادران شهدا در زمان حال و مشارکت آنان در مناسبات اجتماعی و فرهنگی جامعه را نیز نشان می‌دهد.

مستند «رخ مادر» نقش‌آفرینی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی ورزشی مادران شهدا را در سطوح مختلف منعکس می‌کند تا فصل تازه‌ای از زندگی آن‌ها و حضور مؤثرشان در جامعه به تصویر کشیده شود. این مجموعه از تصویر کلیشه‌ای مادران شهید به عنوان زنانی داغدیده و صرفاً مذهبی فاصله می‌گیرد و جنبه‌های کمتر دیده شده از این اسطوره‌های ایثار و مقاومت را به نمایش می‌گذارد.

فعالیت‌ها و نقش‌آفرینی‌های مادران شهدا در این مستند، از زبان خودشان روایت و با همراهی دوربین، تصویری از اقدامات آن‌ها ارائه می‌شود. مخاطب «رخ مادر» زنانی خلاق، فعال، خیرخواه و باانگیزه را می‌بیند که با اتکا به صبوری، استقامت و توانایی‌های خود و برکت خون شهیدشان، به فعالان اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده‌اند. این مادران معزز عمده فعالیت‌های خود را بر خدمت‌رسانی و گره‌گشایی از امور مردم متمرکز کرده و حتی به کارآفرینی پرداخته‌اند تا بستر رزق و روزی اقشار فرودست را فراهم کنند.

بازتاب وجوه متفاوت مادران شهدا و اقدامات متنوع آن‌ها، «رخ مادر» را به مجموعه‌ای ممتاز و متمایز در پرداخت به خانواده معزز و به‌ویژه مادران شهدا تبدیل کرده است. عوامل مستند همچنین توانسته‌اند محیطی امن و آرام برای مادران شهدا فراهم کنند تا با طمأنینه در جلوی دوربین بنشینند و شرح حال خود را بازگو کنند. بازسازی تصاویر و بهره‌گیری از فیلم‌های آرشیوی، ترکیبی از روایت مادران و نمایش تصاویر مرتبط را برای مخاطب فراهم آورده و به اصول مستندسازی وفادار مانده است.

خبرگزاری میزان